ENA - ENA Af-Soomaali
Warka ugu doorka roon
Bandhigga Wax-soo-saarka Itoobiya waa madal muujinaysa awooddeena - Madaxweyne Taaye Asqasilaase
May 7, 2025 13
Addis Ababa, Duugato/ Miyaasiya 29/2017 (ENA): Bandhigga wax-soo-saarka Itoobiya ayaa muddo shan maalmood ah ka socday Xarunta Caalamiga ah ee Shirarka ee Addis. Waxaa ka qaybgalay tiro badan oo ka mid ah wax-soo-saareyaasha, daneeyayaasha la xiriira wax-soo-saarka iyo hay’ado kale, iyadoo Madaxweynaha Itoobiya Taaye Asqasilaase uu goobta tagay si uu u booqdo bandhigga. Madaxweynaha oo goobta ka hadlay ayaa sheegay in horumarka dal kasta uu salka ku hayo wax-soo-saar; wax-soo-saarkuna uu dalka ka dhigo mid la tartami kara heer caalami ah, isla markaana kordhin karo wax-soo-saarka guud ee dalka. Wuxuu tilmaamay in dalalka xoogga saara wax-soo-saarka ay dadkooda shaqo u abuuraan, sidoo kalena ay helaan horumar joogto ah oo leh aasaas adag. Sida uu caddeeyay Madaxweynaha, Bandhigga Wax-soo-saarka Itoobiya wuxuu dhiirrigelinayaa in dadku rumaystaan awoodda ay leeyihiin, sidoo kalena uu yahay madal muujinaysa in Itoobiya ay leedahay awood wax-soo-saar oo la taaban karo. Waxa kale oo uu sheegay in bandhigga lagu soo bandhigay badeecooyin tayo leh oo u qalma suuqa caalamiga ah. Ugu dambayntii, Isagoo ka hadlayay dhaqanka ku tiirsanaanta badeecooyinka dibadda laga keeno, wuxuu xusay in tani ay tahay faham qaldan oo u baahan in laga takhaluso, lana barto sidii loogu soo saari lahaa badeecooyin tayo leh gudaha dalka.
Dib-u-habaynta Dhaqaalaha Guud oo Kordhisay Tartanaka Caalamiga ah ee Qaybta Wax-soo-saarka Warshadaha
May 7, 2025 16
Addis Ababa, Duugato/Miyaasiya 29, 2017 (ENA) – Dib-u-habaynta dhaqaalaha guud ee dalka ayaa kordhisay tartanka caalamiga ah ee qaybta wax-soo-saarka warshadaha dalka, sida ay sheegeen shirkadaha warshadaha wax soo saarku. Ra’iisul Wasaaraha JDFI Dr. Abiy Ahmed ayaa si rasmi ah u furay Bandhigga 3aad ee Ethiopian Tamrit Expo oo lagu qabtay Xarunta Shirarka Caalamiga ah ee Addis Ababa 3-da Miyaasiya 2017. Dood-cilmiyeed qayb ka ahayd bandhigga ayaa halku-dhigiisu ahaa “kordhinta wax-soosaarka iyo tartammada warshadaha wax-soo-saarka iyada oo loo marayo hab-dhaqanka hay’adaha iyo isku-xidhka dhaqdhaqaaqa wax-soo-saarka Itoobiya. Dood-cilmiyeedka ayaa looga hadlay arrimo ay ka mid yihiin dhinacyada dhaqaalaha, kastamada, teknoolojiyadda iyo ganacsiga, sidii loo heli lahaa adeegyo saadka oo la isku halayn karo oo loo adeegsado wax soo saarka, iyo fududeynta isu socodka badeecadaha iyo agabka. Khalifa Xuseen, Madaxweynaha Ururka Soosaarayaasha iyo Dhoofiyeyaasha Hilibka ee Itoobiya, ayaa sheegay in tallaabooyinka ay dawladdu qaaday si loo xoojiyo warshadaha ay bilaabeen inay miro-dhal noqdaan. Waxa uu xusay in dib-u-habaynta dhaqaalaha guud ay xakamaysay ganacsiga sharci darrada ah isla markaana ay si weyn u kordhisay tartanka caalamiga ah ee qaybta wax-soo-saarka. Waxa sidoo kale uu tilmaamay in adeegsiga tignoolajiyada ee gaadiidka iyo saadka uu sare u qaaday wax-ku-oolnimada warshadaha. Horey, ganacsiga xoolaha ee sharci darrada ah ayaa si weyn u curyaamiyay waxtarka wax-soo-saarka. Balse dib-u-habaynta ka dib, Itoobiya waxay awood u leedahay inay sannadkii soo saarto 200,000 tan oo hilib ah. Elsabeth Getahun, Guddoomiyaha Ururka Wakiillada gudbinta badeecadaha itoobiya iyo Wakiillada Maraakiibta Itoobiya, ayaa iyaduna sheegtay in isbeddelada dowladda ee dhinaca saadka ay keeneen horumar muuqda. Waxay sharaxday in sharciyo cusub oo si gaar ah loogu talagalay qaybta warshadaha la dejiyay, isla markaana adeegyada ku saleysan tignoolajiyada si balaadhan loo hirgaliyay . Gaar ahaan, adeegyo badan oo ka ah waaxda kastamda ayaa hadda noqday kuwo dijitaal ah. Casriyeynta qaybta saadka ayaa hadda u suurta galisay dhoofiyeyaasha iyo soo dejiyeyaasha inay si hufan oo aan caqabad lahayn u shaqeeyaan. Hibret Lema, Maareeyaha Guud ee Ururka Maal-gashadayaasha Xarunta Warshadaha ee Hawassa, ayaa dhanleeda sheegtay in dib-u-habaynta dhaqaalaha guud ay abuurtey fursado ay warshaduhu kaga maarmaan yaraanta lacagta qalaad.
Dhawaan waxaa magaalada Jigjiga lagu daahfuri doonaa mashruuc deegaanka lagaga qodayo 20 ceel iyo biyo-gelintoodii oo laga hirgelin doono 9 goobood oo kala duwan
May 7, 2025 12
Addis Ababa, Duugato/ Miyaasiya 29/2017 (ENA): Madaxweynaha DDS, Mudane Mustafe Muxummed, ayaa Madaxtooyada kulan kula qaatay masuuliyiin sare oo ka socday Hay’adda UNDP, kuwaasoo uu hoggaaminayay Sam Doe, Madaxa UNDP ee Itoobiya. Kulankan waxaa lagu soo bandhigay warbixin ku saabsan xaaladda biyaha ee deegaanka, gaar ahaan meelaha ugu daran ee u baahan xal degdeg ah, si loo gaadhsiiyo biyo nadiif ah. Kadib soo jeedinta warbixinta, waxaa la isla qaatay in dhawaan magaalada Jigjiga si rasmi ah loogu daahfuro mashruuca qodista ceelasha dhaadheer iyo xoojinta adeeg-biyoodyadii hore ee jiray. Wajiga koowaad ee mashruucan waxaa ku bixi doonta lacag 6 Milyan oo Dollar ah, oo u dhiganta lacag ka badan 780 Milyan oo Birr. Lacagtan waxaa 5 Milyan oo doolar oo kamid ah bixinaysa Children’s Investment Fund Foundation (CIFF), halka 1 Milyan oo Dollar ay bixinayso Hay’adda UNDP. Kulankan ayaa daba socday xidhiidho iyo kulammo badan oo ay masuuliyiinta xukuumaddu la yeesheen hay’adaha kala duwan ee ka hawlgala deegaanka, si loo helo taageero ka baxsan khasnadda dowladda looguna kabo ka jawaabidda baahiyaha bulshada, gaar ahaan dhanka biyaha.
Masuuliyiin ka socda Komishinka Xuquuqul Insaanka Itoobiya ayaa booqasho ku tagay xarunta dhaqan toosinta ee Alamudiin ee Jigjiga
May 7, 2025 12
Addis Ababa, Duugato/ Miyaasiya 29/2017 (ENA): Masuuliyiintan ka socota Komishinka Xuquuqul Insaanka ee dalka ayaa waxaa kormeerkan ku wehelinayay Komishineerka Komishinka Asluubta DDS Mudane Bashiir Axmed iyo masuuliyiinta Komishinka Xuquuqul Insaanka ee Deegaanka Soomaalida. Ujeedada kormeerkan ayaa daarnayd ukuurgalida iyo xaqiijinta warbixinnada laga diwaangaliyay xaruntan dhaqancelinta Alamudiin ee magaalada Jigjiga ee ku saabsan daryeelka maxaabiista, ilaalinta xuquuqul insaanka iyo xaaladda guud ee ka jirta xaruntan. Masuuliyiintii ka socotay Komishinka Xuquuqul Insaanka ee dalka oo warbaahinta Deegaanka la hadlay ayaa sheegay in xarumaha dhaqancelinta ee Deegaanku ay tusaale wanaagsan u yihiin kuwa dalka waxa ayna xuseen in sugidda xuquuqda maxaabiistu ay tahay mid aad u saraysa. Waxa xusid mudan in isbadelkii kahor xabsiyada Deegaanku ay ahaayeen kuwo ay ka dhacaan gaboodfallo iyo falal argagax leh kuwaas oo ka dhan ah xuquuqda Aadanaha.
Ururka Haweenka Itoobiya Ayaa U Gudbiyay Ajandayaashiisa Komishinka Wadatashiga Qaran
May 7, 2025 12
Addis Ababa, Duugatp/Miyaasiya 29, 2017 (ENA) – Ururka Haweenka Itoobiya ayaa Guddiga Wadatashiga Qaran u gudbiyay ajandayaal laga soo ururiyay guud ahaan dalka si loogu daro geedi-socodka Wadatashiga qaran. Ajandayaashan waxaa Ku wareejiyay Komishinka, Madaxweynaha Ururka Haweenka, Marwo Askalé Lema, Koomishneerka Komishinka Wadatashiga Qaran, Professor Mesfin Araya. Ururku wuxuu sheegay in ajandayaasha laga soo ururiyay dhammaan dawlad-deegaanada iyo maamulada magaalooyinka, iayada oo diiradda la saaray arrimaha muhiimka ee qaranka iyo in haweenku si siman uga qaybqaataan oo ay uga faa’iidaystaan. Ururku waxa uu xusay in si firfircoon uu uga qayb qaadanayo guusha wadatashiga qaran, wuxuuna hoosta ka xarriiqay in wejiyada xiga ee geedi-socodka wadatashiga ay wax weyn ka tari doonaan horumarka Itoobiya,ee nabadda, iyo xoojinta dimuqraadiyadda. Komishineerka komishinka wasatashiga Qaranka, Brofessor Mesfin Ar'aaya, ayaa sheegay in komishinku uu u shaqaynayo si uu u fududeeyo wadatashiga isagoo diyaarinaya ajande ka caawinaya in la aqoonsado sababaha asaasiga ah ee khilaafaadka iyo kala aragti duwanaanshaha ku saabsan arrimaha udub-dhexaadka u ah qaranka Itoobiya. Wuxuu intaa ku daray in koomishinku uu ku dadaalayo in uu abuuro jawi ku habboon oo lagu dhisi karo is-afgarad guud oo ku saabsan arrimaha khilaafaadka sababta u ah. Koomishinku wuxuu sidoo kale carrabka ku adkeeyay in uu si wax ku ool ah uga faa’iidaysan doono ajandayaasha ay soo gudbiyaan hay’adaha iyo qaybaha bulshada ee si abaabulan uga qaybgalaya wadatashiga.
Muuqaal Ahaan
Bandhigga Wax-soo-saarka Itoobiya waa madal muujinaysa awooddeena - Madaxweyne Taaye Asqasilaase
May 7, 2025 13
Addis Ababa, Duugato/ Miyaasiya 29/2017 (ENA): Bandhigga wax-soo-saarka Itoobiya ayaa muddo shan maalmood ah ka socday Xarunta Caalamiga ah ee Shirarka ee Addis. Waxaa ka qaybgalay tiro badan oo ka mid ah wax-soo-saareyaasha, daneeyayaasha la xiriira wax-soo-saarka iyo hay’ado kale, iyadoo Madaxweynaha Itoobiya Taaye Asqasilaase uu goobta tagay si uu u booqdo bandhigga. Madaxweynaha oo goobta ka hadlay ayaa sheegay in horumarka dal kasta uu salka ku hayo wax-soo-saar; wax-soo-saarkuna uu dalka ka dhigo mid la tartami kara heer caalami ah, isla markaana kordhin karo wax-soo-saarka guud ee dalka. Wuxuu tilmaamay in dalalka xoogga saara wax-soo-saarka ay dadkooda shaqo u abuuraan, sidoo kalena ay helaan horumar joogto ah oo leh aasaas adag. Sida uu caddeeyay Madaxweynaha, Bandhigga Wax-soo-saarka Itoobiya wuxuu dhiirrigelinayaa in dadku rumaystaan awoodda ay leeyihiin, sidoo kalena uu yahay madal muujinaysa in Itoobiya ay leedahay awood wax-soo-saar oo la taaban karo. Waxa kale oo uu sheegay in bandhigga lagu soo bandhigay badeecooyin tayo leh oo u qalma suuqa caalamiga ah. Ugu dambayntii, Isagoo ka hadlayay dhaqanka ku tiirsanaanta badeecooyinka dibadda laga keeno, wuxuu xusay in tani ay tahay faham qaldan oo u baahan in laga takhaluso, lana barto sidii loogu soo saari lahaa badeecooyin tayo leh gudaha dalka.
Dhawaan waxaa magaalada Jigjiga lagu daahfuri doonaa mashruuc deegaanka lagaga qodayo 20 ceel iyo biyo-gelintoodii oo laga hirgelin doono 9 goobood oo kala duwan
May 7, 2025 12
Addis Ababa, Duugato/ Miyaasiya 29/2017 (ENA): Madaxweynaha DDS, Mudane Mustafe Muxummed, ayaa Madaxtooyada kulan kula qaatay masuuliyiin sare oo ka socday Hay’adda UNDP, kuwaasoo uu hoggaaminayay Sam Doe, Madaxa UNDP ee Itoobiya. Kulankan waxaa lagu soo bandhigay warbixin ku saabsan xaaladda biyaha ee deegaanka, gaar ahaan meelaha ugu daran ee u baahan xal degdeg ah, si loo gaadhsiiyo biyo nadiif ah. Kadib soo jeedinta warbixinta, waxaa la isla qaatay in dhawaan magaalada Jigjiga si rasmi ah loogu daahfuro mashruuca qodista ceelasha dhaadheer iyo xoojinta adeeg-biyoodyadii hore ee jiray. Wajiga koowaad ee mashruucan waxaa ku bixi doonta lacag 6 Milyan oo Dollar ah, oo u dhiganta lacag ka badan 780 Milyan oo Birr. Lacagtan waxaa 5 Milyan oo doolar oo kamid ah bixinaysa Children’s Investment Fund Foundation (CIFF), halka 1 Milyan oo Dollar ay bixinayso Hay’adda UNDP. Kulankan ayaa daba socday xidhiidho iyo kulammo badan oo ay masuuliyiinta xukuumaddu la yeesheen hay’adaha kala duwan ee ka hawlgala deegaanka, si loo helo taageero ka baxsan khasnadda dowladda looguna kabo ka jawaabidda baahiyaha bulshada, gaar ahaan dhanka biyaha.
Xarunta Adeegga Hal-Goob ee Mesob Waa Astaanta Guusha Dadaallada Lagu Gaarayo Himilada Dijital Itoobiya ee 2025 – Wasaaradda
May 7, 2025 12
Addis Ababa, Duugato/Miyaasiya 29, 2017 (ENA) – Wasaaradda Hal-abuurka iyo Teknolojiyadda ayaa sheegtay in Xarunta Adeegga Hal-Goob ah ee Mesob in ay muujinayso guusha dadaallada socda ee lagu hirgelinayo yoolalka Dijital ka toobiya ee 2025ka. Xaruntan ayaa si rasmi ah waxaa dhowaan xadhigga uga jaray Ra’iisul Wasaaraha JDFI, Abiy Axmed (D.r). Xaruntan adeegga hal goob ah waxay bixisaa adeegyo kala duwan oo dowladeed, iyadoo lagu mideeyay hal madal oo dijital ah. Waxay muwaadiniinta u sahlaysaa inay si fudud u helaan adeegyo heer federaal ah oo kala duwan iyada oo loo marayo fursadaha dijitalka ah oo dhammaystiran. Waqtigan xaadirka ah, 12 hay’adood oo dowladeed ayaa la isku xidhay kuwaas oo bixiya in ka badan 41 adeeg. Wasiiru dawlaha wasaarada Hal-abuurka iyo Teknolojiyadda, Dr.Yeshirun Alemayaw, ayaa u sheegay ENA in xaruntani ay bixiso adeegyo hufan oo fudud iyadoo la isku keenay adeegyo badan oo dowladeed hal Goob ah. Wuxuu intaa ku daray in nidaamkani uu ka qayb qaadanayo casriyeynta dhaqanka adeeg-bixinta Qaranka. Sida ku cad istiraatiijiyadda Dijitalka ee Itoobiya ee 2025, in ka badan 800 adeeg oo dowladeed ayaa la filayaa in la casriyeeyo, taasoo si weyn u horumarin doonta hufnaanta adeegyada. Sidaas darteed, Xarunta Adeegga Hal-Goob ee Mesob waxaa loo arkaa astaan cad oo muujinaysa guusha lagu gaarayo hirgelinta yoolalka istiraatiijiyadda ee heer dal. Wasiiru dawluhu wuxuu sidoo kale xusay in ay socdaan dadaallo gacan ka geysanaya hirgelinta Dijitala Itoobiya ee 2025, kuwaas oo ay ka mid yihiin fidinta adeegyada internet-ka iyo korontada iyo dhismaha xarumo xog ururin ah (data centers). Sidoo kale, waxaa socda diyaar garow iyada oo lala kaashanayo daneeyeyaasha si loo sameeyo istiraatiijiyadda Dijitallka Itoobiya 2030.
