ENA - ENA Af-Soomaali
Warka ugu doorka roon
Bangiga Dhexe ee Itoobiya oo ka digay isticmaalka suuqyada sarifka lacagaha qalaad ee aan rasmiga ahayn
Aug 6, 2025 42
Addis Ababa, Afagaal/Hamle 30/2017 (ENA): Guddoomiyaha Bangiga Dhexe ee Itoobiya, Mudane Mamo Mihretu, ayaa ku boorriyey bulshada ganacsatada in ay ka fogaadaan isticmaalka suuqyada sarifka lacagaha qalaad ee aan rasmiga ahayn. Mudane Mamo ayaa tilmaamay in inkasta oo suuqyada sarifka lacagaha qalaad ee rasmiga ah ay sii shaqaynayaan, Bangigu uu sii wadi doono qabanqaabada suuqyada lacagaha qalaad si looga faa’iideeyo dalka, maaddaama kaydka lacagaha qalaad ee dalka uu saddex jibbaarmay sanadkii la soo dhaafay. Sidoo kale, guddoomiyuhu wuxuu sheegay in heerka koritaanka lacagaha qalaad ee dalka uu sarreeyo sannadkan cusub, taasoo keentay in la xoojiyo dhaq-dhaqaaqa suuqa lacagaha qalaad. Wuxuu xusay in qeyb muhiim ah oo ka mid ah dakhliga lacagaha qalaad ay iyada oo loo marayo tartan loo qeybiyo bangiyada, taas oo keeni doonta kororka helitaanka lacagaha qalaad iyo xasillooni qiimaha suuqyada. Tusaale ahaan, suuqii ugu dambeeyay ee lacagaha qalaad oo ay ka qayb galeen 28 bangi ayaa waxaa lagu kala iibsaday 150 milyan oo doolar, iyadoo qiimaha celceliska dollarku uu ahaa 138 birr. Bangiyada ayaa ballanqaaday in toddobaadyada soo socda ay si ku filan ugu adeegayaan macaamiishooda lacagaha qalaad. Mudane Mamo wuxuu xusay in hadda la filayo in bangiyada dalka ay bishii siiyaan ganacsatada lacag qalaad oo gaaraysa 500 milyan oo doolar, taasoo muujinaysa helitaanka sare ee lacagaha qalaad. Wuxuu sidoo kale ku dhiirrigeliyay ganacsatada inay si toos ah ula macaamilaan bangiyada iyo xafiisyada sarifka sharciga ah halkii ay ka aadi lahaayeen suuqyada sarifka lacagaha qalaad ee aan rasmiga ahayn. Guddoomiyuhu wuxuu uga digay ganacsatada inay ka fogaadaan ka qaybqaadashada suuqyada aan sharciyeysneyn ee lacagaha qalaad, isagoo intaa ku daray in kuwa arrintaas sameeya laga qaadi doono tallaabo sharci ah. Dhinaca kale, Bangiga Dhexe ayaa sheegay in cabashooyinka ganacsatada ee la xiriira helitaanka yar ee lacagaha qalaad la xallinayo, isla markaana bangiyada aysan u aqbalin macaamiil dalbanaya lacag doolar ah oo qiimo ka sarreeya kan suuqyada rasmiga ah. Sidoo kale, bangiyada sharciga jebiya ee sida sharci darrada ah u kala iibiya lacagaha qalaad ayaa lala xisaabtami doonaa, waxaana la sii xoojin doonaa tallaabooyinka lagula dagaallamayo dadka ka shaqeeya hawlgallada sharci darrada ah ee la xiriira lacagaha qalaad, gaar ahaan kuwa fadhigoodu yahay dibadda. Ugu dambayn, Guddoomiye Mamo ayaa xusay in dib-u-habeynta lagu sameeyay nidaamka lacagaha qalaad ee Itoobiya si wanaagsan u socda, isagoo xusay in bangiga uu u taagan yahay ilaalinta sumcadda iyo kalsoonida nidaamka maaliyadeed ee dalka. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Dalalka aan lahayn marin Baddeed waa in la xaqiijiyaa xuquuqdooda marin Baddeed – Dr. Alemu Sime
Aug 6, 2025 60
Addis Ababa, Afagaal/Hamle 30/2017 (ENA): Wasiirka Gaadiidka iyo Saadka Itoobiya, Dr. Alemu Sime, ayaa sheegay in dalalka soo koraya ee aan lahayn marin baddeed ay tahay in la xaqiijiyo xuquuqda ay u leeyihiin inay si nabad ah oo aan carqaladeysneyn ugu helaan marin badeed sugan oo joogto ah. Wasiirku wuxuu hadalkan ka jeediyey shir caalami ah oo ku saabsan xuquuqda dalalka aan badda lahayn ee soo koraya, kaasoo ka socda Turkimenistan, isagoo carabka ku dhuftay caqabadaha ay dalalkan kala kulmaan gaadiidka xad-dhaafka ah, kharashka sare ee dhoofinta, iyo la’aanta kaabayaal dhaqaale oo waxtar leh. Dr. Alemu wuxuu sheegay in arrimaha siyaasadda juqraafiyeed, isbeddelka cimilada, iyo deymaha culus ay sii xumeeyaan xaaladda dalalkaasi, isagoo xusay in Itoobiya si adag u aaminsan tahay in ilaalinta iyo sinaanta kheyraadka biyaha adduunka – oo 50% ka mid ah dhulka Itoobiya ka tirsan yihiin – ay tahay tiir dhexaadka nabadda iyo barwaaqada guud ee dalalka. Wasiirku wuxuu ku adkeystay in dalalka aan badda lahayn la siiyo xuquuq dhab ah oo ay kaga faa’iideysan karaan marin badeed xasiloon oo aan xannibnayn, taasoo uu sheegay inay saldhig u tahay iskaashi dhaqaale, ilaalinta deegaanka, iyo amniga gobolka. Sidoo kale, Dr. Alemu wuxuu tilmaamay in mabda'a ah in dalalka aan badda lahayn ay marin u helaan badda si xor ah uu yahay xuquuq caalami ah oo heshiisyo badan lagu caddeeyay, wuxuuna ku baaqay in fursadahaas lagu furo aragtiyo horumarineed iyo iskaashi dhaqaale. Dadaallo Lagu Xaqiijinayo Xuquuqda Marin Badeed Ee Dalalka Aan Badda Lahayn Waxaa la sheegay in la dhisayo koox khubaro ah oo heer sare ah oo bixin doonta talooyin xirfadeed ku saabsan sida dalalka aan badda lahayn uga faa’iideysan karaan fursadaha jira ee ay marin ugu helayaan badda, iyadoo loo marayo habraacyo ku dhisan wada-xaajood iyo nidaam sharciyeed. Itoobiya waxay aaminsan tahay in meesha ay kaga taallo khariidadda juqraafiyeed aysan ahayn caqabad, balse ay tahay in la xaqiijiyo sinnaanta xuquuqda marin-badeed ee ay la wadaagaan dalalka kale ee gobolka. Wasiirka ayaa sheegay in la baahan yahay in laga shaqeeyo horumarinta kaabayaal suurtagelinaya kororka ganacsiga iyo isku xirka xuduudaha, taasoo u baahan maalgalin xoog leh oo ka timaadda hay’adaha horumarineed iyo iskaashi caalami ah. Sidoo kale, wuxuu ugu baaqay bahwadaagta horumarka, gaar ahaan Afrika, inay maalgashadaan mashruucyo xoojinaya suuqyada iyo fududeynta ganacsiga, isagoo sheegay in ay muhiim tahay in la horumariyo nidaamka maaliyadeed ee caalamiga ah, gaar ahaan marka la eego tiknoolajiyada iyo xiriirka dhijitaalka ah. Waxa uu hoosta ka xariiqay baahida loo qabo iskaashi ballaaran iyo waara si xal loogu helo caqabadaha gaarka ah ee haysta dalalka aan lahayn badda, si ay u gaaraan horumar waara oo ku saleysan kartidooda. Waxaa la carrabka ku dhuftay in mabda’a maaraynta xuduudaha iyo kheyraadka biyaha si wadajir ah ay tahay in lagu saleeyo sinnaanta xuquuqda marin-badeed iyo ilaalinta deegaanka, si loo gaaro iskaashi iyo barwaaqo la wadaago. Ugu dambeyntii, Itoobiya waxay muujisay go’aankeeda ah in si buuxda loogu dhaqmo habraacyada iyo heshiisyada caalamiga ah ee xaqiijinaya xuquuqda marin badeed ee dalalka aan lahayn badda, iyadoo sidoo kale ku dhiirrigelisay dalalka kale inay la shaqeeyaan si loo xaqiijiyo hirgelinta heshiisyadaasi. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya #Marin_Badeed
Itoobiya iyo Turkmenistan oo ku heshiiya in si wadajir ah loo xalliyo caqabadaha ka dhasha marin badeed la’aanta
Aug 6, 2025 42
Addis Ababa, Afagaal/Hamle 30/2017 (ENA): Itoobiya iyo dalka Turkmenistan ayaa shaaca ka qaaday in ay ka go’an tahay in si wadajir ah ay uga wada shaqeeyaan xalinta caqabadaha la xiriira helitaan la’aanta marin badeed, iyo sidoo kale in ay xoojiyaan iskaashiga joogtada ah ee dhinacyada ganacsiga iyo xiriirka laba geesoodka ah. Shirka 3-aad ee Qaramada Midoobay u qabanayso wadamada aan dekedaha lahayn (UNLLDC3) oo hadda ka socda dalka Turkmenistan kuna saleysan hal-ku-dhegga “Iskaashi loogu beddelayo isbeddel” ayaa fursad u noqday wada hadalkan. Shirkan waxaa ka qeybgalaya Wasiirka Gaadiidka iyo Saadka ee Itoobiya Dr. Alemu Sime iyo Wasiirka Ganacsiga iyo Xiriirka Dhaqaalaha Caalamiga ah ee Turkmenistan Naasir Hallnasarooyj Aghahanof, kuwaas oo yeeshay wada-hadallo muhiim ah. Labada wasiir waxay isla qaateen in labada dal ay si wadajir ah uga shaqeeyaan xal u helidda caqabadaha la xiriira helitaanka dekedaha, iyo in ay abuuraan xalka gaadiidka raqiiska ah oo dardar geliya kobaca dhaqaale iyo ganacsi. Wasiirradu waxay xuseen in caqabadaha ay la kulmaan ay ka mid yihiin kharashka sare ee gaadiidka, ku tiirsanaanta buuxda ee waddamada dariska ah, iyo xasillooni