Shirka 5aad ee Horumarinta Ganacsiga u dhexeeya Pakistan iyo Afrika iyo Carwada Ganacsiga ayaa lagu qabanayaa Addis Ababa
May 7, 2025 13
Addis Ababa, Duugato/ Miyaasiya 2/2017 (ENA): Danjiraha Pakistan u fadhiya Itoobiya, Atif Sharif Miyan, ayaa shaaciyey in shirka 5aad ee horumarinta ganacsiga u dhexeeya Pakistan iyo Afrika iyo carwada ganacsiga lagu qaban doono Addis Ababa, hoolka Millenniyum, laga bilaabo 7-da ilaa 9-ka bisha sagaalaad ee 2017 T.I. Danjiruhu wuxuu sheegay in ka badan 100 shirkadood oo Pakistani ah ay ka qayb qaadan doonaan carwadaas iyo shirka, taasoo diiradda lagu saari doona xoojinta xiriirka ganacsi ee Pakistan la leedahay waddamada Afrika. Badeecooyinkan la soo bandhigi doono waxaa ka mid ah daawooyin iyo qalab caafimaad, agabka quruxda iyo daryeelka maqaarka, dhar, cunto, wax soo saarka beeraha, agabka baabuurta, qalabka korontada iyo alaabta guryaha. Danjiraha Itoobiya u fadhiya Pakistan, Jamaal Beker, ayaa isna sheegay in Pakistan ay ku baraarugsan tahay inay maalgeshato fursadaha ka jira Itoobiya, gaar ahaan dhinacyada dhaqaalaha, taas oo horseedaysa maalgashi ay sameeyaan ganacsatada Pakistani ah. Waxaa sidoo kale la sheegay in ganacsatadaasi ay danaynayaan inay maalgeshi ku sameeyaan beeraha, dharka, caafimaadka iyo fursadaha kale ee la xiriira maalgashiga. Shirkan iyo carwadan ganacsi waxay gacan ka geysan doontaa xoojinta xiriirka adag ee u dhexeeya Itoobiya iyo Pakistan, ayuu yiri danjiruhu. Waxaa la filayaa in shirka ay ka soo qaybgalaan masuuliyiin sare oo ka socda dalalka Afrika iyo dowladda Pakistan, hoggaamiyeyaasha ganacsiga iyo maalqabeenno, iyaga oo sahmin doona fursadaha ganacsi iyo maalgashi ee u dhexeeya labada dhinac. Shirkan wuxuu ka koobnaan doonaa doodd-cilmiyeedyo ganacsi, kulammo fool-ka-fool ah oo dhexmara ganacsatada, iyo madallo rasmi ah oo u dhexeeya labada dowladood. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Si loo dedejiyo mideynta dhaqaalaha Afrika, waxaa lama huraan ah in la xoojiyo ka-qaybgalka haweenka – Tagaase Jaafo
May 7, 2025 13
Addis Ababa, Duugato/ Miyaasiya 28/2017 (ENA): Afhayeenka Golaha Wakiilada Shacabka, Tagaase Jaafo, ayaa sheegay in si loo dedejiyo mideynta dhaqaalaha Afrika ay lama huraan tahay in la xoojiyo ka-qaybgalka haweenka. Bandhigga ganacsi iyo shirweynaha lixaad ee haweenka hal-abuurka leh ee COMESA (Suuqa Wadajirka ah ee Bariga iyo Koonfurta Afrika) ayaa ka furmay magaalada Addis Ababa. Tagaase Jaafo oo ka hadlayay xafladda furitaanka bandhigga ganacsiga ayaa xusay in mid ka mid ah yoolalka muhiimka ah ee Qorshaha Afrika 2063 uu yahay xaqiijinta sinnaanta haweenka iyo ka faa’iideysigooda dhaqaalaha. Wuxuu carrabka ku adkeeyay in shaqo qorsheysan iyo isku duuban ay door muhiim ah ka ciyaari karto horumar waara oo Afrika gaarto. Wuxuu xusay in Itoobiya ay xubin firfircoon ka tahay COMESA, islamarkaana ay dadaal xooggan ugu jirto sidii heshiiska Suuqa Xorta ah ee Afrika (AfCFTA) uu u noqon lahaa mid miro-dhal ah. Sidoo kale wuxuu tilmaamay in dadaallada Itoobiya ay ku hormarineyso dhaqaalaha guud ay abuureen xaalad u wanaagsan kobaca ganacsiga gaarka ah iyo tartan xalaal ah. Wuxuu ku baaqay in la xoojiyo ka-qaybgalka haweenka si loo dedejiyo mideynta dhaqaalaha Afrika, isla markaana taageerada COMESA ee haweenka hal-abuurka leh ay sii socoto. Wasiirka Ganacsiga iyo Iskuxidhka Gobolka, Dr. Kaasaahun Gofe, ayaa isaguna sheegay in haweenka waddamada xubnaha ka ah COMESA ay door weyn ku leeyihiin dhaqdhaqaaqa ganacsiga. Wuxuu sheegay in, inkastoo caqabado ay jiraan, haddana haween badan ay si guul leh uga dhex muuqdeen ganacsiga. Wuxuu intaas ku daray in Itoobiya si go’aan leh uga shaqeyneyso mideynta dhaqaalaha Afrika, islamarkaana ay la tacaalayso caqabadaha jira si xal waara loo helo. Dr. Kaasaahun wuxuu ku baaqay in waddamada xubnaha ka ah COMESA ay si wadajir ah u shaqeeyaan si loo xaqiijiyo midnimo dhab ah oo Afrika gaarto. Guddoomiye Ku-xigeenka Komishinka Midowga Afrika, Danjire Salma Malika, ayaa sheegtay in xoojinta is-dhaafsiga ganacsi ee u dhaxeeya waddamada Afrika ay lagama maarmaan u tahay dedejinta mideynta dhaqaalaha qaaradda. Waxay intaas ku dartay in Midowga Afrika uu wado mashaariic kala duwan oo lagu xaqiijinayo sinnaanta haweenka iyo kor u qaadista ka-qaybgalkooda dhaqaale, kuwaas oo haatan si ficil ah u socda. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
POA English
Pulse Of Africa - English Language
Your news, current affairs and entertainment channel
Join us on
POA Arabic - عربي
Pulse Of Africa - Arabic Language
قناتكم الاخبارية و الترفيهية
Join us on
Siyaasada
Ururka Haweenka Itoobiya Ayaa U Gudbiyay Ajandayaashiisa Komishinka Wadatashiga Qaran
May 7, 2025 12
Addis Ababa, Duugatp/Miyaasiya 29, 2017 (ENA) – Ururka Haweenka Itoobiya ayaa Guddiga Wadatashiga Qaran u gudbiyay ajandayaal laga soo ururiyay guud ahaan dalka si loogu daro geedi-socodka Wadatashiga qaran. Ajandayaashan waxaa Ku wareejiyay Komishinka, Madaxweynaha Ururka Haweenka, Marwo Askalé Lema, Koomishneerka Komishinka Wadatashiga Qaran, Professor Mesfin Araya. Ururku wuxuu sheegay in ajandayaasha laga soo ururiyay dhammaan dawlad-deegaanada iyo maamulada magaalooyinka, iayada oo diiradda la saaray arrimaha muhiimka ee qaranka iyo in haweenku si siman uga qaybqaataan oo ay uga faa’iidaystaan. Ururku waxa uu xusay in si firfircoon uu uga qayb qaadanayo guusha wadatashiga qaran, wuxuuna hoosta ka xarriiqay in wejiyada xiga ee geedi-socodka wadatashiga ay wax weyn ka tari doonaan horumarka Itoobiya,ee nabadda, iyo xoojinta dimuqraadiyadda. Komishineerka komishinka wasatashiga Qaranka, Brofessor Mesfin Ar'aaya, ayaa sheegay in komishinku uu u shaqaynayo si uu u fududeeyo wadatashiga isagoo diyaarinaya ajande ka caawinaya in la aqoonsado sababaha asaasiga ah ee khilaafaadka iyo kala aragti duwanaanshaha ku saabsan arrimaha udub-dhexaadka u ah qaranka Itoobiya. Wuxuu intaa ku daray in koomishinku uu ku dadaalayo in uu abuuro jawi ku habboon oo lagu dhisi karo is-afgarad guud oo ku saabsan arrimaha khilaafaadka sababta u ah. Koomishinku wuxuu sidoo kale carrabka ku adkeeyay in uu si wax ku ool ah uga faa’iidaysan doono ajandayaasha ay soo gudbiyaan hay’adaha iyo qaybaha bulshada ee si abaabulan uga qaybgalaya wadatashiga.
Itoobiya iyo Norweey waxay muujiyeen sida ay uga go'an tahay xoojinta iskaashiga dhinacyada badan leh
May 7, 2025 12
Addis Ababa; Duugato/Miyaaziya 29/2017 (ENA): Itoobiya iyo Norweey ayaa ku dhawaaqay inay iska kaashanayaan xoojinta iskaashiga dhinacyada badan leh. Wasiirka arrimaha dibadda Gedhiyoon Timotiyoos (Dr.) ayaa maanta xafiiskiisa kulan kula qaatay wasiirka horumarinta caalamiga ah ee Norweey Asmund Grover Akershus. Labada wasiir ayaa ka wada hadlay arrimo ku saabsan gobolka iyo caalamka oo xoojin kara xiriirka labada dal ee Itoobiya iyo Norweey. Wasaaradda arrimaha dibadda ayaa tilmaantay in labada dhinac ay sidoo kale xaqiijiyeen in ay ka go’an tahay in ay iska kaashadaan golayaasha dhinacyada badan leh.
Itoobiya iyo Jamhuuriyadda Dimuqraadiga ah ee Kongo ayaa ku heshiiyey in la dhiso guddi isku-dhaf ah heer wasiir
May 7, 2025 12
Addis Ababa; Duugato/Miyaaziya 29/2017 (ENA): Itoobiya iyo Jamhuuriyadda Dimuqraadiga ah ee Kongo ayaa maanta kala saxiixday heshiis lagu dhisayo guddi isku-dhaf ah oo heer wasiir. Guddigan ayaa la sheegay in uu ka shaqeynayo sidii loo xoojin lahaa iskaashiga ka dhexeeya labada dal. Wasiirka Arrimaha Dibadda ee dalka Gedhiyoon Timotiyos (Dr.) ayaa maanta xafiiskiisa kulan kula yeeshay Wasiirka Arrimaha Dibadda ee Jamhuuriyadda Dimuqraadiga ah ee Kongo, Terese Kaikwamba Wagner. Wasiirada ayaa ka wada hadlay arrimo sii xoojin kara xiriirka labada dal ee dhinacyada kala duwan leh. Waxayna is dhaafsadeen fikrado ku saabsan nabadda iyo amniga gobolka iyo deegaanka, waxayna carrabka ku adkeeyeen baahida loo qabo in laga shaqeeyo mabda'a xallinta Afrikaanka ee dhibaatooyinka Afrika. Wasaaradda Arrimaha Dibadda ayaa sheegtay in labada wasiir ay kala saxiixdeen heshiis iskaashi oo dhameystiran oo lagu dhisayo guddi heer wasiir ah oo isku dhaf ah oo sii xoojin doona iskaashiga dhinacyada badan leh ee labada dal.
Ra’iisul Wasaare Abiy (Dr.) ayaa Hambalyo u diray hoggaamiyaha cusub ee Dowladda Jarmalka
May 6, 2025 18
Addis Ababa, Duugato/ Miyaasiya 28/2017 (ENA): Ra’iisul Wasaaraha Itoobiya Dr. Abiy Axmed ayaa hambalyo u diray Frederik Mers oo loo doortay inuu noqdo hoggaamiyaha cusub ee dowladda Jarmalka. Ra’iisul Wasaaruhu wuxuu farriintiisa hambalyada ku xusay xiriirka diblomaasiyadeed ee u dhexeeya Itoobiya iyo Jarmalka oo haatan maraya 120 sano, isagoo xoojiyay rajadiisa ah in iskaashiga labada dal uu sii xoogaysan doono, islamarkaana uu saldhig u noqon doono danaha guud ee caalamiga ah ee ay wadaagaan.
Dr. Gedhiyoon Timootiwoos ayaa la kulmay Wasiirka Horumarinta Caalamiga ah ee Norway
May 6, 2025 21
Addis Ababa, Duugato/ Miyaasiya 28/2017 (ENA): Wasiirka Arrimaha Dibadda ee Itoobiya Dr. Gedhiyoon Timootiwoos, ayaa kulan la yeeshay Wasiirka Horumarinta Caalamiga ah ee Norway, Asmund Grofer Akreyst. Kulankooda waxay diiradda ku saareen xoojinta xiriirka laba geesoodka ah ee u dhexeeya labada dal iyo wadashaqeyn dhinacyo badan oo quseeya arrimaha horumarinta iyo masiirka caalamiga ah. Sidoo kale, labada dhinac waxay muujiyeen sida ay uga go'an tahay in la sii xoojiyo iskaashiga ka jira madallada badan ee iskaashiga caalamiga ah. Wasaaradda Arrimaha Dibadda ee Itoobiya ayaa sheegtay in kulankaasi qeyb ka yahay dadaallada lagu xoojinayo xiriirka Itoobiya iyo Norway.
Danjiraha Itoobiya ee Pakistan oo la kulmay Agaasimaha ISSI
May 6, 2025 23
Addis Ababa, Duugato/ Miyaasiya 28/2017 (ENA): Safiirka Dowladda Itoobiya ee Pakistan ayaa fariin uu soo dhigay bartiisa baraha bulshada ku sheegay inuu xafiiskiisa kulan miro-dhal ah kula yeeshay Danjire Sohayl Maxamuud, Agaasimaha Guud ee Machadka Daraasaadka Istiraatiijiga ah ee Islamabad (ISSI). Danjiruhu wuxuu sheegay in kulankaasi lagu falanqeeyay dhammaan dhinacyada xiriirka laba geesoodka ah ee u dhexeeya Itoobiya iyo Pakistan, isla markaana laga wada hadlay fursadaha iskaashi ee u dhexeeya ISSI iyo hay’ad la mid ah oo ku taalla Itoobiya. Danjiraha ayaa u iftiimiyay Danjire Sohayl Maxamuud doorka hormuudka ah ee Itoobiya ka qaadato mideynta gobolka iyo Pan-Africanism-ka, iyadoo martigelisa shirar heer caalami ah, la wadaagta kheyraadkeeda waddamada deriska ah, islamarkaana ka shaqeysa nabadda iyo amniga qaaradda Afrika. Danjiruhu wuxuu martiqaad rasmi ah u fidiyay Danjire Sohayl si uu u booqdo Itoobiya xilliga Bandhigga ganacsi ee Pakistan oo ka furmi doona magaalada Addis Ababa 15-ka May, 2025. Danjiruhu wuxuu ugu dambeyntii muujiyay rajadiisa ku aaddan in labada dal ay sii xoojiyaan xiriirkooda walaaltinimo iyagoo iska kaashanaya dhinacyo badan.
Mas’uuliyadda ah ilaalinta Itoobiya wax kasta ha ahaadeene waanu gudan doonaa – Janaraal Dhamelaash Gabramikaa'eel
May 6, 2025 22
Addis Ababa, Duugato/ Miyaasiya 28/2017 (ENA): Komishineerka Booliiska Federaalka Itoobiya, Janaraal Dhamelaash Gabramikaa'eel, ayaa sheegay in ay si xirfadeysan uga soo bixi doonaan masuuliyadda taariikheed ee ah ilaalinta Itoobiya ee laga difaacayo cid kasta oo nabadda kasoo horjeedda. Waxaa Jaamacadda Booliiska Itoobiya kasoo qalin-jabiyay arday Booliis ah oo ku jiray wajigii 25aad ee tababarka, kuwaas oo ka kala yimid qaybo badan oo dalka ah. Janaraal Dhamelaash, oo ka hadlayay munaasabadda qalin-jabinta, ayaa xusay in Booliiska Federaalka uu sannadadii dambe si xooggan u kobcay, isla markaana uu isu beddelay hay’ad booliis qaran oo dhab ah, oo loo dhisay si qowmiyad kasta iyo degaan kasta oo dalka ah uga mid noqdaan. Waxa uu sheegay in Booliiska Federaalka uu yahay cudud amni oo weyn oo ilaaliya dalka Itoobiya, sugana nabadgelyada shacabka. Wuxuu sidoo kale sheegay in qalin-jabiyeyaashu ay tababar adag kasoo gudbeen, oo ay ku jireen xaalado cimilo adag iyo deegaan dhib badan. Janaraalku wuxuu adkeeyay in askartani ay heleen tababar tayo leh oo ay ku gudan karaan waajibaadkooda boolisnimo, islamarkaana ay diyaar u yihiin in ay si wadajir ah ula dagaallamaan cid kasta oo Itoobiya wax u dhimaysa, iyagoo kaashanaya ciidamada kale ee amniga. Komishineerka ayaa sidoo kale xusay in Booliiska Itoobiya uu leeyahay khad cas (xeerar iyo mabaadi’ cad), uuna dalka ka difaacayo cadow kasta, iyadoo aan loo eegin qowmiyad, diin ama siyaasad. Qalin-jabiyeyaasha cusub ayuu xasuusiyay in ay masuul ka yihiin difaaca dalkooda, dadkooda iyo dastuurka u degsan qaranka. Dhanka kale, Madaxweynaha Jaamacadda Booliiska Itoobiya, Janaraal Mesfin Abebe, ayaa sheegay in jaamacaddu ay si joogto ah u siiso tababarro xirfadeed iyo anshax boolis, si ay u soo saarto xubno boolis ah oo aqoon iyo dabeecad suuban leh. Ugu dambayntii, askartan ayaa qaatay tababaro la xidhiidha anshaxa booliska, ka hortagga dambiyada, baarista dambiyada, la-dagaallanka argagixisada, booliiska taraafikada, dastuurka iyo mowduucyo kale oo aqooneed iyo tababarka jireed ee khasabka ku ah booliska.
Waxaan dhisaynaa ciidamo booliis ah oo ah tiir adag oo nabadeed una adeega horumarka Itoobiya – Ra’iisul Wasaare Kuxigeen, Tamasgan Tirunah
May 6, 2025 24
Addis Ababa, Duugato/ Miyaasiya 28/2017 (ENA): Ra’iisul Wasaare Kuxugeen, Tamasgan Tirunah, ayaa sheegay in ay dhisayaan ciidamo booliis ah oo xooggan, nabad-doon ah, isla markaana ah tiir lagu cabbiro horumarka Itoobiya. Waxaa la soo xiray tababarka aasaasiga ah ee booliiska ee heerka 25aad, oo ay ka qayb qaateen boqollaal askari oo booliis ah, sida ay sheegtay Booliiska Federaalka Itoobiya. Munaasabadda xidhitaanka oo uu ka qayb galay Ra’iisul Wasaare Kuxigeen, Tamasgan Tirunah ayaa lagu xusay in Itoobiya ay u dabaal-degayso 116 sano oo ay booliiska u adeegayeen si casri ah oo nidaamsan. Wuxuu tilmaamay in booliisku yihiin tiir nabadeed, isla markaana ay yihiin awood hormarineed. Wuxuu sidoo kale xusay in booliisku door muhiim ah ku leeyihiin in dhaq-dhaqaaqyada siyaasadeed, dhaqaale iyo bulsho ay si sharci ah oo nabad ah u dhacaan. Tamasgan wuxuu sheegay in ilaalinta nabadda iyo sharciga ay muhiim u tahay in la gaaro himilada Itoobiya ee ah inay noqoto waddan horumarsan oo awood mideysan leh. Wuxuu xusay in booliisku ay dadaal adag ugu jiraan la dagaallanka kooxaha nabadda ka soo horjeeda, ganacsiga sharci darrada ah, wax-is-daba-marinta dhaqaale, dambiyada abaabulan, iyo musuqmaasuqa. Ra’iisul Wasaare Kuxugeen, Tamasgan Tirunah ayaa sheegay in booliiska Itoobiya ay si joogto ah u horumarinayaan xirfadooda, aqoontooda, iyo adeegsiga tiknoolajiyadda si ay ula jaanqaadaan baahiyaha amniga ee dalka. Wuxuu sidoo kale xusay in dowladda ay dadaal ku bixinayso dib-u-habaynta amniga, casriyeynta tababarada booliiska, tayeynta goobaha ay booliisku ka shaqeeyaan iyo in la gaarsiiyo qalab tiknoolajiyadeed oo casri ah. Tamasgan wuxuu kula dardaarmay booliiska cusub inay si xirfad leh uga hortagaan khataraha amniga, dambiyada abaabulan, kooxaha hubeysan iyo kuwa kale ee carqaladayn kara horumarka dalka. Ugu dambayn, wuxuu xasuusiyay booliiska inay ogaadaan ahmiyadda shaqadooda, ilaaliyaan sharciga, kororsadaan aqoon iyo xirfado cusub oo booliisnimo si ay ugu adeegi karaan dalkooda si hufan. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya #Booliis
Siyaasada
Ururka Haweenka Itoobiya Ayaa U Gudbiyay Ajandayaashiisa Komishinka Wadatashiga Qaran
May 7, 2025 12
Addis Ababa, Duugatp/Miyaasiya 29, 2017 (ENA) – Ururka Haweenka Itoobiya ayaa Guddiga Wadatashiga Qaran u gudbiyay ajandayaal laga soo ururiyay guud ahaan dalka si loogu daro geedi-socodka Wadatashiga qaran. Ajandayaashan waxaa Ku wareejiyay Komishinka, Madaxweynaha Ururka Haweenka, Marwo Askalé Lema, Koomishneerka Komishinka Wadatashiga Qaran, Professor Mesfin Araya. Ururku wuxuu sheegay in ajandayaasha laga soo ururiyay dhammaan dawlad-deegaanada iyo maamulada magaalooyinka, iayada oo diiradda la saaray arrimaha muhiimka ee qaranka iyo in haweenku si siman uga qaybqaataan oo ay uga faa’iidaystaan. Ururku waxa uu xusay in si firfircoon uu uga qayb qaadanayo guusha wadatashiga qaran, wuxuuna hoosta ka xarriiqay in wejiyada xiga ee geedi-socodka wadatashiga ay wax weyn ka tari doonaan horumarka Itoobiya,ee nabadda, iyo xoojinta dimuqraadiyadda. Komishineerka komishinka wasatashiga Qaranka, Brofessor Mesfin Ar'aaya, ayaa sheegay in komishinku uu u shaqaynayo si uu u fududeeyo wadatashiga isagoo diyaarinaya ajande ka caawinaya in la aqoonsado sababaha asaasiga ah ee khilaafaadka iyo kala aragti duwanaanshaha ku saabsan arrimaha udub-dhexaadka u ah qaranka Itoobiya. Wuxuu intaa ku daray in koomishinku uu ku dadaalayo in uu abuuro jawi ku habboon oo lagu dhisi karo is-afgarad guud oo ku saabsan arrimaha khilaafaadka sababta u ah. Koomishinku wuxuu sidoo kale carrabka ku adkeeyay in uu si wax ku ool ah uga faa’iidaysan doono ajandayaasha ay soo gudbiyaan hay’adaha iyo qaybaha bulshada ee si abaabulan uga qaybgalaya wadatashiga.
Itoobiya iyo Norweey waxay muujiyeen sida ay uga go'an tahay xoojinta iskaashiga dhinacyada badan leh
May 7, 2025 12
Addis Ababa; Duugato/Miyaaziya 29/2017 (ENA): Itoobiya iyo Norweey ayaa ku dhawaaqay inay iska kaashanayaan xoojinta iskaashiga dhinacyada badan leh. Wasiirka arrimaha dibadda Gedhiyoon Timotiyoos (Dr.) ayaa maanta xafiiskiisa kulan kula qaatay wasiirka horumarinta caalamiga ah ee Norweey Asmund Grover Akershus. Labada wasiir ayaa ka wada hadlay arrimo ku saabsan gobolka iyo caalamka oo xoojin kara xiriirka labada dal ee Itoobiya iyo Norweey. Wasaaradda arrimaha dibadda ayaa tilmaantay in labada dhinac ay sidoo kale xaqiijiyeen in ay ka go’an tahay in ay iska kaashadaan golayaasha dhinacyada badan leh.