darrada juqraafi siyaasadeed ee saamayn ku yeelata marinada ganacsiga. Dr. Alemu Sime ayaa sheegay in la’aanta marin badeed muddo dheer ay hor istaagtay horumarka waddamada qaar, isagoo tilmaamay in shirkan caalamiga ahi uu yahay fursad weyn oo caqabadahaas loogu beddeli karo fursado horumarineed. Wasiir Aghahanov ayaa dhinaciisa xusay in iskaashiga joogtada ah uu yahay furaha lagu xallin karo caqabadaha heysta waddamada aan dekedda lahayn, isla markaana uu horseedi karo xidhiidh ballaaran oo lagu sarrifayo badeecado, adeegyo iyo fikrado si xor ah. Wasiirkan ayaa sidoo kale xusay in dalkiisu uu ka go’an yahay in uu dhiso kaabayaal horumarsan iyo in uu fuliyo heshiisyada lagama maarmaanka u ah hirgelinta arrintan. Sidoo kale, Aghahanof wuxuu xusay in Itoobiya ay tahay waddan muhiim ah oo ku yaalla albaabka Afrika, halka dalkiisa uu yahay iridda laga galo bartamaha Aasiya, taas oo muhiimad u yeelaysa iskaashiga labada dhinac. Ugu dambayn, labada wasiir waxay muujiyeen kalsoonidooda ku aaddan in shirkan uu bixin doono xalal muhiim ah oo wax ku ool ah oo u furan waddamada aan dekedaha lahayn, iyagoo sheegay in ay ku heshiiyeen aasaaska iskaashi cusub oo ganacsi oo ku saleysan nidaam wax ku ool ah. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Tignoolajiyada casriga ah oo loo keenayo dalka si loo horumariyo beeraha
Aug 6, 2025 39
Addis Ababa, Afagaal/Hamle 30/2017 (ENA): Itoobiya waxay dadaal ugu jirtaa sidii ay u xaqiijin lahayd isku filnaanshaha cuntada iyadoo dalka keeneysa tignoolajiyado casri ah oo lagu horumarinayo wax-soo-saarka beeraha. Mudane Gasahany Birru, Maareeyaha Guud ee Hay'adda Duulimaadka Qaranka, ayaa sheegay in diyaarado casri ah oo loogu talagalay buufinta kiimikada lagu soo dejiyey dalka iyadoo lala kaashanayo Wasaaradda Beeraha. Diyaaradahaasi waxay beddelayaan hababkii hore ee dib u dhigayey wax-soo-saarka, waxayna sare u qaadayaan tayada buufinta kiimikada. Waxa uu intaa ku daray in diyaaradahaasi ay door muhiim ah ka ciyaarayaan dadaallada lagu horumarinayo beeraha, gaar ahaan xallinta dhibaatooyinka ay sababaan haramaha iyo cayayaanka oo hoos u dhigaya wax-soo-saarka beeraleyda. Adeegsiga diyaaradaha waxa uu kordhinayaa waxtarka wax-soo-saarka iyo yareynta dhibaatooyinka ka dhasha buufinta kiimikada ee lagu sameeyo dhulka. Tani waxay yeelan doontaa saameyn togan oo weyn. Sidoo kale, diyaaradahaasi ayaa si gaar ah ugu habboon in si fudud looga shaqeeyo dhul beereed ballaaran, taasoo muhiim u ah dalalka leh dhul-beereed weyn sida Itoobiya. Beeraleyda iyo khubarada ka shaqeeya degmooyinka ay adeegyadaasi gaareen ayaa tilmaamay in diyaaradahaasi ay badbaadiyeen xoog iyo waqti badan oo hore loogu bixin jiray buufinta kiimikada ee gacanta lagu samayn jiray. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Mas’uuliyiin hore oo ka tirsanaa Hay’adda Socdaalka iyo Jinsiyadaha Itoobiya oo xukun lagu riday
Aug 6, 2025 36
Addis Ababa, Afagaal/Hamle 30/2017 (ENA): Maxkamadda Sare ee Federaalka Itoobiya ayaa xukun xabsi ku ridday laba mas’uul oo hore uga tirsanaa Hay’adda Socdaalka iyo Jinsiyaddaha, kuwaas oo lagu helay dambiyo la xiriira musuqmaasuq iyo ku takri-falka awoodeed. Tameru Ginbeto, oo horey u ahaa ku-xigeenka Agaasimaha Guud iyo madaxa waaxda diiwaangelinta iyo kormeerka, ayaa lagu helay inuu si sharci-darro ah hoos ugu dhigay ganaax lacageed oo lagu lahaa muwaadiniin ajaanib ah, isagoo u beddelay lacag doolar ahayd in lagu bixiyo birr, islamarkaana uu ka dhaafay $14,000 oo ganaax ah. Waxaa lagu xukumay 8 sano oo xabsi adag iyo ganaax dhan 1,000 birr. Sidoo kale, Jilalu Bedru, oo ahaa agaasimihii hore ee waaxda kormeerka muwaadiniinta ajnabiga ah, ayaa lagu helay inuu ku lug lahaa bixinta fiisayaal iyo rukhsado shaqo oo sharci-darro ah, waxaana lagu xukumay 4 sano oo xabsi adag ah. Maxkamaddu waxay sheegtay in falalkooda