Itoobiya iyo Jamhuuriyadda Dimuqraadiga ah ee Kongo ayaa ku heshiiyey in la dhiso guddi isku-dhaf ah heer wasiir
May 7, 2025 12
Addis Ababa; Duugato/Miyaaziya 29/2017 (ENA): Itoobiya iyo Jamhuuriyadda Dimuqraadiga ah ee Kongo ayaa maanta kala saxiixday heshiis lagu dhisayo guddi isku-dhaf ah oo heer wasiir. Guddigan ayaa la sheegay in uu ka shaqeynayo sidii loo xoojin lahaa iskaashiga ka dhexeeya labada dal. Wasiirka Arrimaha Dibadda ee dalka Gedhiyoon Timotiyos (Dr.) ayaa maanta xafiiskiisa kulan kula yeeshay Wasiirka Arrimaha Dibadda ee Jamhuuriyadda Dimuqraadiga ah ee Kongo, Terese Kaikwamba Wagner. Wasiirada ayaa ka wada hadlay arrimo sii xoojin kara xiriirka labada dal ee dhinacyada kala duwan leh. Waxayna is dhaafsadeen fikrado ku saabsan nabadda iyo amniga gobolka iyo deegaanka, waxayna carrabka ku adkeeyeen baahida loo qabo in laga shaqeeyo mabda'a xallinta Afrikaanka ee dhibaatooyinka Afrika. Wasaaradda Arrimaha Dibadda ayaa sheegtay in labada wasiir ay kala saxiixdeen heshiis iskaashi oo dhameystiran oo lagu dhisayo guddi heer wasiir ah oo isku dhaf ah oo sii xoojin doona iskaashiga dhinacyada badan leh ee labada dal.
Ra’iisul Wasaare Abiy (Dr.) ayaa Hambalyo u diray hoggaamiyaha cusub ee Dowladda Jarmalka
May 6, 2025 18
Addis Ababa, Duugato/ Miyaasiya 28/2017 (ENA): Ra’iisul Wasaaraha Itoobiya Dr. Abiy Axmed ayaa hambalyo u diray Frederik Mers oo loo doortay inuu noqdo hoggaamiyaha cusub ee dowladda Jarmalka. Ra’iisul Wasaaruhu wuxuu farriintiisa hambalyada ku xusay xiriirka diblomaasiyadeed ee u dhexeeya Itoobiya iyo Jarmalka oo haatan maraya 120 sano, isagoo xoojiyay rajadiisa ah in iskaashiga labada dal uu sii xoogaysan doono, islamarkaana uu saldhig u noqon doono danaha guud ee caalamiga ah ee ay wadaagaan.
Dr. Gedhiyoon Timootiwoos ayaa la kulmay Wasiirka Horumarinta Caalamiga ah ee Norway
May 6, 2025 21
Addis Ababa, Duugato/ Miyaasiya 28/2017 (ENA): Wasiirka Arrimaha Dibadda ee Itoobiya Dr. Gedhiyoon Timootiwoos, ayaa kulan la yeeshay Wasiirka Horumarinta Caalamiga ah ee Norway, Asmund Grofer Akreyst. Kulankooda waxay diiradda ku saareen xoojinta xiriirka laba geesoodka ah ee u dhexeeya labada dal iyo wadashaqeyn dhinacyo badan oo quseeya arrimaha horumarinta iyo masiirka caalamiga ah. Sidoo kale, labada dhinac waxay muujiyeen sida ay uga go'an tahay in la sii xoojiyo iskaashiga ka jira madallada badan ee iskaashiga caalamiga ah. Wasaaradda Arrimaha Dibadda ee Itoobiya ayaa sheegtay in kulankaasi qeyb ka yahay dadaallada lagu xoojinayo xiriirka Itoobiya iyo Norway.
Danjiraha Itoobiya ee Pakistan oo la kulmay Agaasimaha ISSI
May 6, 2025 23
Addis Ababa, Duugato/ Miyaasiya 28/2017 (ENA): Safiirka Dowladda Itoobiya ee Pakistan ayaa fariin uu soo dhigay bartiisa baraha bulshada ku sheegay inuu xafiiskiisa kulan miro-dhal ah kula yeeshay Danjire Sohayl Maxamuud, Agaasimaha Guud ee Machadka Daraasaadka Istiraatiijiga ah ee Islamabad (ISSI). Danjiruhu wuxuu sheegay in kulankaasi lagu falanqeeyay dhammaan dhinacyada xiriirka laba geesoodka ah ee u dhexeeya Itoobiya iyo Pakistan, isla markaana laga wada hadlay fursadaha iskaashi ee u dhexeeya ISSI iyo hay’ad la mid ah oo ku taalla Itoobiya. Danjiraha ayaa u iftiimiyay Danjire Sohayl Maxamuud doorka hormuudka ah ee Itoobiya ka qaadato mideynta gobolka iyo Pan-Africanism-ka, iyadoo martigelisa shirar heer caalami ah, la wadaagta kheyraadkeeda waddamada deriska ah, islamarkaana ka shaqeysa nabadda iyo amniga qaaradda Afrika. Danjiruhu wuxuu martiqaad rasmi ah u fidiyay Danjire Sohayl si uu u booqdo Itoobiya xilliga Bandhigga ganacsi ee Pakistan oo ka furmi doona magaalada Addis Ababa 15-ka May, 2025. Danjiruhu wuxuu ugu dambeyntii muujiyay rajadiisa ku aaddan in labada dal ay sii xoojiyaan xiriirkooda walaaltinimo iyagoo iska kaashanaya dhinacyo badan.
Mas’uuliyadda ah ilaalinta Itoobiya wax kasta ha ahaadeene waanu gudan doonaa – Janaraal Dhamelaash Gabramikaa'eel
May 6, 2025 22
Addis Ababa, Duugato/ Miyaasiya 28/2017 (ENA): Komishineerka Booliiska Federaalka Itoobiya, Janaraal Dhamelaash Gabramikaa'eel, ayaa sheegay in ay si xirfadeysan uga soo bixi doonaan masuuliyadda taariikheed ee ah ilaalinta Itoobiya ee laga difaacayo cid kasta oo nabadda kasoo horjeedda. Waxaa Jaamacadda Booliiska Itoobiya kasoo qalin-jabiyay arday Booliis ah oo ku jiray wajigii 25aad ee tababarka, kuwaas oo ka kala yimid qaybo badan oo dalka ah. Janaraal Dhamelaash, oo ka hadlayay munaasabadda qalin-jabinta, ayaa xusay in Booliiska Federaalka uu sannadadii dambe si xooggan u kobcay, isla markaana uu isu beddelay hay’ad booliis qaran oo dhab ah, oo loo dhisay si qowmiyad kasta iyo degaan kasta oo dalka ah uga mid noqdaan. Waxa uu sheegay in Booliiska Federaalka uu yahay cudud amni oo weyn oo ilaaliya dalka Itoobiya, sugana nabadgelyada shacabka. Wuxuu sidoo kale sheegay in qalin-jabiyeyaashu ay tababar adag kasoo gudbeen, oo ay ku jireen xaalado cimilo adag iyo deegaan dhib badan. Janaraalku wuxuu adkeeyay in askartani ay heleen tababar tayo leh oo ay ku gudan karaan waajibaadkooda boolisnimo, islamarkaana ay diyaar u yihiin in ay si wadajir ah ula dagaallamaan cid kasta oo Itoobiya wax u dhimaysa, iyagoo kaashanaya ciidamada kale ee amniga. Komishineerka ayaa sidoo kale xusay in Booliiska Itoobiya uu leeyahay khad cas (xeerar iyo mabaadi’ cad), uuna dalka ka difaacayo cadow kasta, iyadoo aan loo eegin qowmiyad, diin ama siyaasad. Qalin-jabiyeyaasha cusub ayuu xasuusiyay in ay masuul ka yihiin difaaca dalkooda, dadkooda iyo dastuurka u degsan qaranka. Dhanka kale, Madaxweynaha Jaamacadda Booliiska Itoobiya, Janaraal Mesfin Abebe, ayaa sheegay in jaamacaddu ay si joogto ah u siiso tababarro xirfadeed iyo anshax boolis, si ay u soo saarto xubno boolis ah oo aqoon iyo dabeecad suuban leh. Ugu dambayntii, askartan ayaa qaatay tababaro la xidhiidha anshaxa booliska, ka hortagga dambiyada, baarista dambiyada, la-dagaallanka argagixisada, booliiska taraafikada, dastuurka iyo mowduucyo kale oo aqooneed iyo tababarka jireed ee khasabka ku ah booliska.
Waxaan dhisaynaa ciidamo booliis ah oo ah tiir adag oo nabadeed una adeega horumarka Itoobiya – Ra’iisul Wasaare Kuxigeen, Tamasgan Tirunah
May 6, 2025 24
Addis Ababa, Duugato/ Miyaasiya 28/2017 (ENA): Ra’iisul Wasaare Kuxugeen, Tamasgan Tirunah, ayaa sheegay in ay dhisayaan ciidamo booliis ah oo xooggan, nabad-doon ah, isla markaana ah tiir lagu cabbiro horumarka Itoobiya. Waxaa la soo xiray tababarka aasaasiga ah ee booliiska ee heerka 25aad, oo ay ka qayb qaateen boqollaal askari oo booliis ah, sida ay sheegtay Booliiska Federaalka Itoobiya. Munaasabadda xidhitaanka oo uu ka qayb galay Ra’iisul Wasaare Kuxigeen, Tamasgan Tirunah ayaa lagu xusay in Itoobiya ay u dabaal-degayso 116 sano oo ay booliiska u adeegayeen si casri ah oo nidaamsan. Wuxuu tilmaamay in booliisku yihiin tiir nabadeed, isla markaana ay yihiin awood hormarineed. Wuxuu sidoo kale xusay in booliisku door muhiim ah ku leeyihiin in dhaq-dhaqaaqyada siyaasadeed, dhaqaale iyo bulsho ay si sharci ah oo nabad ah u dhacaan. Tamasgan wuxuu sheegay in ilaalinta nabadda iyo sharciga ay muhiim u tahay in la gaaro himilada Itoobiya ee ah inay noqoto waddan horumarsan oo awood mideysan leh. Wuxuu xusay in booliisku ay dadaal adag ugu jiraan la dagaallanka kooxaha nabadda ka soo horjeeda, ganacsiga sharci darrada ah, wax-is-daba-marinta dhaqaale, dambiyada abaabulan, iyo musuqmaasuqa. Ra’iisul Wasaare Kuxugeen, Tamasgan Tirunah ayaa sheegay in booliiska Itoobiya ay si joogto ah u horumarinayaan xirfadooda, aqoontooda, iyo adeegsiga tiknoolajiyadda si ay ula jaanqaadaan baahiyaha amniga ee dalka. Wuxuu sidoo kale xusay in dowladda ay dadaal ku bixinayso dib-u-habaynta amniga, casriyeynta tababarada booliiska, tayeynta goobaha ay booliisku ka shaqeeyaan iyo in la gaarsiiyo qalab tiknoolajiyadeed oo casri ah. Tamasgan wuxuu kula dardaarmay booliiska cusub inay si xirfad leh uga hortagaan khataraha amniga, dambiyada abaabulan, kooxaha hubeysan iyo kuwa kale ee carqaladayn kara horumarka dalka. Ugu dambayn, wuxuu xasuusiyay booliiska inay ogaadaan ahmiyadda shaqadooda, ilaaliyaan sharciga, kororsadaan aqoon iyo xirfado cusub oo booliisnimo si ay ugu adeegi karaan dalkooda si hufan. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya #Booliis
Arrimaha Bulshada
Dhawaan waxaa magaalada Jigjiga lagu daahfuri doonaa mashruuc deegaanka lagaga qodayo 20 ceel iyo biyo-gelintoodii oo laga hirgelin doono 9 goobood oo kala duwan
May 7, 2025 12
Addis Ababa, Duugato/ Miyaasiya 29/2017 (ENA): Madaxweynaha DDS, Mudane Mustafe Muxummed, ayaa Madaxtooyada kulan kula qaatay masuuliyiin sare oo ka socday Hay’adda UNDP, kuwaasoo uu hoggaaminayay Sam Doe, Madaxa UNDP ee Itoobiya. Kulankan waxaa lagu soo bandhigay warbixin ku saabsan xaaladda biyaha ee deegaanka, gaar ahaan meelaha ugu daran ee u baahan xal degdeg ah, si loo gaadhsiiyo biyo nadiif ah. Kadib soo jeedinta warbixinta, waxaa la isla qaatay in dhawaan magaalada Jigjiga si rasmi ah loogu daahfuro mashruuca qodista ceelasha dhaadheer iyo xoojinta adeeg-biyoodyadii hore ee jiray. Wajiga koowaad ee mashruucan waxaa ku bixi doonta lacag 6 Milyan oo Dollar ah, oo u dhiganta lacag ka badan 780 Milyan oo Birr. Lacagtan waxaa 5 Milyan oo doolar oo kamid ah bixinaysa Children’s Investment Fund Foundation (CIFF), halka 1 Milyan oo Dollar ay bixinayso Hay’adda UNDP. Kulankan ayaa daba socday xidhiidho iyo kulammo badan oo ay masuuliyiinta xukuumaddu la yeesheen hay’adaha kala duwan ee ka hawlgala deegaanka, si loo helo taageero ka baxsan khasnadda dowladda looguna kabo ka jawaabidda baahiyaha bulshada, gaar ahaan dhanka biyaha.
Masuuliyiin ka socda Komishinka Xuquuqul Insaanka Itoobiya ayaa booqasho ku tagay xarunta dhaqan toosinta ee Alamudiin ee Jigjiga
May 7, 2025 12
Addis Ababa, Duugato/ Miyaasiya 29/2017 (ENA): Masuuliyiintan ka socota Komishinka Xuquuqul Insaanka ee dalka ayaa waxaa kormeerkan ku wehelinayay Komishineerka Komishinka Asluubta DDS Mudane Bashiir Axmed iyo masuuliyiinta Komishinka Xuquuqul Insaanka ee Deegaanka Soomaalida. Ujeedada kormeerkan ayaa daarnayd ukuurgalida iyo xaqiijinta warbixinnada laga diwaangaliyay xaruntan dhaqancelinta Alamudiin ee magaalada Jigjiga ee ku saabsan daryeelka maxaabiista, ilaalinta xuquuqul insaanka iyo xaaladda guud ee ka jirta xaruntan. Masuuliyiintii ka socotay Komishinka Xuquuqul Insaanka ee dalka oo warbaahinta Deegaanka la hadlay ayaa sheegay in xarumaha dhaqancelinta ee Deegaanku ay tusaale wanaagsan u yihiin kuwa dalka waxa ayna xuseen in sugidda xuquuqda maxaabiistu ay tahay mid aad u saraysa. Waxa xusid mudan in isbadelkii kahor xabsiyada Deegaanku ay ahaayeen kuwo ay ka dhacaan gaboodfallo iyo falal argagax leh kuwaas oo ka dhan ah xuquuqda Aadanaha.
Xarunta Adeegga Hal-Goob ee Mesob Waa Astaanta Guusha Dadaallada Lagu Gaarayo Himilada Dijital Itoobiya ee 2025 – Wasaaradda
May 7, 2025 12
Addis Ababa, Duugato/Miyaasiya 29, 2017 (ENA) – Wasaaradda Hal-abuurka iyo Teknolojiyadda ayaa sheegtay in Xarunta Adeegga Hal-Goob ah ee Mesob in ay muujinayso guusha dadaallada socda ee lagu hirgelinayo yoolalka Dijital ka toobiya ee 2025ka. Xaruntan ayaa si rasmi ah waxaa dhowaan xadhigga uga jaray Ra’iisul Wasaaraha JDFI, Abiy Axmed (D.r). Xaruntan adeegga hal goob ah waxay bixisaa adeegyo kala duwan oo dowladeed, iyadoo lagu mideeyay hal madal oo dijital ah. Waxay muwaadiniinta u sahlaysaa inay si fudud u helaan adeegyo heer federaal ah oo kala duwan iyada oo loo marayo fursadaha dijitalka ah oo dhammaystiran. Waqtigan xaadirka ah, 12 hay’adood oo dowladeed ayaa la isku xidhay kuwaas oo bixiya in ka badan 41 adeeg. Wasiiru dawlaha wasaarada Hal-abuurka iyo Teknolojiyadda, Dr.Yeshirun Alemayaw, ayaa u sheegay ENA in xaruntani ay bixiso adeegyo hufan oo fudud iyadoo la isku keenay adeegyo badan oo dowladeed hal Goob ah. Wuxuu intaa ku daray in nidaamkani uu ka qayb qaadanayo casriyeynta dhaqanka adeeg-bixinta Qaranka. Sida ku cad istiraatiijiyadda Dijitalka ee Itoobiya ee 2025, in ka badan 800 adeeg oo dowladeed ayaa la filayaa in la casriyeeyo, taasoo si weyn u horumarin doonta hufnaanta adeegyada. Sidaas darteed, Xarunta Adeegga Hal-Goob ee Mesob waxaa loo arkaa astaan cad oo muujinaysa guusha lagu gaarayo hirgelinta yoolalka istiraatiijiyadda ee heer dal. Wasiiru dawluhu wuxuu sidoo kale xusay in ay socdaan dadaallo gacan ka geysanaya hirgelinta Dijitala Itoobiya ee 2025, kuwaas oo ay ka mid yihiin fidinta adeegyada internet-ka iyo korontada iyo dhismaha xarumo xog ururin ah (data centers). Sidoo kale, waxaa socda diyaar garow iyada oo lala kaashanayo daneeyeyaasha si loo sameeyo istiraatiijiyadda Dijitallka Itoobiya 2030.
Darawal aan haysan shahaadada imtixaanka xirfadda looma ogolaan doonaan inay gaadiidka laxeeyaan
May 7, 2025 12
Addis Ababa, Duugato/ Miyaasiya 29/2017 (ENA): Wasaaradda Gaadiidka iyo Saadka ayaa ku dhawaaqday in laga bilaabo sanadkan imtixaanka aqoonta xirfadda darawallada lagu qaban doono heer qaran. Waxaa la sheegay in sababta imtixaanka xirfadda darawallada looga baahan yahay ay tahay in boqolkiiba 83 ee shilalka taraafikada ee dalka ka dhaca ay la xiriiraan darawallada iyo baabuurta. Assefa Hadis, ayaa xaqiijiyay in imtixaanka la bilaabi doono sanadkan, lana marsiin doono darawallada hadda shaqada ku jira. Sida lagu caddeeyay, imtixaanku wuxuu quseeyaa darawallada gaadiidka dadweynaha iyo xamuulka qalalan ee heerarka 1 ilaa 3 ah, iyo sidoo kale darawallada gaadiidka dareeraha ee heerarka 1 iyo 2. Waxaa sidoo kale la sheegay in darawallada ay qaadan doonaan tababar xirfadeed ka hor inta aan la marsiin imtixaanka xirfadda (CoC). Kadib tababarka, darawallada ayaa qaadan doona imtixaanka CoC, waxaana la sheegay in ruqsadaha darawalnimada ee ay helaan darawallada gudba imtixaankaasi ay yeelan doonaan aqoonsi caalami ah. Dhinaca kale, darawallada aan ka gudbin imtixaanka xirfadda waxaa lagu celin doonaa tababar, kadibna markale ayaa la marin doonaa imtixaanka. Waxaa sidoo kale la caddeeyay in darawal aan haysan shahaadada aqoonsiga xirfadda uusan xaq u lahayn inuu darawal sii ahaado. Ugu dambeyntiina, imtixaankan xirfadda wuxuu sidoo kale saamayn doonaa darawallada gaadiidka taksiga iyo kuwa kale oo badan.
Dhaqaalaha
Bandhigga Wax-soo-saarka Itoobiya waa madal muujinaysa awooddeena - Madaxweyne Taaye Asqasilaase
May 7, 2025 13
Addis Ababa, Duugato/ Miyaasiya 29/2017 (ENA): Bandhigga wax-soo-saarka Itoobiya ayaa muddo shan maalmood ah ka socday Xarunta Caalamiga ah ee Shirarka ee Addis. Waxaa ka qaybgalay tiro badan oo ka mid ah wax-soo-saareyaasha, daneeyayaasha la xiriira wax-soo-saarka iyo hay’ado kale, iyadoo Madaxweynaha Itoobiya Taaye Asqasilaase uu goobta tagay si uu u booqdo bandhigga. Madaxweynaha oo goobta ka hadlay ayaa sheegay in horumarka dal kasta uu salka ku hayo wax-soo-saar; wax-soo-saarkuna uu dalka ka dhigo mid la tartami kara heer caalami ah, isla markaana kordhin karo wax-soo-saarka guud ee dalka. Wuxuu tilmaamay in dalalka xoogga saara wax-soo-saarka ay dadkooda shaqo u abuuraan, sidoo kalena ay helaan horumar joogto ah oo leh aasaas adag. Sida uu caddeeyay Madaxweynaha, Bandhigga Wax-soo-saarka Itoobiya wuxuu dhiirrigelinayaa in dadku rumaystaan awoodda ay leeyihiin, sidoo kalena uu yahay madal muujinaysa in Itoobiya ay leedahay awood wax-soo-saar oo la taaban karo. Waxa kale oo uu sheegay in bandhigga lagu soo bandhigay badeecooyin tayo leh oo u qalma suuqa caalamiga ah. Ugu dambayntii, Isagoo ka hadlayay dhaqanka ku tiirsanaanta badeecooyinka dibadda laga keeno, wuxuu xusay in tani ay tahay faham qaldan oo u baahan in laga takhaluso, lana barto sidii loogu soo saari lahaa badeecooyin tayo leh gudaha dalka.
Dib-u-habaynta Dhaqaalaha Guud oo Kordhisay Tartanaka Caalamiga ah ee Qaybta Wax-soo-saarka Warshadaha
May 7, 2025 16
Addis Ababa, Duugato/Miyaasiya 29, 2017 (ENA) – Dib-u-habaynta dhaqaalaha guud ee dalka ayaa kordhisay tartanka caalamiga ah ee qaybta wax-soo-saarka warshadaha dalka, sida ay sheegeen shirkadaha warshadaha wax soo saarku. Ra’iisul Wasaaraha JDFI Dr. Abiy Ahmed ayaa si rasmi ah u furay Bandhigga 3aad ee Ethiopian Tamrit Expo oo lagu qabtay Xarunta Shirarka Caalamiga ah ee Addis Ababa 3-da Miyaasiya 2017. Dood-cilmiyeed qayb ka ahayd bandhigga ayaa halku-dhigiisu ahaa “kordhinta wax-soosaarka iyo tartammada warshadaha wax-soo-saarka iyada oo loo marayo hab-dhaqanka hay’adaha iyo isku-xidhka dhaqdhaqaaqa wax-soo-saarka Itoobiya. Dood-cilmiyeedka ayaa looga hadlay arrimo ay ka mid yihiin dhinacyada dhaqaalaha, kastamada, teknoolojiyadda iyo ganacsiga, sidii loo heli lahaa adeegyo saadka oo la isku halayn karo oo loo adeegsado wax soo saarka, iyo fududeynta isu socodka badeecadaha iyo agabka. Khalifa Xuseen, Madaxweynaha Ururka Soosaarayaasha iyo Dhoofiyeyaasha Hilibka ee Itoobiya, ayaa sheegay in tallaabooyinka ay dawladdu qaaday si loo xoojiyo warshadaha ay bilaabeen inay miro-dhal noqdaan. Waxa uu xusay in dib-u-habaynta dhaqaalaha guud ay xakamaysay ganacsiga sharci darrada ah isla markaana ay si weyn u kordhisay tartanka caalamiga ah ee qaybta wax-soo-saarka. Waxa sidoo kale uu tilmaamay in adeegsiga tignoolajiyada ee gaadiidka iyo saadka uu sare u qaaday wax-ku-oolnimada warshadaha. Horey, ganacsiga xoolaha ee sharci darrada ah ayaa si weyn u curyaamiyay waxtarka wax-soo-saarka. Balse dib-u-habaynta ka dib, Itoobiya waxay awood u leedahay inay sannadkii soo saarto 200,000 tan oo hilib ah. Elsabeth Getahun, Guddoomiyaha Ururka Wakiillada gudbinta badeecadaha itoobiya iyo Wakiillada Maraakiibta Itoobiya, ayaa iyaduna sheegtay in isbeddelada dowladda ee dhinaca saadka ay keeneen horumar muuqda. Waxay sharaxday in sharciyo cusub oo si gaar ah loogu talagalay qaybta warshadaha la dejiyay, isla markaana adeegyada ku saleysan tignoolajiyada si balaadhan loo hirgaliyay . Gaar ahaan, adeegyo badan oo ka ah waaxda kastamda ayaa hadda noqday kuwo dijitaal ah. Casriyeynta qaybta saadka ayaa hadda u suurta galisay dhoofiyeyaasha iyo soo dejiyeyaasha inay si hufan oo aan caqabad lahayn u shaqeeyaan. Hibret Lema, Maareeyaha Guud ee Ururka Maal-gashadayaasha Xarunta Warshadaha ee Hawassa, ayaa dhanleeda sheegtay in dib-u-habaynta dhaqaalaha guud ay abuurtey fursado ay warshaduhu kaga maarmaan yaraanta lacagta qalaad.
Dhaqdhaqaaqa Itoobiya Tamrit ayaa Kordhinaya Doorka Warshadaha Wax-soo-saarka
May 7, 2025 13
Addis Ababa, Duugato/Miyaasiya 29, 2017 (ENA) – Dhaqdhaqaaqa Ha soo saarto Itoobiya ee (Ethiopia Tamrit) ayaa gacan ka geysanaya in warshadaha wax-soo-saarka ay door muhiim ah ka ciyaaraan beddelka wax-soo-saarka debadda laga soo dhoofiyo iyo shaqo abuurka, sida ay sheegeen daneeyayaasha warshadaha. Ra’iisul Wasaaraha JDFI Dr. Abiy Ahmed ayaa si rasmi ah u furay Bandhigga ha soo saarto Itoobiya ee lagu qabtay 25 miyaasiya 2017 Xarunta Shirarka Caalamiga ah ee Addis Ababa. Wakaaladda Wararka Itoobiya (ENA) ayaa booqatay ganacsatadii ka qaybgalay bandhigga ee soo bandhigay wax soo saarkooda iyo adeegyada ay bixiyaan. Yonas Shewangizaw oo ka socday shirkadda Enas Solution ayaa sheegay in Bandhigga hasoo saarto Itoobiya uu door weyn ka ciyaarayo kor u qaadista wax-soo-saarka warshadaha iyo abuurista fursado shaqo. Wuxuu tilmaamay in warshadoodu ay awood fiican u yeelanayso soo saarista alaabooyinka biraha gudaha dalka, taasoo yaraynaysa baahida loo qabo lacag qalaad ee lagu soo dejiyo biraha. Birtukan Getahun, oo ah Maamulaha Fulinta ee Shanghai Machinery, ayaa sheegtay inay bixinayaan mashiinno awood sare leh oo ku habboon baahida warshadaha ee Itoobiya. Shirkaduhu waxay xuseen in diiradda gaar ah ee loo saaray warshadaha wax-soo-saarka iyada oo loo marayo dhaqdhaqaaqa Ethiopia Tamrit ay u suurtagelinayso warshaduhu inay si muuqata uga qaybqaataan beddelka wax soosaarka lasoo dejiyo iyo shaqo abuurka. Solomon Tadesse oo ah kusimaha ka socday Pegasus Engineering ayaa sheegay in bandhiggu uu yahay madal qiimo badan leh oo lagu xayeysiin karo alaabaha biraha ee tayada leh iyo kuwa la jaanqaadaya heerarka, isla markaana gacan ka geysanaya dhisidda iskaashi ganacsi. Wuxuu intaa ku daray in shirkadoodu hadda gudaha dalka Ku soo saarto qalabka baabuurta, islamarkaana qorshaynayaan inay ballaariyaan wax-soo-saarka alaabaha beddelka ah. Marwo Yeserach Nigatu oo ka socotay DK Old Company ayaa sheegtay in bandhiggu yahay fursad wanaagsan oo lagu xoojinayo isku xirka suuqyada iyada oo loo marayo xayeysiinta alaabtooda iyo adeegyada ay bixiyaan. Guud ahaan, shirkaduhu waxay carrabka ku adkeeyeen in dhaqdhaqaaqani uu taageerayo wax-soo-saarka gudaha ee badeecadaha horey dibedda looga keeni jiray, isla markaana uu si weyn uga qayb qaadanayo abuurista shaqooyin. Waxay sidoo kale xaqiijiyeen in taageerada iyo kormeerka ay dowladdu siineyso qaybta waxsoosaarka ay gacan ka geysaneyso kor u qaadista wax-soo-saarka iyo awoodda warshadaha.
Waa in warshadaha lagu xoojiyo wax-soosaarka iyo waxtarka iyadoo lala jaanqaadayo teknoolojiyadda casriga ah
May 7, 2025 13
Addis Ababa, Duugato/ Miyaasiya 29/2017 (ENA): Waxaa la sheegay in si loo xoojiyo wax-soosaarka iyo waxtarka, warshadaha ay tahay in lala jaanqaado teknoolojiyadda casriga ah. Shalay oo ahayd maalintii 5aad ee Bandhigga Warshadaha Itoobiya (Ethiopia Tamrit Expo), ayaa waxaa la shaaciyay in in la is-waafajiyo teknoolojiyadda iyo hababka wax-soo-saarka ay muhiim u tahay casriyeynta warshadaha. Intii uu bandhiggu socday, ganacsatada, jaamacadaha iyo khubarada arrintan ku xeel dheer ayaa arrintan si qoto dheer uga doodayay. Wasiiru Dowlaha Warshadaha, Tarakeny Bululta, ayaa sheegay in kor loo qaadayo qofka muwaadinka ah ee wax-soo-saarka leh iyadoo muhiim u ah horumarka dalka, islamarkaana dadaallo xooggan loo baahan yahay si wax looga qabto caqabadaha jira. Waxaa sidoo kale la xusay in dhaq-dhaqaaqii warshadaha ee dhawaanahan bilowday uu saameyn muuqata ku yeeshay warshadaha wax-soo-saarka iyo koboca dhaqaalaha dalka. Ugu dambeyntii, waxaa la tilmaamay in si loo horumariyo warshadaha iyo in isbeddel muuqda la gaaro, teknoolojiyadda la iskaashado lana adeegsado si ballaaran oo wax ku ool ah.
Muuqaalo
.jpg)
Sayniska Iyo Teknoloojiyada
Wershaduhu Waa Inay Addeegsadaan Teknolojiyadda Casriga ah Si Ay Uga Tartamaan Suuqyada
May 6, 2025 23
Addis Ababa, Duugato/Miyaasiya 28, 2017 (ENA) – Wasaaradda Hal-abuurka iyo Teknolojiyadda ayaa sheegtay in wershaduhu ay tahay in ay adeegsadaaan teknolojiyado casri ah si ay u soo saaraan badeeco tayo leh oo ay ugu tartamaan suuqyada. Waxaa la Ogsoonyahay in Ra’iisul Wasaare Dr. Abiy Ahmed si rasmi ah u furay Carwada 3-aad ee Ethiopia Tamrit oo ka qabsoomay Xarunta Caalamiga ah ee Shirarka Addis Africa. Qayb ka mid ah bandhiga, waxaa lagu qabtay doodo cilmiyeed lagula yeeshay daneeyayaal kala duwan, iyada oo si gaar ah diiradda loo saaray warshadaha yaryar iyo kuwa dhexe. Wasiiru Dawlaha Wasaarada Hal-abuurka iyo Teknolojiyadda, Dr. Bayisa Badhadha Molla, ayaa sharaxay in si wax soo saar iyo adeegyo tayo leh loogu tartamo, wershaduhu ay khasab ku tahay in ay adeegsadaan teknoolojiyadda casriga ah. Wuxuu carabka ku adkeeyay in hirgelinta istaraatijiyadda Digital Ethiopia iyo barnaamijka Shanta Milyan ee Ethio Coders la bilaabay kaddib dib-u-habaynta, ay ujeedadoodu tahay kor u qaadidda xirfadaha tiknoolajiyadda ee muwaadiniinta iyo in ay abuuraan jawi wanaagsan oo ay ku kobcaan shirkadaha gaarka loo leeyahay. Sidoo kale, dadaal ayaa la sameeyay si loo hirgaliyo adeegga 4G iyo 5G iyo in la xasiliyo joogteeyo korontada, taasina ay muhiim u ah hirgelinta Digital Ethiopia, ayuu intaa ku daray. Sidoo kale waxa uu sheegay in, horumarka lagu sameeyay adeegyadan elektaroonigga ah ee daahfuran oo lagu kalsoonaan karo ay muujinayaan isbeddelada ku socda waaxda. Dhaqdhaqaaqa Ethiopia Tamrit oo lagu beddelayo alaabada laga keeno dibadda ee kor loogu qaadayo kuwa gudaha lagu sameeyo ayaa door weyn ka qaadanaya dhimista kharashka lacagaha qalaad. Sidoo kale, cilmi-baaris iyo horumarin ayaa laga wadaa xarumaha hal-abuurka iyo iskaashiga jaamacadaha iyo wershadaha si loo ballaariyo wax-soo-saarka hal-abuurka laguna beddelo fikradaha kuwa wax ku ool ah. Intaa waxaa dheer, warshadaha waaweyn ayaa taageero siinaya wershadaha yaryar iyo kuwa dhexe iyaga oo la wadaagaya hal-abuurradooda iyo khibradahooda teknoolojiyadeed iyada oo loo marayo cilmi-baaris wadajir ah. #Wakaaladda_Warka_Itoobiya #Itoobiya
Xorrnimadda casriga ah waxay ka dhigan tahay in la sugo madax-bannaanida buuxda ee dhaqaalaha iyo horumarka Itoobiya – Ra'iisul Wasaare Ku-xigeen Tamasgen Tiruneh
May 5, 2025 29
Addis Ababa, Duugato/ Miyaasiya 27/2017 (ENA): Ra'iisul Wasaare Ku-xigeenka Itoobiya, Tamasgen Tiruneh, ayaa si rasmi ah u daahfuray tartanka heer qaran ee xirfadaha ee afaraad oo halkudhigeedu yahay "Maskax iftiimaysa, muwaadiniin xirfadeysan". Intii uu jeedinayay khudbaddiisa furitaanka, waxa uu xusay in tartanka uu dhacayo maalinta guusha ee 84-aad ee halgankii gobannimo-doonka Itoobiya, taasoo xoojinaysa muhimadda maalintan taariikhiga ah iyo muujinta aqoonsigeenna iyo geesinimadeenna. Wuxuu tilmaamay in Itoobiya ay tahay waddan ay difaaceen halyeeyo gobannimada dalkooda u dhintay. Isaga oo hadalkiisa sii wata ayuu sheegay in jiilka maanta ka jira Itoobiya uu leeyahay masuuliyad dheeraad ah oo ah in uu difaaco madax-bannaanida dalka isla markaana uu guuleysto isaga oo ka adkaanaya saboolnimada iyo dib u dhaca si dalka Itoobiya uu tusaale ugu noqdo Afrika horumarsan. Wuxuu sheegay in halganka xornimada casriga ah lagu gaari karo suurtagalinta horumarka iyadoo lagu tiirsan yahay xirfado, aqoon iyo hal-abuur. Sidoo kale, wuxuu carabka ku dhuftay in horumarka dalalka uusan ku xirnayn hantida oo kaliya, balse uu ku xiran yahay sida hantidaas si xirfad leh loogu adeegsado. Tamasgan wuxuu sidoo kale xusay in dowladdu ay xoogga saarayso horumarinta hal-abuurka iyo xirfadaha si looga dhigo xalka dhabta ah ee horumarka Itoobiya, iyadoo la dhisayo hay’ado awood u leh in ay keligood ka shaqeeyaan horumarka. Waxa uu xusay in si dhakhso ah guulo wax ku ool ah loo gaaray, isagoo tusaale u soo qaatay in dadka xirfadaha iyo hal-abuurka leh ay hadda wax ka bedelayaan warshadaha sida: Teknolojiyadda casriga ah ee lagu dardargelinayo dhijitaalka, Kaabeyaasha dalxiiska, Beeraha casriga ah, Iyo dhisidda xirfadlayaal awood u leh inay hogaamiyaan koboca dhaqaalaha dalka. Ugu dambayntii, waxa kale oo uu tilmaamay in tartannada sanad walba la qabanayo ee ay soo abaabusho Wasaaradda Shaqada iyo Xirfadaha ay yihiin fursado lagu muujiyo maskaxda iftiimaysa, gacmaha hal-abuurka leh iyo muwaadiniinta xirfadlayaasha ah.
Waa In La Iska Kaashado Sidii Hal-abuurada iyo Teknolojiyadaha Si Degdeg ah Loogu Bedeli lahaa Wax-soo-saarka iyo Adeegyo– Wasaaradda Shaqada iyo Xirfadaha
May 1, 2025 57
Adama, Duugato/Miyaasiya 23, 2017 (ENA) – Wasiiru-dawlaha Shaqada iyo Xirfadaha, Solomon Soka, ayaa adkeeyay baahida loo qabo iskaashi wadajir ah si loo hubiyo in hal-abuurnimada iyo teknoolojiyadaha cusub si dhakhso ah loogu beddelo wax-soo-saar iyo adeegyo wax-ku-ool ah. Munaasabad afar maalmood socotay oo ka koobnayd tartan iyo bandhig ku saabsan xirfadaha, teknoolojiyadda, iyo hal-abuurnimada ayaa lagu soo gabagabeeyay magaalada Adama ee Deegaanka Oromiya. Wasiiru-dawlaha Wasaarada Shaqada iyo Xirfadaha Solomon Soka oo ka hadlayay munaasabadda xiritaanka ayaa sheegay in munaasabado noocan oo kale ah oo dhiirrigeliya xirfadaha, teknoolojiyadda, iyo hal-abuurnimada ay door weyn ka ciyaarayaan dadaallada dalka ee lagu cirib-tirayo saboolnimada. Wuxuu xusay muhiimada ay leedahay in hal-abuurnimada dhalinyarada kartida leh loo beddelo wax soosaar iyo adeegyo la taaban karo. Wasiiru-dawluhu wuxuu sidoo kale carrabka ku adkeeyay in loo baahan yahay in dhammaan daneeyayaasha, oo ay ku jiraan kulliyadaha farsamada iyo xirfadaha, ay iska kaashadaan sidii wax-soo-saarka teknoolojiyadeed iyo hal-abuurnimada looga dhigi lahaa mid suuq-gal ah oo la adeegsankaro. Tartanka heer deegaan wuxuu muujiyay dhalinyaro aqoon iyo xirfad sare leh oo soo bandhigay natiijooyin wax-soo-saar leh. Injineer Eba Gerba, madaxa xafiiska shaqo abuurka iyo xirfadaha ee deegaanka Oromiya, ayaa xusay in deegaanku uu xoogga saarayo dhisidda awood cudud xirfadeysan oo la tartami kara kuwa caalamka, gaar ahaan dhinacyada xirfadaha, teknoolojiyadda, iyo hal-abuurnimada. Wuxuu intaas ku daray in kulliyadaha laga sugayo inay door muhiim ah ka ciyaaraan la-qabsiga, wax-ka-bedelka, iyo horumarinta teknoolojiyadda si kor loogu qaado horumarka. Tartanka iyo bandhiggan, oo toddobaadkan lagu qabtay magaalada Adama, waxaa ka qaybgalay 22 kooxood, iyadoo ujeedadu ahayd in la helo jiil leh xirfad, hal-abuurnimo, iyo karti teknoolojiyadeed. Hal-abuurada iyo wax-soo-saarka teknoolojiyadeed ee la soo bandhigay waxa ka mid ahaa: dib-u-warshadaynta iyo nadiifinta balaastigga, agabka dhanka beeraha, qalabka gaadiidka, iyo beddelka alaabaha laga keeno dibadda oo lagu sameeyay gudaha dalka. Sidoo kale, waxaa la sheegay in dowlad-deegaanka uu ka shaqaynayo sidii wax-soo-saarka hal-abuurka iyo teknoolojiyadda loo horumarin lahaa loona gaarsiin lahaa heer suuq. Si taa loo gaaro, xarumaha kobcinta teknoolojiyadda ee ku yaalla Bishooftu, Naqamte, Adama, iyo Shashamane ayaa ku hawlan ballaarinta hal-abuurnimada la soo xulay iyo diyaarintooda suuq-geynta. Kooxaha tartanka Ku guulaystay waxaa la guddoonsiiyay billado, koobab, Tabledyo iyo shahaado sharaf. #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Si loo xaqiijiyo socdaalka Barwaaqada Afrika, waa in la horumariyaa la tartanka heer caalamiga ah ee dhalinyarada Afrika – Wasiir Mufarixaat Kaamil
Apr 30, 2025 63
Addis Ababa; Duugato/Miyaaziya 22/2017 (ENA): Wasiirka shaqada iyo xirfadaha, Mufarixaat Kaamil, ayaa sheegtay in si loo xaqiijiyo socdaalka Afrika ee barwaaqada ay lagama maarmaan tahay in la xoojiyo hawlaha bilowga iyo hal-abuurka ee kor u qaadaya la tartanka caalamiga ah ee dhalinyarada. Madasha "Innovation Africa 2025" waa shirka Wasiirada Afrika ee Waxbarashada, Tegnoolojiyaddaiyo Xirfadaha, kaas oo lagu qabanayo hal-ku-dhigga "Waxbarashada iyo Awood-siinta Afrika ee qarniga 21-aad". Wasiirka shaqada iyo xirfadaha, Mufarixaat Kaamil, ayaa ka hadashay dood cilmiyeed halku dhigeedu ahaa “Kobcinta xirfadaha iyo tartanka cusub ee ganacsatada iyo ganacsatada Afrika”. Hadalkeeda furitaanka, wasiirku waxa ay sheegtay in shir-madaxeedka hal-abuurka Afrika 2025 uu gacan ka geysan doono dhisidda awoodda iyo abaabulidda ilaha siyaasadda iyadoo la abuurayo iskaashi dhexmara warshadaha, bulshada rayidka ah, iyo xarumaha waxbarashada. Waxa uu sheegay in Itoobiya ay ka shaqaynayso sidii ay u xaqiijin lahayd barwaaqada iyada oo loo marayo dib-u-habaynta dhaqaalaha gudaha iyo dhaqaalaha guud. Waxa kale ay sheegtay in dalka Itoobiya laga hirgaliyay nidaam lagu soo saarayo dhalinyaro hal-abuur ganacsi iyo tartan caalami ah, isla markaana natiijooyin la taaban karo laga helay. Wasiirradu waxa ay sheegtay in suuqa shaqada ee aduunka uu yahay mid aad loogu tartamayo, islamarkaana in loo baahan yahay in la horumariyo oo la dhiirigeliyo hal-abuurka dhalinyarada. Waxay sheegtay in shaqo abuurka dhalinyarada looga baahan yahay in uu ka gudbo isticmaalka maalinlaha ah, sidoo kalena lagu daro xirfado cusub oo hal abuurnimo, iyana in si loo dhiso dhaqaale loo dhan yahay oo xooggan oo Afrika ah ay lagama maarmaan tahay in la qalabeeyo oo la xoojiyo dadka dhinacyada Beeraha, Macdanta, Dalxiiska, iyo Tegnooloojiyadda. Wasiirka Farsamada iyo Farsamada Gacanta iyo Tababarada ee Jamhuuriyadda Koongo, Professor Gislayine Magusa Ibome, ayaa sheegay in istaraatijiyadda dalkiisa ee lagu kordhinayo tartanka dhijitaalka ah ee dhalinyaradeeda ay keentay natiijooyin. Waxa uu sheegay in Jamhuuriyadda Koongo ay waddo qorshe ah in 200,000 ilaa 300,000 oo dhallinyaro ah ay ku biiraan ganacsiyada sanad walba, natiijooyin wanaagsanna la diiwaangeliyay. Wasiirka ayaa sheegay in dalkiisa uu leeyahay khibradda ugu wanaagsan ee abuurista fursadaha shaqo ee dhalinyarada Afrika. Waxa uu sheegay in haddii aan gobol walba ku qabano goobo ganacsi, aanu ka caawin doonno sidii ay dhallinyaradu u heli lahaayeen aqoontooda iyo hantida dalkooda. Waxa uu sheegay in dijitaaleynta hal-abuurka ganacsigu uu ka soo kabtay xawli gaabis ah oo uu si xawli ah ku socdo. Dhinaca kale, Wasiirka Shaqada iyo Arrimaha Bulshada Xukuumadda Soomaaliya Yuusuf Maxamed Aadan ayaa sheegay in isbedel Qaran ay ku yimaadeen, annagoo adeegsanayna hal abuur iyo teknoloji si sare loogu qaado aqoonta dhalinyarada. Wuxuuna intaa ku daray in la bilaabay bixinta tababaro iyo waxbarasho dijitaal ah anagoo dhisayna xarun ganacsi oo heer qaran ah oo ay ka faa’iidaysanayaan dhalinyaradu. Waxa kale uu sheegay in ay la shaqaynayeen hay’adaha gaarka loo leeyahay sidii dhalinyarada loogu wacyigelin lahaa tamarta la cusboonaysiin karo iyo sidii loo shaqaaleysiin lahaa.