ay sabab u noqdeen in dowladda Itoobiya ay weydo lacag doolar ah oo gaaraysa $31,467, taas oo ahayd ganaaxyo la filayay in la bixiyo. Dacwado kale oo la xiriira bixinta fiisayaal been abuur ah oo la siiyay muwaadiniin u dhashay Shiinaha ayaa sidoo kale lagu soo oogay, iyadoo lagu eedeeyay in waraaqaha shaqada lagu helay fiisayaashaasi ay ahaayeen kuwo la been abuuray. Maxkamaddu waxay sheegtay in dambiyada lagu helay eedeysanayaasha lagu caddeeyay markhaatiyo iyo dukumenti rasmi ah, waxayna sheegtay in xukunka uu qeyb ka yahay dagaalka ay dowladda Itoobiya kula jirto musuqmaasuqa. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Muuqaal Ahaan
Bangiga Dhexe ee Itoobiya oo ka digay isticmaalka suuqyada sarifka lacagaha qalaad ee aan rasmiga ahayn
Aug 6, 2025 42
Addis Ababa, Afagaal/Hamle 30/2017 (ENA): Guddoomiyaha Bangiga Dhexe ee Itoobiya, Mudane Mamo Mihretu, ayaa ku boorriyey bulshada ganacsatada in ay ka fogaadaan isticmaalka suuqyada sarifka lacagaha qalaad ee aan rasmiga ahayn. Mudane Mamo ayaa tilmaamay in inkasta oo suuqyada sarifka lacagaha qalaad ee rasmiga ah ay sii shaqaynayaan, Bangigu uu sii wadi doono qabanqaabada suuqyada lacagaha qalaad si looga faa’iideeyo dalka, maaddaama kaydka lacagaha qalaad ee dalka uu saddex jibbaarmay sanadkii la soo dhaafay. Sidoo kale, guddoomiyuhu wuxuu sheegay in heerka koritaanka lacagaha qalaad ee dalka uu sarreeyo sannadkan cusub, taasoo keentay in la xoojiyo dhaq-dhaqaaqa suuqa lacagaha qalaad. Wuxuu xusay in qeyb muhiim ah oo ka mid ah dakhliga lacagaha qalaad ay iyada oo loo marayo tartan loo qeybiyo bangiyada, taas oo keeni doonta kororka helitaanka lacagaha qalaad iyo xasillooni qiimaha suuqyada. Tusaale ahaan, suuqii ugu dambeeyay ee lacagaha qalaad oo ay ka qayb galeen 28 bangi ayaa waxaa lagu kala iibsaday 150 milyan oo doolar, iyadoo qiimaha celceliska dollarku uu ahaa 138 birr. Bangiyada ayaa ballanqaaday in toddobaadyada soo socda ay si ku filan ugu adeegayaan macaamiishooda lacagaha qalaad. Mudane Mamo wuxuu xusay in hadda la filayo in bangiyada dalka ay bishii siiyaan ganacsatada lacag qalaad oo gaaraysa 500 milyan oo doolar, taasoo muujinaysa helitaanka sare ee lacagaha qalaad. Wuxuu sidoo kale ku dhiirrigeliyay ganacsatada inay si toos ah ula macaamilaan bangiyada iyo xafiisyada sarifka sharciga ah halkii ay ka aadi lahaayeen suuqyada sarifka lacagaha qalaad ee aan rasmiga ahayn. Guddoomiyuhu wuxuu uga digay ganacsatada inay ka fogaadaan ka qaybqaadashada suuqyada aan sharciyeysneyn ee lacagaha qalaad, isagoo intaa ku daray in kuwa arrintaas sameeya laga qaadi doono tallaabo sharci ah. Dhinaca kale, Bangiga Dhexe ayaa sheegay in cabashooyinka ganacsatada ee la xiriira helitaanka yar ee lacagaha qalaad la xallinayo, isla markaana bangiyada aysan u aqbalin macaamiil dalbanaya lacag doolar ah oo qiimo ka sarreeya kan suuqyada rasmiga ah. Sidoo kale, bangiyada sharciga jebiya ee sida sharci darrada ah u kala iibiya lacagaha qalaad ayaa lala xisaabtami doonaa, waxaana la sii xoojin doonaa tallaabooyinka lagula dagaallamayo dadka ka shaqeeya hawlgallada sharci darrada ah ee la xiriira lacagaha qalaad, gaar ahaan kuwa fadhigoodu yahay dibadda. Ugu dambayn, Guddoomiye Mamo ayaa xusay in dib-u-habeynta lagu sameeyay nidaamka lacagaha qalaad ee Itoobiya si wanaagsan u socda, isagoo xusay in bangiga uu u taagan yahay ilaalinta sumcadda iyo kalsoonida nidaamka maaliyadeed ee dalka. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Dalalka aan lahayn marin Baddeed waa in la xaqiijiyaa xuquuqdooda marin Baddeed – Dr. Alemu Sime
Aug 6, 2025 60