Ciyaaraha
Tigist Assefa ayaa heshay Buugga Diwaanka Dhacdooyinka Cajiibka ah ee Caalamiga ah
Apr 28, 2025 84
Addis Ababa, Duugato/ Miyaasiya 20/2017 (ENA): Orodyahannad Tigist Assefa, oo jebisay rikoodhka tartanka Marathon-ka London, ayaa heshay aqoonsi rasmi ah oo uga yimid Buugga Diwaanka Dhacdooyinka Cajiibka ah ee Caalamiga ah (World Guinness Book of Records). Tigist ayaa dhigtay rikoodh cusub iyadoo ku orodday 2 saacadood, 15 daqiiqo iyo 50 ilbiriqsi tartanka Marathon-ka ee ay haweenka oo keliya ka qayb galeen, iyadoo aysan jirin rag tartanka ka qayb qaadanayay.
Liifarbuul ayaa markii 20-aad xaqiijisay hanashada Horyaalka Briimar Liigga Ingiriiska.
Apr 28, 2025 82
Addis Ababa; Duugato/Miyaaziya 19/2017 (ENA): Kooxda kubadda cagta Liifarbuul ayaa 5-1 ku garaacday Tootanhaam Hotspar kulan ka tirsan todobaadkii 34-aad ee horyaalka Briimar Liigga. Goolasha guusha ayaa waxaa u dhaliyay Luwiis Diyas, Muxammed Salaax, Koodhi Gakbo, Aleeksis Makalistar iyo goolkii shanaad uu iska dhaliy laacibka Tootanham Odujee, oo Tottenham u ciyaara, halka uu Solanke goolka qura u dhaliyay Tootanhaam. Natiijadii ka dib, Liifarbuul ayaa xaqiijisay hanashada horyaalkeedii 20-aad iyadoo leh 82 dhibcood iyo afar ciyaarood ka hadhan yahay gabagabda horyaalkaas. Tani waxa ay ka dhigeysaa in Liifarbuul ay ku jirto rikoorka ah in ay ku guuleysato horyaalka marar badan iyada oo ay iska mid ka tahay, kooxda ay xafiiltamaan ee Manjistar Yunaytidh.
Itoobiya ayaa ku guulaysatay tartanka orodka dumarka ee 1,500 mitir
Apr 28, 2025 85
Addis Ababa, Duugato/ Miyaasiya 20/2017 (ENA): Tartanka ciyaaraha ee Ururka Taliyayaasha Booliska Bariga Afrika ee 5-aad, Itoobiya ayaa dhammaan billadaha ka qaadatay tartanka orodka dumarka ee 1,500 mitir. Iyadoo la xusayo sanad-guurada 116-aad ee aas-aaska Booliska Itoobiya, ayaa maanta xafladda furitaanka tartanka ciyaaraha ee dalalka xubnaha ka ah Ururka Taliyayaasha Booliska Bariga Afrika lagu qabtay garoonka Abebe Bikila Stadium ee Addis Ababa. Xafladda furitaanka waxaa lagu qabtay tartamada orodka dumarka ee 1,500 mitir iyo orodka ragga ee 400 mitir oo isdhaafsi ah. Tartanka orodka dumarka ee 1,500 mitir, saddexda orodyahan ee Itoobiya u metelayay – Worqnesh Mesela, Yenenesh Shimelket iyo Matebe Feqadhu – ayaa sida ay u kala horeeyaan u galay kaalmaha 1aad ilaa 3aad, iyagoo dhammaan billadaha hantay. Tartanka orodka ragga ee 400 mitir, Kenya ayaa kaalinta 1aad gashay, Itoobiya 2aad, halka Tansaaniya ay 3aad gashay. Ciyaartoyda guuleysatay ayaa billadaha ka gudoomay Ra’iisul Wasaare ku xigeenka Itoobiya, Tamamagan Tiruneh. Tartankan ciyaareed ee 5-aad ee Ururka Taliyayaasha Booliska Bariga Afrika, oo ay Itoobiya ku jirto iyo toddobo dal oo kale, waxa uu socon doonaa ilaa 25-ka bisha May, 2017 T.I. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Waxaa taageero loo fidin doonaa sidii loo horumarin lahaa ciyaaraha Jimnaastiga Itoobiya – Morinaare Watanabe
Apr 3, 2025 233
Addis Ababa, Cuur/Magaabiit 25/2017 (ENA): – Morinaare Watanabe, oo ah Guddoomiyaha Xiriirka Jimnaastiga Adduunka, ayaa sheegay inay bixin doonaan taageerada lagama maarmaanka u ah horumarinta Jimnaastiga Itoobiya. Guddoomiyaha ayaa wuxuu laba maalmood ku sugnaa dalka Itoobiya; wuxuuna kulamo la qaatay madaxda wasaarada dhaqanka iyo ciyaaraha iyo gudiga Oloombikada Itoobiya,madaxwaynaha iyo madaxda xidhiidhka jimnaastiga ee Itoobiya iyo madaxda xidhiidhka jimnaastiga ee Addis Ababa. Madaxwaynuhu wuxuu muujiyay rabitaankiisa ah in uu taageero dhaqaale iyo mid agab ahba ku bixiyo horumarinta Jimnaastiga Itoobiya iyo in uu sii wado la shaqaynta Xidhiidhka Jimnaastiga Itoobiya. Madaxweynaha ayaa ku booriyay Xiriirka Jimicsiga ee Itoobiya in uu sii wado shaqadiisa, wuxuuna ugu baaqay daneeyayaasha dhanka ciyaaraha in ay si wada jir ah uga wada shaqeeyaan kobaca ciyaarahan. Madaxweynaha ayaa sidoo kale ku nuuxnuuxsaday muhiimadda ay leedahay in la sii wado xoojjinta xiriirka caalamiga ah iyo tababarrada. Gudoomiyaha Xidhiidhka Jimnaastiga Itoobiya mudane Taakele ayaa sheegay in uu xidhiidhku sii wadi doono sidii loo samayn lahaa xidhiidh caalami ah iyo mid qaaradeed oo kani lamid ah. Gabagabdii, wasaaradda dhaqanka iyo ciyaaraha ayaa sheegtay in Morinaare Watanabe oo ah Madaxa Xiriirka Jimnaastiga Adduunka uu booqday Mashaariicyada horumarineed ee ka socda Addis Ababa.
Ilaalinta Deegaanka
Dadaalka Lagu Beero Geedo Qiimo Sare Leh Ayaa Diiradda Lagu Saaray Ololaha Barnaaminka Raadka Cagaaran ee Sanadkan
May 5, 2025 33
Adama, Duugato/Miyaasiya 27, 2017 (ENA) – Wasiirka Beeraha, Dr. Girma Amente, ayaa sheegay in barnaamijka Raadka Cagaaran ee sanadkan si gaar ah diiradda u saarayo beerista dhir leh qiimo dhaqaale oo isku dhafan. Wasiirku wuxuu sharxay in lixdii sano ee la soo dhaafay, iyada oo la kaashanayo daneeyayaasha heer federaal iyo dawlad-deegaan oo dhan, la hirgaliyay barnaamijkan, waxaana wadatashiga si rasmi ah looga bilaabay ololaha beerista geedaha ee sanadkan magaalada Adama. Bilowga ololaha waxaa ku jira diyaarinta dhir-beeris ballaaran iyo maalinta qaran ee hal maalin ah ee dhir beerista. Dr. Girma wuxuu xusay in barnaamijka Raadka Cagaaran uu siddeedii sano ee u dambeysay bulshada si baaxad leh ugu dhiirrigeliyay ka-qaybgalka, taasoo keentay in dadweynuhu si weyn uga qayb qaataan. Wuxuu sidoo kale muujiyay in barnaamijku si wax ku ool ah loo hirgelin doono inta lagu guda jiro labada wejiba ee beerista si loo gaaro yoolalka la dejiyay. Intaa waxaa dheer, Wasiirku wuxuu carrabka ku adkeeyay in barnaamijku uu gacan weyn ka geystay horumarinta keymaha iyo faa’iidooyin dhaqaale, iyo sidoo kale yareynta nabaad-guurka dhulka iyo carra guurka taas oo horay ugu qulquli jirtay waddamada deriska ah. Wuxuu xusay in Raadka Cagaaran uu door muhiim ah ka ciyaaray dhismaha dhaqaale cagaaran oo adkaysi u leh isbeddelka cimilada, islamarkaana dadaallo kala duwan oo heerar kala duwan ah la wado si loo xaqiijiyo joogtaynta barnaamijka. Dr. Girma wuxuu sheegay in la qorsheeyay in sanadkan la beero 7.5 bilyan oo geedo ah, iyada oo diiradda la saarayo dhur leh qiime dhaqaale iyo deegaan, iyo kuwa lagu taageerayo beeraleyda oo cilmi ku saleeysan. Sidoo kale, wuxuu adkeeyay muhiimadda ay leedahay diyaarinta godad ku habboon oo lagu beero geedaha, iyadoo la tixgelinayo noocyada dhirta ee deegaanadu kala leeyihiin, si biyuhu ugu kaydsamaan si ay geeduhu u badbaadaan. Wasiirku wuxuu sidoo kale xusay in dhirta lagu beero qurxinta magaalooyinka ay qeyb ka yihiin horumarka waara ee magaalooyinka dalka. Dhankiisa, Wasiirka Biyaha iyo Tamarta, Injineer Dr. Habtamu Itefa, oo isna ka qeybgalay munaasibada, ayaa sheegay in barnaamijka Dhaxalka Cagaaran uu door weyn ka ciyaaro ilaalinta ilaha biyaha iyo badbaadinta nolosha bulshooyinka ku nool meelaha hoos yimaada webiyada. Wuxuu intaas ku daray in barnaamijku uu keenay isbeddelo muuqda sida roobab kordhay iyo ilaalinta deegaanka ee hareeraha webiyada sida Abay iyo Awash. Dr. Adefris Worku, Guddoomiyaha Guddiga Farsamada ee Barnaamijka Raadka Cagaaran, ayaa isna sheegay in lixdii sano ee la soo dhaafay howlaha dhir-beerista ee guud ahaan dalka si wanaagsan loo hirgeliyay. Wuxuuna xusay in daraasado la sameeyay ay muujinayaan in barnaamijku keenay natiijooyin togan sida kahortagga nabaad-guurka, hagaajinta tayada biyaha, iyo kor u qaadidda helitaanka biyaha iyo tamarta.
Hay'adda Saadaasha iyo Codsiyada Cimillada (ICPAC) ayaa sheegtay in cimmilada geeska Afrika ay noqon doonta mid Ka qoyan sidii caadiga ahayd laga bilaabo Miicaad/Ginboot ilaa Afagaal/Hamle
Apr 30, 2025 65
Addis Ababa, Duugato/Miyaaziya 22/2017 (ENA)— Inta badan Geeska Afrika ayaa la filayaa in ay ka sii qoyanaan sidii caadiga ahayd inta u dhaxaysa Miicaad ilaa Afagaal 2025, Xarunta Saadaasha Cimilada iyo Codsiyada (ICPAC) ee Urur Goboleedka IGAD, ayaa Talaadadii saadaalisay saadaasha ugu dambeysay. ICPAC waxay sheegtay in xaaladaha ka qoyan ee caadiga ah ay saameyn doonaan inta badan dalalka gobolka, oo ay ku jiraan Kiinya, Soomaaliya, koonfurta Itoobiya, Ugaandha, Koonfurta Suudan, Ruwandha, iyo Burundi. Meelo kooban, oo ay ku jiraan waqooyiga Itoobiya, galbeedka Koonfurta Suudaan, iyo waqooyi-bari Tansaaniya, ayaa la filayaa inay la kulmaan xaalado qalalan oo ka duwan sidii caadiga ahayd, ayay tidhi. "Heerkulka xilliyeedka u dhigma waxaa la filayaa inuu ka sii kululaado sidii caadiga ahayd," ayay tiri ICPAC, iyadoo intaas ku dartay in heerkulku uu dhaafi karo 32 darajo Seelshiyas dalalka qaarkood. Caqabadaha ka dhalanaya isbeddelka cimillada waxay sii kordhin karaan cunno yarida gobolka, halkaas oo ugu yaraan 73 milyan oo qof ay durba saameysay.
.jpg)
Barnaamijka Raadka Cagaaran Ee Sandaka Soo Socda Ayaa ahmiyad gaar La siiyay Dhirta Wadaniga ah
Apr 28, 2025 84
Addis Ababa, Duugato/Miyaasiya 20, 2017 (ENA) — Waxaa la shaaciyey in ahmiyad gaar ah la siiyay dhirta wadaniga ah barnaamijka Raadka Cagaaran ee soo socda. Dr. Adefras Worku, Madaxa waaxda Isbeddelka ee Agaasinka Horumarinta Dhirta iyo Iskuduwaha Guddiga Farsamada ee Qaranka ee Barnaamijka Raadka Cagaaran, ayaa wareysi uu siiyay ENA ku sheegay in diyaar garow xooggan oo barnaamijka Raadka Cagaaran ee sanadkan soo socda. Wuxuu xusay in ololaha Raadka Cagaaran ee qaran ee sanadkan la qorsheynayo in lagu beero 7.5 bilyan oo geed Isuduwuhu waxa uu sheegay in bilaha xagaaga lagu beeri doono goobihii laga sameeyay hawlaha ilaalinta ciidda iyo biyaha, meelaha la nadiifiyay iyo meelaha kale ee u diyaarsan in la beero. Sidoo kale, wuxuu tilmaamay in khubaro ka socota Xafiiska Fulinta Barnaamijka Raadka Cagaaran ee Federaalka loo diray gobollo kala duwan si ay u qiimeeyaan goobaha beeritaanka iyo diyaarinta dhirta yaryar. Wuxuu intaa ku daray in khariidad daboolaysa 50 boqolkiiba dhulka loo qoondeeyay beeritaanka geedaha sanadkan la diyaarinayo. Waxaa sidoo kale sheegay in ay socdaan diyaarinta geedaha miraha iyo kuwa kaymaha. Dr. Adefras wuxuu adkeeyay in dadaallo xoog leh la gelinayo sidii beeritaanka geedaha loo taageeri lahaa iyadoo la adeegsanayo tignoolajiyada. Wuxuu muujiyay in goobo badan oo dhirta lagu kobcoyo ay shaqooyinka bilaabeen, taasoo fursado shaqo u abuurtay dhalinyaro badan. Waxa uu xusay in barnaamijkani uu bilihii xagaaga si ka wanaagsan oo wax ku ool ah u fuliyay hawlo ilaalinta ciidda iyo biyaha. Ugu dambayn, Waxa uu sheegay in barnaamijka Raadka cagaaran ee sanadkan uu ka duwan yahay sanadihii hore, iyadoo si gaar ah Ahmiyad loo siiyay dhirta wadanigaah, isla markaana la guda galayo howlaha diyaarinta ah, isla markaana hawlaha diyaar garowgu si wanaagsan u socdaan. #Ethiopia #Ethiopian_News_Agency #ENA
Waxaa magaalada Godey si rasmi ah loogu soo dhaweeyay wafti sare oo ka socda hay'ada UNDP
Apr 25, 2025 101
Addis Ababa, Duugato/ Miyaasiya 17/2017 (ENA): Waftigan oo ay hogaaminaysay kuxigeenka wakiilka UNDP ee dhanka barnaamijyada Marwo Jaru ayaa waxaa qaabilay Inj. Muxyadiin Cabdi Madaxa Xafiiska Ilaalinta Deegaanka iyo Maamulka Dhulka Miyiga ee DDS iyo Masuuliyiin kale ujeeddada booqashadu waxay ahayd kormeerka mashruuca lagu xoojinayo awoodda bulshada ee la qabsiga isbeddelka cimilada, oo qayb ka ah qorshaha qaranka ee CRGE. Wafdiga ayaa booqday tuulooyinka Baare iyo Dud-cade, halkaas oo ay kula kulmeen bulshada una kuurgaleen saameynta togan ee mashruucu leeyahay, gaar ahaan dib-u-dhiska dhulka, biyaha, iyo waxsoosaarka Deegaanka waxaana halkaas lagu soo bandhigay warbixin ku saabsan horumarka mashruuca.
Wararka Caalamka
Dhulgariir Cabirkiisu Yahay 6.2 ayaa ku Dhuftay magaalada Istanbul ee dalka Türkiga
Apr 23, 2025 131
Addis Ababa, Duugato/Miyaasiya 15, 2017 (ENA) – Dhulgariir cabirkiisa lagu qiyaasay 6.2 ayaa maanta ku dhuftay magaalada Istanbul ee dalka Türkiye. Sida lagu sheegay warbixin kasoo baxday wakaaladda wararka Anadolu, dhulgariirka ayaa dhacay waaberigii hore ee saaka, taasoo keentay in dadweynaha ku nool Istanbul iyo deegaannada ku xeeran ay si cabsi leh uga cararaan guryahooda. Sidoo kale, dhulgariir kale oo cabirkiisu gaarayo 4.9 ayaa laga diiwaangeliyey agagaarka xeebta Büyükçekmece oo u dhow magaalada Istanbul. Anadolu waxay xustay in maamulka gurmadka degdegga ah ee dalka uu xaqiijiyey dhul gariirka labaad. Illaa hadda wax khasaare ah lagama soo sheegin Balse, hay’adaha ammaanku waxay shacabka kula taliyeen in aanay dib ugu noqon dhismayaasha waxyeelladu soo gaartay haddii aysan muhiim ahayn, in aysan isticmaalin gaadiidka haddii aysan muhiim ahayn, iyo in ay raacaan tallaabooyinka taxaddarka ah ee la bixinayo. Madaxweyne Recep Tayyip Erdoğan ayaa la sheegayaa inuu si dhow ula socdo xaaladda, islamarkaana uu muujiyey dareenkiisa ku aaddan badbaadada iyo wanaagga muwaadiniinta dalka. Warbixinta sidoo kale waxa lagu sheegay in Madaxweynaha si joogto ah u helayo warbixinno la xiriira xaaladda, iyadoo ay siinayaan mas’uuliyiinta maamulka gurmadka degdegga ah iyo hay’adaha kale ee ay khuseeya. #Ethiopia #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya #ENA #Türkiye
Madaxweyne Musefeni ayaa booqday Juba xilli xiisad ay ka taagan tahay dalka hodanka ku ah Saliidda ee Bariga Afrika
Apr 4, 2025 242
Addis Ababa, Cuur/ Magaabiit 26/2017 (ENA): Madaxweynaha Uganda, Yoweri Musefeni, ayaa Khamiistii gaaray caasimadda Koonfurta Suudaan ee Juba si uu booqasho rasmi ah ugu sameeyo. Booqashada Musefeni ee Juba waxay ku soo beegmaysaa xilli xiisad ay ka taagan tahay dalka hodanka ku ah saliidda ee Bariga Afrika, kadib markii Riek Majaar, oo ka mid ah madaxweyne ku xigeennada dalka, la xiray dhammaadkii bishii hore. Musefeni waxaa garoonka caalamiga ah ee Juba ku soo dhaweeyay Madaxweynaha Koonfurta Suudaan, Salfa Kiir. Labada hoggaamiye ayaa yeeshay kulan gaar ah ka hor inta uusan Musefeni dib ugu laaban Uganda. Toddobaadyadii u dambeeyay, xiisadda dalka ayaa sii kordhayay kadib xarigga Majaar. Kooxda siyaasadeed ee Majaar ayaa sheegtay in heshiiskii 2018-kii, oo saldhig u ahaa xasilloonida dalka kadib dagaalkii sokeeye ee naxdinta lahaa, uu gebi ahaanba burburay, taasoo cabsi gelisay in dib loogu laabto dagaal, maadaama ciidamada dawladda ee taabacsan Kiir ay dagaal kula jiraan askar iyo maleeshiyaad daacad u ah Majaar. Booqashada Musefeni ayaa sidoo kale ku soo beegantay xilli dhexdhexaadiyeyaasha Midowga Afrika ay gaareen caasimadda Koonfurta Suudaan si ay u qiimeeyaan xaaladda dalka. #Uganda #KoonfurtaSuudaan #XiisaddaKoonfurtaSuudaan
Waxaa wali socda howlaha samata bixinta dadka ee dhulgariirkii ka dhacay Shiinaha
Jan 8, 2025 522
Addis Ababa, Xorrey/Tahsaas, 30, 2017 (ENA) Dhulgariir ku dhuftay Koonfur Galbeed ee gobolka Tibet ee dalka Shiinaha ayaa galaaftay nolosha 126 qof, waxaana ku dhaawacmay 188 qof. Musiibadan, ayaa kumanaan guri oo ku yaallay waqooyi Himalayas ay ku burbureen, in ka badan 30 kun oo dadka deegaanka ah ayaa loo raray meelo kale. Waxaa la sheegay in ilaa 407 qof lagoo badbaadiyay musiibadan. Waxaa la ogsoonyahay in madaxweynaha Shiinaha Xi Jinping uu shalay amray in la sameeyo gurmad ballaaran, waxaana weli socda gurmadka. Dhulgariirka ayaa la sheegay in uu ka qoto dheer yahay in ka badan 10 kiilo mitir, waxaana uu ka dhacay gobolka Shigatsi ee Tibet abbaare 7:00 oo habeenimo.