Addis Ababa, Afagaal/Hamle 30/2017 (ENA): Wasiirka Gaadiidka iyo Saadka Itoobiya, Dr. Alemu Sime, ayaa sheegay in dalalka soo koraya ee aan lahayn marin baddeed ay tahay in la xaqiijiyo xuquuqda ay u leeyihiin inay si nabad ah oo aan carqaladeysneyn ugu helaan marin badeed sugan oo joogto ah. Wasiirku wuxuu hadalkan ka jeediyey shir caalami ah oo ku saabsan xuquuqda dalalka aan badda lahayn ee soo koraya, kaasoo ka socda Turkimenistan, isagoo carabka ku dhuftay caqabadaha ay dalalkan kala kulmaan gaadiidka xad-dhaafka ah, kharashka sare ee dhoofinta, iyo la’aanta kaabayaal dhaqaale oo waxtar leh. Dr. Alemu wuxuu sheegay in arrimaha siyaasadda juqraafiyeed, isbeddelka cimilada, iyo deymaha culus ay sii xumeeyaan xaaladda dalalkaasi, isagoo xusay in Itoobiya si adag u aaminsan tahay in ilaalinta iyo sinaanta kheyraadka biyaha adduunka – oo 50% ka mid ah dhulka Itoobiya ka tirsan yihiin – ay tahay tiir dhexaadka nabadda iyo barwaaqada guud ee dalalka. Wasiirku wuxuu ku adkeystay in dalalka aan badda lahayn la siiyo xuquuq dhab ah oo ay kaga faa’iideysan karaan marin badeed xasiloon oo aan xannibnayn, taasoo uu sheegay inay saldhig u tahay iskaashi dhaqaale, ilaalinta deegaanka, iyo amniga gobolka. Sidoo kale, Dr. Alemu wuxuu tilmaamay in mabda'a ah in dalalka aan badda lahayn ay marin u helaan badda si xor ah uu yahay xuquuq caalami ah oo heshiisyo badan lagu caddeeyay, wuxuuna ku baaqay in fursadahaas lagu furo aragtiyo horumarineed iyo iskaashi dhaqaale. Dadaallo Lagu Xaqiijinayo Xuquuqda Marin Badeed Ee Dalalka Aan Badda Lahayn Waxaa la sheegay in la dhisayo koox khubaro ah oo heer sare ah oo bixin doonta talooyin xirfadeed ku saabsan sida dalalka aan badda lahayn uga faa’iideysan karaan fursadaha jira ee ay marin ugu helayaan badda, iyadoo loo marayo habraacyo ku dhisan wada-xaajood iyo nidaam sharciyeed. Itoobiya waxay aaminsan tahay in meesha ay kaga taallo khariidadda juqraafiyeed aysan ahayn caqabad, balse ay tahay in la xaqiijiyo sinnaanta xuquuqda marin-badeed ee ay la wadaagaan dalalka kale ee gobolka. Wasiirka ayaa sheegay in la baahan yahay in laga shaqeeyo horumarinta kaabayaal suurtagelinaya kororka ganacsiga iyo isku xirka xuduudaha, taasoo u baahan maalgalin xoog leh oo ka timaadda hay’adaha horumarineed iyo iskaashi caalami ah. Sidoo kale, wuxuu ugu baaqay bahwadaagta horumarka, gaar ahaan Afrika, inay maalgashadaan mashruucyo xoojinaya suuqyada iyo fududeynta ganacsiga, isagoo sheegay in ay muhiim tahay in la horumariyo nidaamka maaliyadeed ee caalamiga ah, gaar ahaan marka la eego tiknoolajiyada iyo xiriirka dhijitaalka ah. Waxa uu hoosta ka xariiqay baahida loo qabo iskaashi ballaaran iyo waara si xal loogu helo caqabadaha gaarka ah ee haysta dalalka aan lahayn badda, si ay u gaaraan horumar waara oo ku saleysan kartidooda. Waxaa la carrabka ku dhuftay in mabda’a maaraynta xuduudaha iyo kheyraadka biyaha si wadajir ah ay tahay in lagu saleeyo sinnaanta xuquuqda marin-badeed iyo ilaalinta deegaanka, si loo gaaro iskaashi iyo barwaaqo la wadaago. Ugu dambeyntii, Itoobiya waxay muujisay go’aankeeda ah in si buuxda loogu dhaqmo habraacyada iyo heshiisyada caalamiga ah ee xaqiijinaya xuquuqda marin badeed ee dalalka aan lahayn badda, iyadoo sidoo kale ku dhiirrigelisay dalalka kale inay la shaqeeyaan si loo xaqiijiyo hirgelinta heshiisyadaasi. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya #Marin_Badeed
Mas’uuliyiin hore oo ka tirsanaa Hay’adda Socdaalka iyo Jinsiyadaha Itoobiya oo xukun lagu riday
Aug 6, 2025 36
Addis Ababa, Afagaal/Hamle 30/2017 (ENA): Maxkamadda Sare ee Federaalka Itoobiya ayaa xukun xabsi ku ridday laba mas’uul oo hore uga tirsanaa Hay’adda Socdaalka iyo Jinsiyaddaha, kuwaas oo lagu helay dambiyo la xiriira musuqmaasuq iyo ku takri-falka awoodeed. Tameru Ginbeto, oo horey u ahaa ku-xigeenka Agaasimaha Guud iyo madaxa waaxda diiwaangelinta iyo kormeerka, ayaa lagu helay inuu si sharci-darro ah hoos ugu dhigay ganaax lacageed oo lagu lahaa muwaadiniin ajaanib ah, isagoo u beddelay lacag doolar ahayd in lagu bixiyo birr, islamarkaana uu ka dhaafay $14,000 oo ganaax