Haweeneeydii ugu horaysay ayaa madaxweyne ka noqotay dalka Namibia
Dec 4, 2024 625
Addis Ababa, Gudba/Hidhaar, 25/2017T.I.(ENA): Namibiya ayaa Madaxweynihii ugu horeeya ee haweeneey ah u dooratay inay noqoto madaxweyne, kadib markii ay ku guuleysatay doorashadii madaxtinimo ee dalkaas. Iyadoo ay ka qayb galeen tartamayaal ka socday xisbiga talada haya ee SWAPO, ayaa madaxweyne loo doortay haweeneydii ugu horeeyey ee haweeneey ah. Sida uu sheegay Guddiga Doorashooyinka Namibiya, madaxweynaha ayaa heshay codad ka badan 57% codadka guud ee la dhiibtay. Waxaa sidoo kale la sheegay in tartamayaasha kale ee ka qeyb galayay doorashada ay heleen 26% codadka guud ee la dhiibtay, sida ay tabisay BBC.
Faalooyin
Iilaha dhaqaalaha kala duwan ee dalxiiska (Koyisha Chabera Chur churaa Maroodiga Danaa Lodgi, Halaalaa Kelaa, Wanchi Dandi, Gorgora...)
Jan 17, 2024 2395
Addis Ababa Tir 8 /2016 -Horumarinta gobaha dalxiiska dhaqaale ee kala duwan ayaa kaalin mug leh ku leh faa'iidada caalamiga ah ee muwaadiniinta dakhliga kahelaan . Hantida tooska ah iyo tan dadbanba waxaa laga abuuri karaa fursado badan oo ka abuurma dhinacyada kala duwan ee dhaqaalaha. Sannadihii u dambeeyay, Itoobiya waxa ay diiwaangelinaysay isbeddel wax ku ool ah iyada oo ahmiyad gaar ah siinaysa dhismaha dhaqaale kala duwan. Sannad maaliyadeedka 2015-ka ee dhammaaday, waxa ay diiwaangelisay kobaca dhaqaalaha boqolkiiba 6.4. Warbixinta Bangiga Adduunka ayaa muujisay in kobaca Itoobiya ee 2023 uu ka dhigay midda koowaad ee Bariga Afrika iyo tan saddexaad ee ka hooseeya Saxaraha. Dhinacyada Beeraha, Warshadaha, Macdanta iyo Dalxiiska ayaa ah tiirarka hormuudka u ah koboca dhaqaale. Ku darida tan dadaalka lagu dhisayo dhaqaalaha dhijitaalka ah, aragtida dhaqaalaha badan ayaa ah mid wax ku ool ah. Tusaale ahaan, beerta beeralayda ayaa leh saamiga ugu horreeya ee 6.1 boqolkiiba wadarta kobaca qaranka ee la diiwaan geliyey sannadkii hore. Warshadaha boqolkiiba 4.9; Qaybta adeeggu waxay lahayd door muhiim ah oo leh 7.6 boqolkiiba. Kobaca dhaqaalaha ee boqolkiiba 7.5 ayaa la filayaa in la diiwaan geliyo sanad maaliyadeedka 2016ka. Tan, waxaa si weyn loo xusay doorka shaqooyinka laga qabtay kaabayaasha dalxiiska ee sanadihii la soo dhaafay. Itoobiya waxa ay hay’adda Qaramada Midoobay u qaabilsan waxbarashada, Sayniska iyo dhaqanka ee UNESCO ka diwaangelisay guud ahaan 16 goobood oo la taaban karo. Dhaxalka diiwaangashan ayaa soo jiita dadka soo booqda gudaha iyo dibadda waxayna si weyn uga qayb qaataan horumarka dalka iyo sarifka lacagaha qalaad. Dalxiiska iyo adeegga oo dhaqan ahaan loogu yeero warshadaha ka caagan qiiqa ayaa ka qayb qaadan doona horumarka dalka iyadoo si toos ah iyo si dadbanba ay uga faa’iidaysan doonaan muwaadiniin badan. Boqolkiiba 7.6 kobaca guud ee qaranka ay Itoobiya gaadhay 2015 waa daliil cad. Xaqiiqda ah in dalxiisku yahay mid ka mid ah shanta tiir ee dhaqaalaha ee qorshaha horumarinta 10-ka sano ayaa si cad u muujinaya fiirada la siiyay qaybta. In si sax ah loo ogaado loona horumariyo hantida dalxiiska ee dalka, xoojinta kaabayaasha dhaqaalaha ee goobaha dalxiiska iyo dhisidda kaabayaal cusub oo badan; Horumarinta goobaha cusub ee dalxiiska ee dalka iyo horumarinta goobaha hadda jira ayaa ka mid ah hawlaha laga fuliyay waaxda dalxiiska ee qorshaha horumarinta. Kordhinta tartanka iyada oo la balaadhinayo nooca iyo qaybaha wax soo saarka dalxiiska, abuurista suuqyo cusub oo dalxiis iyo kordhinta saamiga suuqa iyada oo la fulinayo isku xidhka suuqa oo wax ku ool ah, calaamadaynta iyo kor u qaadista waxqabadyada horumarinta, iyo kordhinta waxtarka qaybta ee dhaqaalaha qaranka iyada oo la taageerayo tiknoolajiyada, cilmi-baarista iyo horumarinta. . Hadafyada ayaa la dejiyay in la kordhiyo tirada adeeg bixiyayaasha dalxiiska ee ka ahaa 1,348 sanad miisaaniyeedka 2012 ilaa 2,696 sanad xisaabeedka 2022, iyo in kor loo qaado heerka qanacsanaanta booqdayaasha 50 boqolkiiba ilaa 75 boqolkiiba. Intaa waxaa dheer, waxaa la qorsheeyay in la horumariyo 59 goob dalxiis oo cusub oo lagu kordhinayo 40 goobood oo hadda jira si loo helo suuqa. Iyadoo la horumarinayo dalxiiska gudaha iyo horumarinta dhaqanka booqashooyinka, hadafku waa in la kordhiyo tirada dadka soo booqda oo ahaa 23.7 milyan sanad misanyeedka 2012 oo la gaarsiiyo 70 milyan sanadka 2022, iyo in la kordhiyo tirada shaqaalaha tababaran ee hoteelada iyo dalxiiska 23 ilaa 59 boqolkiiba. Sidoo kale, waxa la qorsheeyey in la kordhiyo tirada shaqa abuurka ee loo abuurayo muwaadiniinta iyadoo la horumarinayo laguna kordhinayo qaybta 1.64 milyan ee sanad miisaaniyadeedka 2012, lana gaadhsiiyo 5.2 milyan sanad miisaaniyeedka 2022. Hadafka ayaa la qorsheeyay in la kordhiyo tirada dadka soo booqda dalka oo ka ahaa 850,000 ilaa 7.3 milyan isla mar ahaantaana si kor loogu qaado dakhliga ka soo gala dalxiiska. Si loo gaaro yoolkaas, waxaa lagu sameyn doonaa horumarro dhanka habraaca shaqada ah, waxaana qorshuhu uu yahay in la sameeyo machadka maaraynta goobaha iyo kor u qaadista hoteellada iyo xarunta tababarka dalxiiska oo laga dhigo machad. Isla sahankaas, dawladdu waxa ay waddaa meelo badan oo soo jiidasho leh iyo dhismo kaabeyaasha dhaqaalaha ah si loo soo nooleeyo waaxda loona abuuro jawi raaxo leh oo soo booqda. Sannadkii 2011, istaraatijiyadda dalxiiska gudaha waa la dejiyay oo la hawl galiyay. Addis Ababa, oo leh taariikh in ka badan 130 sano, ayaa waday shaqo ay ku ballaarinayso goobta dalxiiska iyada oo loo marayo mashruuca Gebeta Le Sheger. Sida la og yahay "Map for Sheger" waa qorshe 29 bilyan oo birr ah oo lagu horumarinayo dooxoyina webiyada iyo seeraha Addis Ababa. Waxaa xusid mudan in Ra’iisul Wasaare Dr. Abiy Axmed uu bishii miyaziya 2011 diyaariyey barnaamijka “Map For Migration” si dhaqaale loogu soo saaro mashaariicda ka dhigi doona Addis Ababa mid ku habboon dalxiiska magaalooyinka. Waxaan la tilmaami karin in ka badan 200 oo qof, hay’ado iyo hay’ado caalami ah iyo kuwo maxalli ah ayaa ka soo qeyb galay barnaamijka casho sharafta loo soo agaasimay. Mashaariicda lagu fuliyay barnaamijka, waxaa sidoo kale lagu xusay Beerta Enteto, Midnimada iyo Saaxiibtinimada ee laga dhisay Addis Ababa. Waxa la sheegay in mashaariicdani aanay ahayn mid balaadhinta dalxiiska balse ay abuureen fursado shaqo oo badan, isla markaana ay wax weyn ka tartay kor u kaca dhaqaalaha adeegyada iyo wax ka bedelka bilicda magaalada. Sannadkii 2013-kii, Mashruuca Gegeta Le Sheger waxa uu u koray Shaxda Dalka waxaana la fuliyay mashaariic kala duwan. Mashaariicda Gorgora, Wonchi-Dandina Koisha ayaa qayb ka ah mashruuca Gebeta Le Egar, kaas oo wax badan u abuuri doona Itoobiya oo ah mulkiilaha dalxiiska badan. Gorgora Gorgora waa magaalo qurux badan oo ku taal banka harada Tana oo masaafo dhan 61.4 km u jirta magaalada qadiimiga ah ee Gonder. Waxa caddaymo muujinaya in Imbaraadoor Susnyos uu caasimaddiisii ka raray Guzara una guuray Gorgora sannadkii 1604tii. Kaniisadaha ku xeeran, kaniisadaha, burburka daaraha boqortooyadu iyo dhirta doogga ah ayaa caddayn u ah in magaaladu ay taariikhda ku duugan tahay. Haddi ay ahaan lahayd hilmaan ama feejignaan la'aan, Gorgora waxa ay ku hoos jirtay cidhiidhiga da'da. Si kastaba ha ahaatee, mashruuca Jaantuska Qaranka oo uu daah-furay Ra’iisul Wasaare Dr. Abiy Axmed, ayaa arrinkaas wax ka beddelay oo la soo baxay sarakicidda Gorgora. Kaabayaal dalxiis ayaa loo dhisayaa, kaas oo dib u cusbooneysiin doona taariikhdiisa, magaciisana ku rinjinaya midabyo dhalaalaya. Shacabka magaalada ayaa bilaabay in ay isku amaanaan “Gorgora – Aroosadii waagii Alle”, iyagoo u maleynaya in arrin cajiib ah ay ku timid, taas oo laga jawaabay niyad jabkii ay mudada dheer ku jireen. Ra’iisul Wasaare Abiy Axmed ayaa mar uu ka hadlayay mashruucan ku sheegay in mashruuca Gorgora uu ku jiro taariikhdii hore ee Itoobiya, fursadaha maanta jira iyo riyada berrito. Sheekadan, fursada iyo riyadu waxay ku dhowdahay inay rumoobaan; Sababtoo ah mashruuca Gorgora ayaa gabagabo ku dhow. Harta wanchii Harada Wonchi waa muuqaal kale oo ifaya oo Itoobiya ah. Waxay ku taal meel 150 kiiloomitir u jirta Addis Ababa ee Degmada Wonchi, Soonka Koonfur Galbeed Showa ee Gobolka Oromia, waa meesha ugu quruxda badan ee dabiiciga ah. Wonchi waa haro iyo il kulul oo jooggeedu yahay 3,380 mitir, aagguna wuxuu hoy u yahay kaymo, shimbiro naadir ah, iyo keniisadda caanka ah ee St. Kirk waxay ku taal jasiiradda harada. Mid ka mid ah harooyinka uu sameeyay Folkaanaha, harada Wonchi ee quustay ayaa ka mid ah mashaariicda ay dowladdu u qorsheysay dalka. Waxaa lagu naaneysaa "Switzerland of Africa" ee booqdayaasha, Wenchi Lake waxay hoy u tahay kaymo dabiici ah, ilo kulul iyo biyo-dhacyo, iyo sidoo kale wax soo saarka malabka ee caanka ah. Ka dib muuqaalka soo jiidashada leh ee aagga. Harada Wonchi waxaa loo doortay tuulada dalxiiska ugu wanaagsan shirkii 24-aad ee Ururka Dalxiiska Adduunka ee lagu qabtay Madrid, Spain sanadka 2021. Tuuladan quruxda badan ee loo dalxiis tago oo ku taalla meel aan ka fogayn caasimadda Addis Ababa, ayaan helin dareenkii ay mudnayd. Hadda, fursadda uu abuuray mashruuca Ra’iisul Wasaare Dr. Abiy ee Gegeta Le Heger, waxay u beddeshay kheyraadkii dabiiciga ahaa iyo bilicda harada Dandi iyo nawaaxigeeda faa’iidooyin dhaqaale. Kooisha Koisha Eco- Dalxiiska waa haro macmal ah oo uu sameeyay biyo xireen weyn oo koronto oo ku yaal wabiga Omo. Waxay ku taalaa aagga Dauro ee Ismaamulka Koonfur Galbeed Itoobiya, waxaana laga furay goob loo dalxiis tago oo lagu magacaabo Halala Kela oo lagu magacaabo Kooisha. Deegaanka Daurona Contan waa mashruuc weyn oo heer qaran ah oo isku dhafan kheyraadka dabiiciga ah iyo kuwa bani-aadmiga. Mashruucan ayaa isku xiri doona xarunta koronto oo Gibe-3 ah, harada dabiiciga ah ee Dauro King Kao Halala, Beerta Qaranka ee Chobera Churchura ilaa Koisha iyo kaabayaasha kala duwan ayaa laga dhisay beerta. Dalxiiska Halala Kela sidoo kale waa fursad weyn oo lagu booqdo goob dalxiis oo suurtagal ah oo ku taal aagga. Mashruuca Koisha ayaa mar uu yiri Ra’iisul Wasaare Dr. Abiy Axmed, wuxuu daliil u yahay in Itoobiya ay sii wadi doonto horumarka dhanka barwaaqada mustaqbalka iyadoo la dardargelinayo horumarkeeda. Shaxda jiilka xiga. . . Waxa aan joogsanayn mashaariicda horumarineed ee dalka loo qabtay ee loo samaynayo shaxda dawladnimo iyo shaxda dalka iyadoo la dhamaystirayo wakhtiga iyo miisaaniyada loo qorsheeyay si ay kaalintooda uga qaataan horumarinta dhaqaalaha dalka. . Waxay ku bilaabantay shaxda waddan, waxay ku kortay shaxda waddan, waxayna u gudbi doontaa jiilba jiil. Horumarinta iyo horumarinta meelaha quruxda badan ee la ilaaway ama aan indhaha laga qarsanin, waxay dawladu ka tagaysaa raad kale oo aanay taariikhdu hilmaami doonin, si ay u ilaashato, uguna gudbiso jiilka danbe. Mashruuca "Be Gebeta Le Atorim" ayaa sidoo kale la fuliyay si loo horumariyo siddeed goobood oo dalxiis oo kale oo dalka oo dhan ah. Mashaariicdan ayaa laga dhisi doonaa Gera Alta oo ka tirsan degaanka Tigray, Jimma oo ka tirsan degaanka Oromia, Harada Arba Moshan ee degaanka Axmaarada, Beerta Palm ee degaanka Canfarta iyo magaalada Jigjiga ee ismaamulka Soomaalida. Marka mashaariicda mustaqbalka Jiilka la dhammeeyo, waxay kaalin mug leh ka qaadan doonaan abuurista deegaan qurux badan oo dalxiiska deegaanka ah iyagoo beddelaya muuqaalka agagaarka deegaanka. Waxay sidoo kale si cad u xaqiijinayaan in aragtida dhaqaale ee dhinacyada badan ay tahay mid sax ah oo isku xiran. Guud ahaan hawlaha horumarineed ee baaxadda leh ee laga fulinayo heer qaran ayaa ah kuwo muhiim u ah horumarinta dhaqaalaha qaranka. Way fiicantahay in la caawiyo mashaariicda waaweyn ee la bilaabay si loo xaqiijiyo dadaalka Itoobiya si ay u noqdaan calaamad muujinaysa barwaaqada Afrika.
Falanqayn
Itoobiya waa aasaasihii ururrada caalamiga ah iyo hay’adaha diblomaasiyada ee dhinacyada badan leh – Madaxweyne Sahlework Zewde
Jan 12, 2024 2197
Addis Ababa; Tir 3/2016 (ENA): Itoobiya waxay kamid tahay waddan saxiixay heshisy iyo axdiyo badan oo diblomaasiyadeed oo dhinacyo badan leh, aasaasaha hay'adaha iyo hay'adaha caalamiga ah. “Diblamaasiyadayada waa Danteena Qaran” waa halkudhig logumagac daray munaasibada todobaadka ee Deblomaasyada dalka . Laga soo bilaabo caasimada Afrika ilaa heer caalami, waxaa si habsami leh uga socda barnaamijka furitaanka todobaadka dublamaasiyada Itoobiya. Ugu horeyn waxa ka hadashay furitaanka munaasibada Madaxweyne Sahlework Zewde oo sheegtay in diblumaasiyadda Itoobiya ay soo martay marxalado kala duwan. Waxa kale oo ay sheegtay in Itoobiya ay leedahay taariikh dheer oo dastuuri ah, isla markaana ay xornimadeeda ilaalinaysay qarniyo badan, isla markaana ay tahay aasaasaha hay’ado iyo ururo badan oo caalami ah. Waxna ay tilmaamay in siyaasadda arrimaha dibadda ee dalalku ay tahay mid loga danleyah in lagu muujiyo dadalka u dalku somaray , waxayna sheegay in carwo bandhiggaka dublamaasiyadeed uu muujinayo sida ay Itoobiya u faca weyn tahay. Madax wayne Slwarqi Zade sheegay in madaxda iyo dublamaasiyiinta ay dadaal dheer u galeen sidii loo ilaalin lahaa danta qaranka Itoobiya iyo sharafta qaranka. Waxa ay intaa kusodartay in guulo dublamaasiyadeed oo ay Itoobiya ka faa’iidaysteen sannadihii la soo dhaafay, wuxuuna sheegay in si bari wanaag loo sameeyo ay tahay in la iska kaashado sidii loo xallin lahaa dhibaatooyinka nala soo wajahay. Sida uu sheegay ra’iisul wasaare ku xigeenka ahna wasiirka arrimaha dibadda mudane Demeke Mekonon, bandhiggan dublamaasiyadeed waxaa loogu talagalay in lagu xuso taariikhda diblumaasiyadeed ee Itoobiya, lagana sheekeeyo waxa hadda jira, laguna tilmaamo jihada mustaqbalka. Wuxuu sheegay in taariikhda dheer ee diblumaasiyadda Itoobiya ay muhiim u tahay in la ilaaliyo danaha qarankeena. Wuxuu sheegay in sida aan taariikhda ka baranay ay jiraan waxyaabo dalkeena ka jira oo aan si wanaagsan aan u ilaashano. Mudane Demeke ayaa sheegay in Itoobiya ay tahay dal awood leh oo shacab ay kunoolyihin leh, wuxuuna sheegay in midnimadeena gudaha ay tahay inaynu sii xoojino ugan hortagno cadaadiska caalamiga ah.
Warbixino Gaar Ah
Degaanada hela xilliga robka guga ayaa heli doona 11ka maalmood ee soo socda roob fudud iyo mid dhexdhexaad ah - Haayada Saadaasha Hawada Itoobiya
Mar 22, 2024 2355
Addis Ababa; magaabid 12/2016 (ENA): Haayada Saadaasha Hawada Itoobiya ayaa shaaca ka qaaday in 11-ka maalmood ee soo socda inta badan dhulalka hela robka diraacda ay heli doonaan roobab fudud iyo kuwo dhexdhexaad ah. Qoraal ay haayada saadaasha hawada Itoobiya u sodirtay ENA oo ku saabsan saadaasha 11 maalmood ee soo socdainlafilaayo in ay da’aan roobab fudud ama dhexdhexaad ah. Gobalda lafilaayo in ay robabkani kad’aan waxa kamid ah degaanka herarida , Galbeedka iyo Bariga Hararge iyo Diredawa . Sidokale melha lafilaayo in u roob fiican kada’o ee Degaanka Soomaalida, waxa kamid ah deegaanada Daawa, Liibaan, Afdheer, Erer iyo Negob. roobab fudud iyo kuwo culus ee ka da'aya qaybo kala duwan ee Itoobiya ah ayaawaxa u waxtar u leyahay calafka xoolha iyo helida biyaha la cabbo,gaarahaana goobaha ay kunoolyihiin xoolo-dhaqatada iyo xoolo-dhaqata beralayda .
Golaha Wasiirada ayaa dib u eegis ku sameeyay waxqabadka rubuci labaad ee shaqada ee sanadka 2016-ka
Mar 5, 2024 2088
Addis Ababa;yakaatiit 26/2016 (ENA): Golaha Wasiirada oo uu shir gudoominaayo Ra’iisal Wasaare Abiy Axmed (Dr.), ayaa bilaabay qiimaynta waxqabadka rubuci labaad ee sanadkan 2016-ka. Xogta aan ka helnay Xafiiska Ra’iisul Wasaaraha ayaa sheegeysa in dib u eegista lagu bilaabay afarta waaxood ee kala ah maamulka , cadaalada, bulshada iyo dhaqaalaha. Waxaa hubaal ah in Ra’iisul Wasaare Abiy Axmed (Dr.) uu horay u bilaabay kulamo qiimeyn ah oo lagu lagu eegaayo dhaqanka waxqabad ee hay’adaha dowladda.
munaasibad aroos oo ay kasoqayb qaaten kun lamaana ah ayaa laguqabtay magaalada Addis Ababa.
Jan 16, 2024 2154
Addis Ababa, Tir 7, 2016 (ENA) 2016 -Kun guur Cruus lamaana ah oo ka kala yimid gobolada dalka Itoobiya ayaa waxaa lagu soo bandhigay heeso dhaqameed iyo bandhigyo kala duwan, waxaana lagu qabtay hoolka Millennium Hall iyo fagaaraha bi cook. Wasiirka dhaqanka iyo isboortiga Kejela Merdasa oo khudbad ka jeediyay xafladda ayaa sheegtay in guurka kun uu yahay madal kor u qaadaysa guurka, kaasoo ah aasaaska ugu weyn ee bulshada, isla markaana muujisa qiimaha dhaqanka. Waxa kale oo uu xusay in kun caruus meel ay isku guursadaan oo keliya, balse ay soo saaraan dhaqanka deegaan kasta, isla markaana ay abuuraan fursad ay isku bartaan. Warkan oo aan kahelay FBC Waxa tilmaamay in ay wasaarada dhaqanka iyo isbortigu ka shaqeyn doonoto sidii loo abuuri lahaa hanaan lagu aqal galiyo lamaanaha taasi oo muujineysa guud ahaan hanaanka guurka.
Inbadan la arkay
Xafiiska Waxbarashada DDS ayaa shaaciyay natiijada imtixaanka fasallada 8aad iyo 6aad ee la qaaday bishii sane 2016-ka T.I.
Aug 26, 2024 3407
Addis Ababa, Naaf/Nahaase, 17/2016T.I.(ENA): Kuxigeenka Madaxa Xafiiska Waxbarashada DDS Mudane Guuleed Axmed oo la hadlay warbaahinta ayaa sheegay in imtixaanka fasalka 8aad ay u fadhiisteen arday dhan 34,073 ayna gudbeen arday dhan 19,977 kana dhigan 50.8% halka ay fasalka 6aad u fadhiisteen 28,483 arday waxaana gudbay arday dhan 22,828 taasi oo ka dhigan 80.1% ardayda baahiyaha gaarka qabta ayaa iyagu ku baasay dhibco ka hooseeya ka loo qabtay ardayda kale. Shahaadooyinka fasallada 8aad iyo 6aad ayaa sanadkan ka duwan kuwii hore, wasiir kuxigeenka ayaana sheegay in ay casriyeeyeen, ayna adag tahay in la been abuuro.
, Nigeria iyo Angola ayaa u gudbka taranka Koobka Qaramada Afrika ee 34-aad ee wareega 4 koox caawa utartamidoona
Feb 2, 2024 2417
Addis Ababa; Tir 24/2016 (SNN):-Kulanka 34-aad ee Koobka kubada cagta ee Qaramada Afrika, ayaa lafilaya koxda Najeerya ku sobaxdo warega 4 koxood ee utartamidoona kobka qaranka ee Afirika. Koobka qaramada Afrika oo ah kii 34-aad oo ay martigelinayso Côte d'Ivoire ayaa caawa dib ubilaabmidoona kaddib labo maalmood oo fasax ah. Nigeria iyo Angola ayaa ciyaari doona kulankooda sideed dhamaadka caawa saacadu marka ay tahay 2 pm ee fidnimo waa markii ugu horreysay oo ay Nigeria iyo Angola ku kulmaan koobka qaramada ee Afrika. Ciyaarta kale ee wareega 8da waxa ay dhexmari doontaa Jamhuuriyadda Dimuqraadiga ah ee Congo iyo Guinea garoonka Alisan Otara 5 saco ee caawa.
Iilaha dhaqaalaha kala duwan ee dalxiiska (Koyisha Chabera Chur churaa Maroodiga Danaa Lodgi, Halaalaa Kelaa, Wanchi Dandi, Gorgora...)
Jan 17, 2024 2395
Addis Ababa Tir 8 /2016 -Horumarinta gobaha dalxiiska dhaqaale ee kala duwan ayaa kaalin mug leh ku leh faa'iidada caalamiga ah ee muwaadiniinta dakhliga kahelaan . Hantida tooska ah iyo tan dadbanba waxaa laga abuuri karaa fursado badan oo ka abuurma dhinacyada kala duwan ee dhaqaalaha. Sannadihii u dambeeyay, Itoobiya waxa ay diiwaangelinaysay isbeddel wax ku ool ah iyada oo ahmiyad gaar ah siinaysa dhismaha dhaqaale kala duwan. Sannad maaliyadeedka 2015-ka ee dhammaaday, waxa ay diiwaangelisay kobaca dhaqaalaha boqolkiiba 6.4. Warbixinta Bangiga Adduunka ayaa muujisay in kobaca Itoobiya ee 2023 uu ka dhigay midda koowaad ee Bariga Afrika iyo tan saddexaad ee ka hooseeya Saxaraha. Dhinacyada Beeraha, Warshadaha, Macdanta iyo Dalxiiska ayaa ah tiirarka hormuudka u ah koboca dhaqaale. Ku darida tan dadaalka lagu dhisayo dhaqaalaha dhijitaalka ah, aragtida dhaqaalaha badan ayaa ah mid wax ku ool ah. Tusaale ahaan, beerta beeralayda ayaa leh saamiga ugu horreeya ee 6.1 boqolkiiba wadarta kobaca qaranka ee la diiwaan geliyey sannadkii hore. Warshadaha boqolkiiba 4.9; Qaybta adeeggu waxay lahayd door muhiim ah oo leh 7.6 boqolkiiba. Kobaca dhaqaalaha ee boqolkiiba 7.5 ayaa la filayaa in la diiwaan geliyo sanad maaliyadeedka 2016ka. Tan, waxaa si weyn loo xusay doorka shaqooyinka laga qabtay kaabayaasha dalxiiska ee sanadihii la soo dhaafay. Itoobiya waxa ay hay’adda Qaramada Midoobay u qaabilsan waxbarashada, Sayniska iyo dhaqanka ee UNESCO ka diwaangelisay guud ahaan 16 goobood oo la taaban karo. Dhaxalka diiwaangashan ayaa soo jiita dadka soo booqda gudaha iyo dibadda waxayna si weyn uga qayb qaataan horumarka dalka iyo sarifka lacagaha qalaad. Dalxiiska iyo adeegga oo dhaqan ahaan loogu yeero warshadaha ka caagan qiiqa ayaa ka qayb qaadan doona horumarka dalka iyadoo si toos ah iyo si dadbanba ay uga faa’iidaysan doonaan muwaadiniin badan. Boqolkiiba 7.6 kobaca guud ee qaranka ay Itoobiya gaadhay 2015 waa daliil cad. Xaqiiqda ah in dalxiisku yahay mid ka mid ah shanta tiir ee dhaqaalaha ee qorshaha horumarinta 10-ka sano ayaa si cad u muujinaya fiirada la siiyay qaybta. In si sax ah loo ogaado loona horumariyo hantida dalxiiska ee dalka, xoojinta kaabayaasha dhaqaalaha ee goobaha dalxiiska iyo dhisidda kaabayaal cusub oo badan; Horumarinta goobaha cusub ee dalxiiska ee dalka iyo horumarinta goobaha hadda jira ayaa ka mid ah hawlaha laga fuliyay waaxda dalxiiska ee qorshaha horumarinta. Kordhinta tartanka iyada oo la balaadhinayo nooca iyo qaybaha wax soo saarka dalxiiska, abuurista suuqyo cusub oo dalxiis iyo kordhinta saamiga suuqa iyada oo la fulinayo isku xidhka suuqa oo wax ku ool ah, calaamadaynta iyo kor u qaadista waxqabadyada horumarinta, iyo kordhinta waxtarka qaybta ee dhaqaalaha qaranka iyada oo la taageerayo tiknoolajiyada, cilmi-baarista iyo horumarinta. . Hadafyada ayaa la dejiyay in la kordhiyo tirada adeeg bixiyayaasha dalxiiska ee ka ahaa 1,348 sanad miisaaniyeedka 2012 ilaa 2,696 sanad xisaabeedka 2022, iyo in kor loo qaado heerka qanacsanaanta booqdayaasha 50 boqolkiiba ilaa 75 boqolkiiba. Intaa waxaa dheer, waxaa la qorsheeyay in la horumariyo 59 goob dalxiis oo cusub oo lagu kordhinayo 40 goobood oo hadda jira si loo helo suuqa. Iyadoo la horumarinayo dalxiiska gudaha iyo horumarinta dhaqanka booqashooyinka, hadafku waa in la kordhiyo tirada dadka soo booqda oo ahaa 23.7 milyan sanad misanyeedka 2012 oo la gaarsiiyo 70 milyan sanadka 2022, iyo in la kordhiyo tirada shaqaalaha tababaran ee hoteelada iyo dalxiiska 23 ilaa 59 boqolkiiba. Sidoo kale, waxa la qorsheeyey in la kordhiyo tirada shaqa abuurka ee loo abuurayo muwaadiniinta iyadoo la horumarinayo laguna kordhinayo qaybta 1.64 milyan ee sanad miisaaniyadeedka 2012, lana gaadhsiiyo 5.2 milyan sanad miisaaniyeedka 2022. Hadafka ayaa la qorsheeyay in la kordhiyo tirada dadka soo booqda dalka oo ka ahaa 850,000 ilaa 7.3 milyan isla mar ahaantaana si kor loogu qaado dakhliga ka soo gala dalxiiska. Si loo gaaro yoolkaas, waxaa lagu sameyn doonaa horumarro dhanka habraaca shaqada ah, waxaana qorshuhu uu yahay in la sameeyo machadka maaraynta goobaha iyo kor u qaadista hoteellada iyo xarunta tababarka dalxiiska oo laga dhigo machad. Isla sahankaas, dawladdu waxa ay waddaa meelo badan oo soo jiidasho leh iyo dhismo kaabeyaasha dhaqaalaha ah si loo soo nooleeyo waaxda loona abuuro jawi raaxo leh oo soo booqda. Sannadkii 2011, istaraatijiyadda dalxiiska gudaha waa la dejiyay oo la hawl galiyay. Addis Ababa, oo leh taariikh in ka badan 130 sano, ayaa waday shaqo ay ku ballaarinayso goobta dalxiiska iyada oo loo marayo mashruuca Gebeta Le Sheger. Sida la og yahay "Map for Sheger" waa qorshe 29 bilyan oo birr ah oo lagu horumarinayo dooxoyina webiyada iyo seeraha Addis Ababa. Waxaa xusid mudan in Ra’iisul Wasaare Dr. Abiy Axmed uu bishii miyaziya 2011 diyaariyey barnaamijka “Map For Migration” si dhaqaale loogu soo saaro mashaariicda ka dhigi doona Addis Ababa mid ku habboon dalxiiska magaalooyinka. Waxaan la tilmaami karin in ka badan 200 oo qof, hay’ado iyo hay’ado caalami ah iyo kuwo maxalli ah ayaa ka soo qeyb galay barnaamijka casho sharafta loo soo agaasimay. Mashaariicda lagu fuliyay barnaamijka, waxaa sidoo kale lagu xusay Beerta Enteto, Midnimada iyo Saaxiibtinimada ee laga dhisay Addis Ababa. Waxa la sheegay in mashaariicdani aanay ahayn mid balaadhinta dalxiiska balse ay abuureen fursado shaqo oo badan, isla markaana ay wax weyn ka tartay kor u kaca dhaqaalaha adeegyada iyo wax ka bedelka bilicda magaalada. Sannadkii 2013-kii, Mashruuca Gegeta Le Sheger waxa uu u koray Shaxda Dalka waxaana la fuliyay mashaariic kala duwan. Mashaariicda Gorgora, Wonchi-Dandina Koisha ayaa qayb ka ah mashruuca Gebeta Le Egar, kaas oo wax badan u abuuri doona Itoobiya oo ah mulkiilaha dalxiiska badan. Gorgora Gorgora waa magaalo qurux badan oo ku taal banka harada Tana oo masaafo dhan 61.4 km u jirta magaalada qadiimiga ah ee Gonder. Waxa caddaymo muujinaya in Imbaraadoor Susnyos uu caasimaddiisii ka raray Guzara una guuray Gorgora sannadkii 1604tii. Kaniisadaha ku xeeran, kaniisadaha, burburka daaraha boqortooyadu iyo dhirta doogga ah ayaa caddayn u ah in magaaladu ay taariikhda ku duugan tahay. Haddi ay ahaan lahayd hilmaan ama feejignaan la'aan, Gorgora waxa ay ku hoos jirtay cidhiidhiga da'da. Si kastaba ha ahaatee, mashruuca Jaantuska Qaranka oo uu daah-furay Ra’iisul Wasaare Dr. Abiy Axmed, ayaa arrinkaas wax ka beddelay oo la soo baxay sarakicidda Gorgora. Kaabayaal dalxiis ayaa loo dhisayaa, kaas oo dib u cusbooneysiin doona taariikhdiisa, magaciisana ku rinjinaya midabyo dhalaalaya. Shacabka magaalada ayaa bilaabay in ay isku amaanaan “Gorgora – Aroosadii waagii Alle”, iyagoo u maleynaya in arrin cajiib ah ay ku timid, taas oo laga jawaabay niyad jabkii ay mudada dheer ku jireen. Ra’iisul Wasaare Abiy Axmed ayaa mar uu ka hadlayay mashruucan ku sheegay in mashruuca Gorgora uu ku jiro taariikhdii hore ee Itoobiya, fursadaha maanta jira iyo riyada berrito. Sheekadan, fursada iyo riyadu waxay ku dhowdahay inay rumoobaan; Sababtoo ah mashruuca Gorgora ayaa gabagabo ku dhow. Harta wanchii Harada Wonchi waa muuqaal kale oo ifaya oo Itoobiya ah. Waxay ku taal meel 150 kiiloomitir u jirta Addis Ababa ee Degmada Wonchi, Soonka Koonfur Galbeed Showa ee Gobolka Oromia, waa meesha ugu quruxda badan ee dabiiciga ah. Wonchi waa haro iyo il kulul oo jooggeedu yahay 3,380 mitir, aagguna wuxuu hoy u yahay kaymo, shimbiro naadir ah, iyo keniisadda caanka ah ee St. Kirk waxay ku taal jasiiradda harada. Mid ka mid ah harooyinka uu sameeyay Folkaanaha, harada Wonchi ee quustay ayaa ka mid ah mashaariicda ay dowladdu u qorsheysay dalka. Waxaa lagu naaneysaa "Switzerland of Africa" ee booqdayaasha, Wenchi Lake waxay hoy u tahay kaymo dabiici ah, ilo kulul iyo biyo-dhacyo, iyo sidoo kale wax soo saarka malabka ee caanka ah. Ka dib muuqaalka soo jiidashada leh ee aagga. Harada Wonchi waxaa loo doortay tuulada dalxiiska ugu wanaagsan shirkii 24-aad ee Ururka Dalxiiska Adduunka ee lagu qabtay Madrid, Spain sanadka 2021. Tuuladan quruxda badan ee loo dalxiis tago oo ku taalla meel aan ka fogayn caasimadda Addis Ababa, ayaan helin dareenkii ay mudnayd. Hadda, fursadda uu abuuray mashruuca Ra’iisul Wasaare Dr. Abiy ee Gegeta Le Heger, waxay u beddeshay kheyraadkii dabiiciga ahaa iyo bilicda harada Dandi iyo nawaaxigeeda faa’iidooyin dhaqaale. Kooisha Koisha Eco- Dalxiiska waa haro macmal ah oo uu sameeyay biyo xireen weyn oo koronto oo ku yaal wabiga Omo. Waxay ku taalaa aagga Dauro ee Ismaamulka Koonfur Galbeed Itoobiya, waxaana laga furay goob loo dalxiis tago oo lagu magacaabo Halala Kela oo lagu magacaabo Kooisha. Deegaanka Daurona Contan waa mashruuc weyn oo heer qaran ah oo isku dhafan kheyraadka dabiiciga ah iyo kuwa bani-aadmiga. Mashruucan ayaa isku xiri doona xarunta koronto oo Gibe-3 ah, harada dabiiciga ah ee Dauro King Kao Halala, Beerta Qaranka ee Chobera Churchura ilaa Koisha iyo kaabayaasha kala duwan ayaa laga dhisay beerta. Dalxiiska Halala Kela sidoo kale waa fursad weyn oo lagu booqdo goob dalxiis oo suurtagal ah oo ku taal aagga. Mashruuca Koisha ayaa mar uu yiri Ra’iisul Wasaare Dr. Abiy Axmed, wuxuu daliil u yahay in Itoobiya ay sii wadi doonto horumarka dhanka barwaaqada mustaqbalka iyadoo la dardargelinayo horumarkeeda. Shaxda jiilka xiga. . . Waxa aan joogsanayn mashaariicda horumarineed ee dalka loo qabtay ee loo samaynayo shaxda dawladnimo iyo shaxda dalka iyadoo la dhamaystirayo wakhtiga iyo miisaaniyada loo qorsheeyay si ay kaalintooda uga qaataan horumarinta dhaqaalaha dalka. . Waxay ku bilaabantay shaxda waddan, waxay ku kortay shaxda waddan, waxayna u gudbi doontaa jiilba jiil. Horumarinta iyo horumarinta meelaha quruxda badan ee la ilaaway ama aan indhaha laga qarsanin, waxay dawladu ka tagaysaa raad kale oo aanay taariikhdu hilmaami doonin, si ay u ilaashato, uguna gudbiso jiilka danbe. Mashruuca "Be Gebeta Le Atorim" ayaa sidoo kale la fuliyay si loo horumariyo siddeed goobood oo dalxiis oo kale oo dalka oo dhan ah. Mashaariicdan ayaa laga dhisi doonaa Gera Alta oo ka tirsan degaanka Tigray, Jimma oo ka tirsan degaanka Oromia, Harada Arba Moshan ee degaanka Axmaarada, Beerta Palm ee degaanka Canfarta iyo magaalada Jigjiga ee ismaamulka Soomaalida. Marka mashaariicda mustaqbalka Jiilka la dhammeeyo, waxay kaalin mug leh ka qaadan doonaan abuurista deegaan qurux badan oo dalxiiska deegaanka ah iyagoo beddelaya muuqaalka agagaarka deegaanka. Waxay sidoo kale si cad u xaqiijinayaan in aragtida dhaqaale ee dhinacyada badan ay tahay mid sax ah oo isku xiran. Guud ahaan hawlaha horumarineed ee baaxadda leh ee laga fulinayo heer qaran ayaa ah kuwo muhiim u ah horumarinta dhaqaalaha qaranka. Way fiicantahay in la caawiyo mashaariicda waaweyn ee la bilaabay si loo xaqiijiyo dadaalka Itoobiya si ay u noqdaan calaamad muujinaysa barwaaqada Afrika.