ah. Waxaa lagu xukumay 8 sano oo xabsi adag iyo ganaax dhan 1,000 birr. Sidoo kale, Jilalu Bedru, oo ahaa agaasimihii hore ee waaxda kormeerka muwaadiniinta ajnabiga ah, ayaa lagu helay inuu ku lug lahaa bixinta fiisayaal iyo rukhsado shaqo oo sharci-darro ah, waxaana lagu xukumay 4 sano oo xabsi adag ah. Maxkamaddu waxay sheegtay in falalkooda ay sabab u noqdeen in dowladda Itoobiya ay weydo lacag doolar ah oo gaaraysa $31,467, taas oo ahayd ganaaxyo la filayay in la bixiyo. Dacwado kale oo la xiriira bixinta fiisayaal been abuur ah oo la siiyay muwaadiniin u dhashay Shiinaha ayaa sidoo kale lagu soo oogay, iyadoo lagu eedeeyay in waraaqaha shaqada lagu helay fiisayaashaasi ay ahaayeen kuwo la been abuuray. Maxkamaddu waxay sheegtay in dambiyada lagu helay eedeysanayaasha lagu caddeeyay markhaatiyo iyo dukumenti rasmi ah, waxayna sheegtay in xukunka uu qeyb ka yahay dagaalka ay dowladda Itoobiya kula jirto musuqmaasuqa. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Itoobiya oo martigalinaysa shirka isbedelka cimilada ayaa ka qaybgalayaasha tusinaysa waxqabadkeeda ku saabsan isbeddelka cimilada
Aug 6, 2025 35
Addis Ababa, Afagaal/Hamle 30/2017 (ENA): Itoobiya, oo ah waddanka martigelinaya shir weyn oo ku saabsan isbeddelka cimilada, ayaa muujin doonta waxqabadkeeda ku aaddan la tacaalidda isbeddelka hawada, sida uu sheegay Wasiiru Diwlaha Qorsheynta iyo Horumarinta, Siyum Mekonnen. Wasiiru Diwlaha ayaa sheegay in Itoobiya ay shirkan ku soo bandhigi doonto natiijooyinkii ay ka gaadhay dadaalladeeda la xiriira ilaalinta deegaanka, adeegsiga tamarta la cusboonaysiin karo, iyo hawlo kale oo la xiriira horumarinta cagaaran. Shirka, oo ah kii labaad ee Afrika ee ku saabsan isbeddelka cimilada, ayaa dalalka Afrikaanka ah fursad u siin doona in ay soo bandhigaan fikrado xal u noqon kara isbeddelka cimilada iyo sidii ay u wadaagi lahaayeen khibradahooda. Wasiiru Dowluhu wuxuu xusay in shirka uu Afrikaanka ka dhigi doono kuwo leh doorkooda muhiimka ah ee ka hortagga cimilada, kuna hogaamin kara dadaallada xal raadinta heer caalami. Waxaa la filayaa in shirka ay kasoo qayb galaan madax ka socota 45 waddan iyo in ka badan 25,000 oo qof. Markuu shirku soo gabagaboobo, waxaa la filayaa in dalalka Afrikaanka ah ay soo saaraan mowqif mideysan oo ay ku wajahaan isbeddelka cimilada. Mowqifka Afrika ayaa lagu soo bandhigi doonaa shirka caalamiga ah ee COP30 ee dhici doona bisha saddexaad ee 2018TI, si uu u noqdo aragtida iyo mowqifka guud ee Qaaradda Afrika. Itoobiya waxay shirkaas u martigalin doontaa iyada oo kaashanaysa Midowga Afrika, waxaana la qaban doonaa laga bilaabo bisha Baagumē 3 ilaa 5 Sebtember 9–11, 2025. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Inta uu jiro xeer caalami ah, diidmada Itoobiya ee codsigeeda marin badeedka ma ahan mid suurtagal ah – Danjire Dina Mufti
Aug 6, 2025 35
Addis Ababa, Afagaal/Hamle 2/2017 (ENA): Xildhibaan ka tirsan Guddiga Joogtada ah ee Arrimaha Dibadda iyo Nabadda ee Golaha Wakiilada Shacabka, Danjire Dina Mufti, ayaa sheegay in inta uu jiro xeer iyo nidaam caalami ah, aanay habboonayn in la diido codsiga Itoobiya ee helida marin badeed. Isagoo waraysi siinayay wargayska Gazeta Plus, Danjire Dina wuxuu sheegay in dal sida Itoobiya oo ah waddan aan bad lahayn, aysan la gudboon in lagu cadaadiyo arrintaas maadaama aanay wax dan ah ugu jirin dalalka kale. Wuxuu sheegay in sidaas awgeed, iyadoo uu jiro xeer iyo nidaam caalami ah, aanay jirin sabab sharci ah oo lagu diido xaqa Itoobiya ee marin badeed. Danjire Dina wuxuu intaas ku daray in hay’adaha iyo dalalka ka soo horjeeda arrinta dekedda Itoobiya ay tahay inay ka toobad keenaan khaladkooda oo ay la shaqeeyaan Itoobiya si codsigeeda loo hirgeliyo. Wuxuu xusay in horumarka Itoobiya uu yahay horumarka dalalka deriska ah, isla markaana aysan jirin sabab qof u diidi karo dan uu leeyahay qof kale, ama uu farta ugu fiiqi karo dhibta qof kale. Sidoo kale, wuxuu sheegay in dalalka taageersan xaqa Itoobiya ee dekeddu ay yihiin kuwo si buuxda u fahamsan sharciga caalamiga ah, waana sababta ay u garab taagan yihiin arrintan. Ugu dambeyntii, Danjire Dina wuxuu sheegay in Itoobiya ay diyaar u tahay inay si wadajir ah ula shaqeyso dalalka leh dekedaha badda si loo gaaro heshiis iyo qorshe la isku raacsan yahay. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