Itoobiya ayaa kaalinta labaad gashay tartanka ciyaaraha fudud ee wadamada Afrika.
Feb 26, 2024 2380
Addis Ababa; Yakaatiiti 17/2016 (ENA): Waxaa maanta magaalada Hammam ee dalka Tunisia lagu sogabagabeyay tartankii 6-aad ee ciyaaraha fudud ee wadamada Afrika. 11 wadan oo ay ku jirto Itoobiya ayaa ka qayb galay tartanka. Dalka Itoobiya waxa ugaga qaybgalay 28 ciyaartoyin oo ukala tartamaayay 6 km ee haweenka da'da yar, 8 km ragga da'da yar, 10 km oo loogu talagalay haweenka iyo ragga waaweyn iyo kuwa isku dhafan. Sida xogta aan kuhelayno Xidhiidhka Ciyaaraha Fudud waxa ay ityoobya gashay kaalinta 2-aad ee tartanka iyada oo haysatay laba Biladood oo Dahab ah,Shan Qalin ah iyo Saddex Maar ah oo Shakhsi iyo Kooxba ah. Kenya ayaa kaalinta koowaad gashay.
Degaanada hela xilliga robka guga ayaa heli doona 11ka maalmood ee soo socda roob fudud iyo mid dhexdhexaad ah - Haayada Saadaasha Hawada Itoobiya
Mar 22, 2024 2355
Addis Ababa; magaabid 12/2016 (ENA): Haayada Saadaasha Hawada Itoobiya ayaa shaaca ka qaaday in 11-ka maalmood ee soo socda inta badan dhulalka hela robka diraacda ay heli doonaan roobab fudud iyo kuwo dhexdhexaad ah. Qoraal ay haayada saadaasha hawada Itoobiya u sodirtay ENA oo ku saabsan saadaasha 11 maalmood ee soo socdainlafilaayo in ay da’aan roobab fudud ama dhexdhexaad ah. Gobalda lafilaayo in ay robabkani kad’aan waxa kamid ah degaanka herarida , Galbeedka iyo Bariga Hararge iyo Diredawa . Sidokale melha lafilaayo in u roob fiican kada’o ee Degaanka Soomaalida, waxa kamid ah deegaanada Daawa, Liibaan, Afdheer, Erer iyo Negob. roobab fudud iyo kuwo culus ee ka da'aya qaybo kala duwan ee Itoobiya ah ayaawaxa u waxtar u leyahay calafka xoolha iyo helida biyaha la cabbo,gaarahaana goobaha ay kunoolyihiin xoolo-dhaqatada iyo xoolo-dhaqata beralayda .
Inbadan la arkay
Xafiiska Waxbarashada DDS ayaa shaaciyay natiijada imtixaanka fasallada 8aad iyo 6aad ee la qaaday bishii sane 2016-ka T.I.
Aug 26, 2024 3407
Addis Ababa, Naaf/Nahaase, 17/2016T.I.(ENA): Kuxigeenka Madaxa Xafiiska Waxbarashada DDS Mudane Guuleed Axmed oo la hadlay warbaahinta ayaa sheegay in imtixaanka fasalka 8aad ay u fadhiisteen arday dhan 34,073 ayna gudbeen arday dhan 19,977 kana dhigan 50.8% halka ay fasalka 6aad u fadhiisteen 28,483 arday waxaana gudbay arday dhan 22,828 taasi oo ka dhigan 80.1% ardayda baahiyaha gaarka qabta ayaa iyagu ku baasay dhibco ka hooseeya ka loo qabtay ardayda kale. Shahaadooyinka fasallada 8aad iyo 6aad ayaa sanadkan ka duwan kuwii hore, wasiir kuxigeenka ayaana sheegay in ay casriyeeyeen, ayna adag tahay in la been abuuro.
, Nigeria iyo Angola ayaa u gudbka taranka Koobka Qaramada Afrika ee 34-aad ee wareega 4 koox caawa utartamidoona
Feb 2, 2024 2417
Addis Ababa; Tir 24/2016 (SNN):-Kulanka 34-aad ee Koobka kubada cagta ee Qaramada Afrika, ayaa lafilaya koxda Najeerya ku sobaxdo warega 4 koxood ee utartamidoona kobka qaranka ee Afirika. Koobka qaramada Afrika oo ah kii 34-aad oo ay martigelinayso Côte d'Ivoire ayaa caawa dib ubilaabmidoona kaddib labo maalmood oo fasax ah. Nigeria iyo Angola ayaa ciyaari doona kulankooda sideed dhamaadka caawa saacadu marka ay tahay 2 pm ee fidnimo waa markii ugu horreysay oo ay Nigeria iyo Angola ku kulmaan koobka qaramada ee Afrika. Ciyaarta kale ee wareega 8da waxa ay dhexmari doontaa Jamhuuriyadda Dimuqraadiga ah ee Congo iyo Guinea garoonka Alisan Otara 5 saco ee caawa.
Iilaha dhaqaalaha kala duwan ee dalxiiska (Koyisha Chabera Chur churaa Maroodiga Danaa Lodgi, Halaalaa Kelaa, Wanchi Dandi, Gorgora...)
Jan 17, 2024 2395
Addis Ababa Tir 8 /2016 -Horumarinta gobaha dalxiiska dhaqaale ee kala duwan ayaa kaalin mug leh ku leh faa'iidada caalamiga ah ee muwaadiniinta dakhliga kahelaan . Hantida tooska ah iyo tan dadbanba waxaa laga abuuri karaa fursado badan oo ka abuurma dhinacyada kala duwan ee dhaqaalaha. Sannadihii u dambeeyay, Itoobiya waxa ay diiwaangelinaysay isbeddel wax ku ool ah iyada oo ahmiyad gaar ah siinaysa dhismaha dhaqaale kala duwan. Sannad maaliyadeedka 2015-ka ee dhammaaday, waxa ay diiwaangelisay kobaca dhaqaalaha boqolkiiba 6.4. Warbixinta Bangiga Adduunka ayaa muujisay in kobaca Itoobiya ee 2023 uu ka dhigay midda koowaad ee Bariga Afrika iyo tan saddexaad ee ka hooseeya Saxaraha. Dhinacyada Beeraha, Warshadaha, Macdanta iyo Dalxiiska ayaa ah tiirarka hormuudka u ah koboca dhaqaale. Ku darida tan dadaalka lagu dhisayo dhaqaalaha dhijitaalka ah, aragtida dhaqaalaha badan ayaa ah mid wax ku ool ah. Tusaale ahaan, beerta beeralayda ayaa leh saamiga ugu horreeya ee 6.1 boqolkiiba wadarta kobaca qaranka ee la diiwaan geliyey sannadkii hore. Warshadaha boqolkiiba 4.9; Qaybta adeeggu waxay lahayd door muhiim ah oo leh 7.6 boqolkiiba. Kobaca dhaqaalaha ee boqolkiiba 7.5 ayaa la filayaa in la diiwaan geliyo sanad maaliyadeedka 2016ka. Tan, waxaa si weyn loo xusay doorka shaqooyinka laga qabtay kaabayaasha dalxiiska ee sanadihii la soo dhaafay. Itoobiya waxa ay hay’adda Qaramada Midoobay u qaabilsan waxbarashada, Sayniska iyo dhaqanka ee UNESCO ka diwaangelisay guud ahaan 16 goobood oo la taaban karo. Dhaxalka diiwaangashan ayaa soo jiita dadka soo booqda gudaha iyo dibadda waxayna si weyn uga qayb qaataan horumarka dalka iyo sarifka lacagaha qalaad. Dalxiiska iyo adeegga oo dhaqan ahaan loogu yeero warshadaha ka caagan qiiqa ayaa ka qayb qaadan doona horumarka dalka iyadoo si toos ah iyo si dadbanba ay uga faa’iidaysan doonaan muwaadiniin badan. Boqolkiiba 7.6 kobaca guud ee qaranka ay Itoobiya gaadhay 2015 waa daliil cad. Xaqiiqda ah in dalxiisku yahay mid ka mid ah shanta tiir ee dhaqaalaha ee qorshaha horumarinta 10-ka sano ayaa si cad u muujinaya fiirada la siiyay qaybta. In si sax ah loo ogaado loona horumariyo hantida dalxiiska ee dalka, xoojinta kaabayaasha dhaqaalaha ee goobaha dalxiiska iyo dhisidda kaabayaal cusub oo badan; Horumarinta goobaha cusub ee dalxiiska ee dalka iyo horumarinta goobaha hadda jira ayaa ka mid ah hawlaha laga fuliyay waaxda dalxiiska ee qorshaha horumarinta. Kordhinta tartanka iyada oo la balaadhinayo nooca iyo qaybaha wax soo saarka dalxiiska, abuurista suuqyo cusub oo dalxiis iyo kordhinta saamiga suuqa iyada oo la fulinayo isku xidhka suuqa oo wax ku ool ah, calaamadaynta iyo kor u qaadista waxqabadyada horumarinta, iyo kordhinta waxtarka qaybta ee dhaqaalaha qaranka iyada oo la taageerayo tiknoolajiyada, cilmi-baarista iyo horumarinta. . Hadafyada ayaa la dejiyay in la kordhiyo tirada adeeg bixiyayaasha dalxiiska ee ka ahaa 1,348 sanad miisaaniyeedka 2012 ilaa 2,696 sanad xisaabeedka 2022, iyo in kor loo qaado heerka qanacsanaanta booqdayaasha 50 boqolkiiba ilaa 75 boqolkiiba. Intaa waxaa dheer, waxaa la qorsheeyay in la horumariyo 59 goob dalxiis oo cusub oo lagu kordhinayo 40 goobood oo hadda jira si loo helo suuqa. Iyadoo la horumarinayo dalxiiska gudaha iyo horumarinta dhaqanka booqashooyinka, hadafku waa in la kordhiyo tirada dadka soo booqda oo ahaa 23.7 milyan sanad misanyeedka 2012 oo la gaarsiiyo 70 milyan sanadka 2022, iyo in la kordhiyo tirada shaqaalaha tababaran ee hoteelada iyo dalxiiska 23 ilaa 59 boqolkiiba. Sidoo kale, waxa la qorsheeyey in la kordhiyo tirada shaqa abuurka ee loo abuurayo muwaadiniinta iyadoo la horumarinayo laguna kordhinayo qaybta 1.64 milyan ee sanad miisaaniyadeedka 2012, lana gaadhsiiyo 5.2 milyan sanad miisaaniyeedka 2022. Hadafka ayaa la qorsheeyay in la kordhiyo tirada dadka soo booqda dalka oo ka ahaa 850,000 ilaa 7.3 milyan isla mar ahaantaana si kor loogu qaado dakhliga ka soo gala dalxiiska. Si loo gaaro yoolkaas, waxaa lagu sameyn doonaa horumarro dhanka habraaca shaqada ah, waxaana qorshuhu uu yahay in la sameeyo machadka maaraynta goobaha iyo kor u qaadista hoteellada iyo xarunta tababarka dalxiiska oo laga dhigo machad. Isla sahankaas, dawladdu waxa ay waddaa meelo badan oo soo jiidasho leh iyo dhismo kaabeyaasha dhaqaalaha ah si loo soo nooleeyo waaxda loona abuuro jawi raaxo leh oo soo booqda. Sannadkii 2011, istaraatijiyadda dalxiiska gudaha waa la dejiyay oo la hawl galiyay. Addis Ababa, oo leh taariikh in ka badan 130 sano, ayaa waday shaqo ay ku ballaarinayso goobta dalxiiska iyada oo loo marayo mashruuca Gebeta Le Sheger. Sida la og yahay "Map for Sheger" waa qorshe 29 bilyan oo birr ah oo lagu horumarinayo dooxoyina webiyada iyo seeraha Addis Ababa. Waxaa xusid mudan in Ra’iisul Wasaare Dr. Abiy Axmed uu bishii miyaziya 2011 diyaariyey barnaamijka “Map For Migration” si dhaqaale loogu soo saaro mashaariicda ka dhigi doona Addis Ababa mid ku habboon dalxiiska magaalooyinka. Waxaan la tilmaami karin in ka badan 200 oo qof, hay’ado iyo hay’ado caalami ah iyo kuwo maxalli ah ayaa ka soo qeyb galay barnaamijka casho sharafta loo soo agaasimay. Mashaariicda lagu fuliyay barnaamijka, waxaa sidoo kale lagu xusay Beerta Enteto, Midnimada iyo Saaxiibtinimada ee laga dhisay Addis Ababa. Waxa la sheegay in mashaariicdani aanay ahayn mid balaadhinta dalxiiska balse ay abuureen fursado shaqo oo badan, isla markaana ay wax weyn ka tartay kor u kaca dhaqaalaha adeegyada iyo wax ka bedelka bilicda magaalada. Sannadkii 2013-kii, Mashruuca Gegeta Le Sheger waxa uu u koray Shaxda Dalka waxaana la fuliyay mashaariic kala duwan. Mashaariicda Gorgora, Wonchi-Dandina Koisha ayaa qayb ka ah mashruuca Gebeta Le Egar, kaas oo wax badan u abuuri doona Itoobiya oo ah mulkiilaha dalxiiska badan. Gorgora Gorgora waa magaalo qurux badan oo ku taal banka harada Tana oo masaafo dhan 61.4 km u jirta magaalada qadiimiga ah ee Gonder. Waxa caddaymo muujinaya in Imbaraadoor Susnyos uu caasimaddiisii ka raray Guzara una guuray Gorgora sannadkii 1604tii. Kaniisadaha ku xeeran, kaniisadaha, burburka daaraha boqortooyadu iyo dhirta doogga ah ayaa caddayn u ah in magaaladu ay taariikhda ku duugan tahay. Haddi ay ahaan lahayd hilmaan ama feejignaan la'aan, Gorgora waxa ay ku hoos jirtay cidhiidhiga da'da. Si kastaba ha ahaatee, mashruuca Jaantuska Qaranka oo uu daah-furay Ra’iisul Wasaare Dr. Abiy Axmed, ayaa arrinkaas wax ka beddelay oo la soo baxay sarakicidda Gorgora. Kaabayaal dalxiis ayaa loo dhisayaa, kaas oo dib u cusbooneysiin doona taariikhdiisa, magaciisana ku rinjinaya midabyo dhalaalaya. Shacabka magaalada ayaa bilaabay in ay isku amaanaan “Gorgora – Aroosadii waagii Alle”, iyagoo u maleynaya in arrin cajiib ah ay ku timid, taas oo laga jawaabay niyad jabkii ay mudada dheer ku jireen. Ra’iisul Wasaare Abiy Axmed ayaa mar uu ka hadlayay mashruucan ku sheegay in mashruuca Gorgora uu ku jiro taariikhdii hore ee Itoobiya, fursadaha maanta jira iyo riyada berrito. Sheekadan, fursada iyo riyadu waxay ku dhowdahay inay rumoobaan; Sababtoo ah mashruuca Gorgora ayaa gabagabo ku dhow. Harta wanchii Harada Wonchi waa muuqaal kale oo ifaya oo Itoobiya ah. Waxay ku taal meel 150 kiiloomitir u jirta Addis Ababa ee Degmada Wonchi, Soonka Koonfur Galbeed Showa ee Gobolka Oromia, waa meesha ugu quruxda badan ee dabiiciga ah. Wonchi waa haro iyo il kulul oo jooggeedu yahay 3,380 mitir, aagguna wuxuu hoy u yahay kaymo, shimbiro naadir ah, iyo keniisadda caanka ah ee St. Kirk waxay ku taal jasiiradda harada. Mid ka mid ah harooyinka uu sameeyay Folkaanaha, harada Wonchi ee quustay ayaa ka mid ah mashaariicda ay dowladdu u qorsheysay dalka. Waxaa lagu naaneysaa "Switzerland of Africa" ee booqdayaasha, Wenchi Lake waxay hoy u tahay kaymo dabiici ah, ilo kulul iyo biyo-dhacyo, iyo sidoo kale wax soo saarka malabka ee caanka ah. Ka dib muuqaalka soo jiidashada leh ee aagga. Harada Wonchi waxaa loo doortay tuulada dalxiiska ugu wanaagsan shirkii 24-aad ee Ururka Dalxiiska Adduunka ee lagu qabtay Madrid, Spain sanadka 2021. Tuuladan quruxda badan ee loo dalxiis tago oo ku taalla meel aan ka fogayn caasimadda Addis Ababa, ayaan helin dareenkii ay mudnayd. Hadda, fursadda uu abuuray mashruuca Ra’iisul Wasaare Dr. Abiy ee Gegeta Le Heger, waxay u beddeshay kheyraadkii dabiiciga ahaa iyo bilicda harada Dandi iyo nawaaxigeeda faa’iidooyin dhaqaale. Kooisha Koisha Eco- Dalxiiska waa haro macmal ah oo uu sameeyay biyo xireen weyn oo koronto oo ku yaal wabiga Omo. Waxay ku taalaa aagga Dauro ee Ismaamulka Koonfur Galbeed Itoobiya, waxaana laga furay goob loo dalxiis tago oo lagu magacaabo Halala Kela oo lagu magacaabo Kooisha. Deegaanka Daurona Contan waa mashruuc weyn oo heer qaran ah oo isku dhafan kheyraadka dabiiciga ah iyo kuwa bani-aadmiga. Mashruucan ayaa isku xiri doona xarunta koronto oo Gibe-3 ah, harada dabiiciga ah ee Dauro King Kao Halala, Beerta Qaranka ee Chobera Churchura ilaa Koisha iyo kaabayaasha kala duwan ayaa laga dhisay beerta. Dalxiiska Halala Kela sidoo kale waa fursad weyn oo lagu booqdo goob dalxiis oo suurtagal ah oo ku taal aagga. Mashruuca Koisha ayaa mar uu yiri Ra’iisul Wasaare Dr. Abiy Axmed, wuxuu daliil u yahay in Itoobiya ay sii wadi doonto horumarka dhanka barwaaqada mustaqbalka iyadoo la dardargelinayo horumarkeeda. Shaxda jiilka xiga. . . Waxa aan joogsanayn mashaariicda horumarineed ee dalka loo qabtay ee loo samaynayo shaxda dawladnimo iyo shaxda dalka iyadoo la dhamaystirayo wakhtiga iyo miisaaniyada loo qorsheeyay si ay kaalintooda uga qaataan horumarinta dhaqaalaha dalka. . Waxay ku bilaabantay shaxda waddan, waxay ku kortay shaxda waddan, waxayna u gudbi doontaa jiilba jiil. Horumarinta iyo horumarinta meelaha quruxda badan ee la ilaaway ama aan indhaha laga qarsanin, waxay dawladu ka tagaysaa raad kale oo aanay taariikhdu hilmaami doonin, si ay u ilaashato, uguna gudbiso jiilka danbe. Mashruuca "Be Gebeta Le Atorim" ayaa sidoo kale la fuliyay si loo horumariyo siddeed goobood oo dalxiis oo kale oo dalka oo dhan ah. Mashaariicdan ayaa laga dhisi doonaa Gera Alta oo ka tirsan degaanka Tigray, Jimma oo ka tirsan degaanka Oromia, Harada Arba Moshan ee degaanka Axmaarada, Beerta Palm ee degaanka Canfarta iyo magaalada Jigjiga ee ismaamulka Soomaalida. Marka mashaariicda mustaqbalka Jiilka la dhammeeyo, waxay kaalin mug leh ka qaadan doonaan abuurista deegaan qurux badan oo dalxiiska deegaanka ah iyagoo beddelaya muuqaalka agagaarka deegaanka. Waxay sidoo kale si cad u xaqiijinayaan in aragtida dhaqaale ee dhinacyada badan ay tahay mid sax ah oo isku xiran. Guud ahaan hawlaha horumarineed ee baaxadda leh ee laga fulinayo heer qaran ayaa ah kuwo muhiim u ah horumarinta dhaqaalaha qaranka. Way fiicantahay in la caawiyo mashaariicda waaweyn ee la bilaabay si loo xaqiijiyo dadaalka Itoobiya si ay u noqdaan calaamad muujinaysa barwaaqada Afrika.
Itoobiya ayaa kaalinta labaad gashay tartanka ciyaaraha fudud ee wadamada Afrika.
Feb 26, 2024 2380
Addis Ababa; Yakaatiiti 17/2016 (ENA): Waxaa maanta magaalada Hammam ee dalka Tunisia lagu sogabagabeyay tartankii 6-aad ee ciyaaraha fudud ee wadamada Afrika. 11 wadan oo ay ku jirto Itoobiya ayaa ka qayb galay tartanka. Dalka Itoobiya waxa ugaga qaybgalay 28 ciyaartoyin oo ukala tartamaayay 6 km ee haweenka da'da yar, 8 km ragga da'da yar, 10 km oo loogu talagalay haweenka iyo ragga waaweyn iyo kuwa isku dhafan. Sida xogta aan kuhelayno Xidhiidhka Ciyaaraha Fudud waxa ay ityoobya gashay kaalinta 2-aad ee tartanka iyada oo haysatay laba Biladood oo Dahab ah,Shan Qalin ah iyo Saddex Maar ah oo Shakhsi iyo Kooxba ah. Kenya ayaa kaalinta koowaad gashay.
Qodobada Tilmaamaha