POA English
Pulse Of Africa - English Language
Your news, current affairs and entertainment channel
Join us on
POA Arabic - عربي
Pulse Of Africa - Arabic Language
قناتكم الاخبارية و الترفيهية
Join us on
Siyaasada
Dalalka aan lahayn marin Baddeed waa in la xaqiijiyaa xuquuqdooda marin Baddeed – Dr. Alemu Sime
Aug 6, 2025 60
Addis Ababa, Afagaal/Hamle 30/2017 (ENA): Wasiirka Gaadiidka iyo Saadka Itoobiya, Dr. Alemu Sime, ayaa sheegay in dalalka soo koraya ee aan lahayn marin baddeed ay tahay in la xaqiijiyo xuquuqda ay u leeyihiin inay si nabad ah oo aan carqaladeysneyn ugu helaan marin badeed sugan oo joogto ah. Wasiirku wuxuu hadalkan ka jeediyey shir caalami ah oo ku saabsan xuquuqda dalalka aan badda lahayn ee soo koraya, kaasoo ka socda Turkimenistan, isagoo carabka ku dhuftay caqabadaha ay dalalkan kala kulmaan gaadiidka xad-dhaafka ah, kharashka sare ee dhoofinta, iyo la’aanta kaabayaal dhaqaale oo waxtar leh. Dr. Alemu wuxuu sheegay in arrimaha siyaasadda juqraafiyeed, isbeddelka cimilada, iyo deymaha culus ay sii xumeeyaan xaaladda dalalkaasi, isagoo xusay in Itoobiya si adag u aaminsan tahay in ilaalinta iyo sinaanta kheyraadka biyaha adduunka – oo 50% ka mid ah dhulka Itoobiya ka tirsan yihiin – ay tahay tiir dhexaadka nabadda iyo barwaaqada guud ee dalalka. Wasiirku wuxuu ku adkeystay in dalalka aan badda lahayn la siiyo xuquuq dhab ah oo ay kaga faa’iideysan karaan marin badeed xasiloon oo aan xannibnayn, taasoo uu sheegay inay saldhig u tahay iskaashi dhaqaale, ilaalinta deegaanka, iyo amniga gobolka. Sidoo kale, Dr. Alemu wuxuu tilmaamay in mabda'a ah in dalalka aan badda lahayn ay marin u helaan badda si xor ah uu yahay xuquuq caalami ah oo heshiisyo badan lagu caddeeyay, wuxuuna ku baaqay in fursadahaas lagu furo aragtiyo horumarineed iyo iskaashi dhaqaale. Dadaallo Lagu Xaqiijinayo Xuquuqda Marin Badeed Ee Dalalka Aan Badda Lahayn Waxaa la sheegay in la dhisayo koox khubaro ah oo heer sare ah oo bixin doonta talooyin xirfadeed ku saabsan sida dalalka aan badda lahayn uga faa’iideysan karaan fursadaha jira ee ay marin ugu helayaan badda, iyadoo loo marayo habraacyo ku dhisan wada-xaajood iyo nidaam sharciyeed. Itoobiya waxay aaminsan tahay in meesha ay kaga taallo khariidadda juqraafiyeed aysan ahayn caqabad, balse ay tahay in la xaqiijiyo sinnaanta xuquuqda marin-badeed ee ay la wadaagaan dalalka kale ee gobolka. Wasiirka ayaa sheegay in la baahan yahay in laga shaqeeyo horumarinta kaabayaal suurtagelinaya kororka ganacsiga iyo isku xirka xuduudaha, taasoo u baahan maalgalin xoog leh oo ka timaadda hay’adaha horumarineed iyo iskaashi caalami ah. Sidoo kale, wuxuu ugu baaqay bahwadaagta horumarka, gaar ahaan Afrika, inay maalgashadaan mashruucyo xoojinaya suuqyada iyo fududeynta ganacsiga, isagoo sheegay in ay muhiim tahay in la horumariyo nidaamka maaliyadeed ee caalamiga ah, gaar ahaan marka la eego tiknoolajiyada iyo xiriirka dhijitaalka ah. Waxa uu hoosta ka xariiqay baahida loo qabo iskaashi ballaaran iyo waara si xal loogu helo caqabadaha gaarka ah ee haysta dalalka aan lahayn badda, si ay u gaaraan horumar waara oo ku saleysan kartidooda. Waxaa la carrabka ku dhuftay in mabda’a maaraynta xuduudaha iyo kheyraadka biyaha si wadajir ah ay tahay in lagu saleeyo sinnaanta xuquuqda marin-badeed iyo ilaalinta deegaanka, si loo gaaro iskaashi iyo barwaaqo la wadaago. Ugu dambeyntii, Itoobiya waxay muujisay go’aankeeda ah in si buuxda loogu dhaqmo habraacyada iyo heshiisyada caalamiga ah ee xaqiijinaya xuquuqda marin badeed ee dalalka aan lahayn badda, iyadoo sidoo kale ku dhiirrigelisay dalalka kale inay la shaqeeyaan si loo xaqiijiyo hirgelinta heshiisyadaasi. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya #Marin_Badeed
Itoobiya iyo Turkmenistan oo ku heshiiya in si wadajir ah loo xalliyo caqabadaha ka dhasha marin badeed la’aanta
Aug 6, 2025 42
Addis Ababa, Afagaal/Hamle 30/2017 (ENA): Itoobiya iyo dalka Turkmenistan ayaa shaaca ka qaaday in ay ka go’an tahay in si wadajir ah ay uga wada shaqeeyaan xalinta caqabadaha la xiriira helitaan la’aanta marin badeed, iyo sidoo kale in ay xoojiyaan iskaashiga joogtada ah ee dhinacyada ganacsiga iyo xiriirka laba geesoodka ah. Shirka 3-aad ee Qaramada Midoobay u qabanayso wadamada aan dekedaha lahayn (UNLLDC3) oo hadda ka socda dalka Turkmenistan kuna saleysan hal-ku-dhegga “Iskaashi loogu beddelayo isbeddel” ayaa fursad u noqday wada hadalkan. Shirkan waxaa ka qeybgalaya Wasiirka Gaadiidka iyo Saadka ee Itoobiya Dr. Alemu Sime iyo Wasiirka Ganacsiga iyo Xiriirka Dhaqaalaha Caalamiga ah ee Turkmenistan Naasir Hallnasarooyj Aghahanof, kuwaas oo yeeshay wada-hadallo muhiim ah. Labada wasiir waxay isla qaateen in labada dal ay si wadajir ah uga shaqeeyaan xal u helidda caqabadaha la xiriira helitaanka dekedaha, iyo in ay abuuraan xalka gaadiidka raqiiska ah oo dardar geliya kobaca dhaqaale iyo ganacsi. Wasiirradu waxay xuseen in caqabadaha ay la kulmaan ay ka mid yihiin kharashka sare ee gaadiidka, ku tiirsanaanta buuxda ee waddamada dariska ah, iyo xasillooni darrada juqraafi siyaasadeed ee saamayn ku yeelata marinada ganacsiga. Dr. Alemu Sime ayaa sheegay in la’aanta marin badeed muddo dheer ay hor istaagtay horumarka waddamada qaar, isagoo tilmaamay in shirkan caalamiga ahi uu yahay fursad weyn oo caqabadahaas loogu beddeli karo fursado horumarineed. Wasiir Aghahanov ayaa dhinaciisa xusay in iskaashiga joogtada ah uu yahay furaha lagu xallin karo caqabadaha heysta waddamada aan dekedda lahayn, isla markaana uu horseedi karo xidhiidh ballaaran oo lagu sarrifayo badeecado, adeegyo iyo fikrado si xor ah. Wasiirkan ayaa sidoo kale xusay in dalkiisu uu ka go’an yahay in uu dhiso kaabayaal horumarsan iyo in uu fuliyo heshiisyada lagama maarmaanka u ah hirgelinta arrintan. Sidoo kale, Aghahanof wuxuu xusay in Itoobiya ay tahay waddan muhiim ah oo ku yaalla albaabka Afrika, halka dalkiisa uu yahay iridda laga galo bartamaha Aasiya, taas oo muhiimad u yeelaysa iskaashiga labada dhinac. Ugu dambayn, labada wasiir waxay muujiyeen kalsoonidooda ku aaddan in shirkan uu bixin doono xalal muhiim ah oo wax ku ool ah oo u furan waddamada aan dekedaha lahayn, iyagoo sheegay in ay ku heshiiyeen aasaaska iskaashi cusub oo ganacsi oo ku saleysan nidaam wax ku ool ah. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Inta uu jiro xeer caalami ah, diidmada Itoobiya ee codsigeeda marin badeedka ma ahan mid suurtagal ah – Danjire Dina Mufti
Aug 6, 2025 35
Addis Ababa, Afagaal/Hamle 2/2017 (ENA): Xildhibaan ka tirsan Guddiga Joogtada ah ee Arrimaha Dibadda iyo Nabadda ee Golaha Wakiilada Shacabka, Danjire Dina Mufti, ayaa sheegay in inta uu jiro xeer iyo nidaam caalami ah, aanay habboonayn in la diido codsiga Itoobiya ee helida marin badeed. Isagoo waraysi siinayay wargayska Gazeta Plus, Danjire Dina wuxuu sheegay in dal sida Itoobiya oo ah waddan aan bad lahayn, aysan la gudboon in lagu cadaadiyo arrintaas maadaama aanay wax dan ah ugu jirin dalalka kale. Wuxuu sheegay in sidaas awgeed, iyadoo uu jiro xeer iyo nidaam caalami ah, aanay jirin sabab sharci ah oo lagu diido xaqa Itoobiya ee marin badeed. Danjire Dina wuxuu intaas ku daray in hay’adaha iyo dalalka ka soo horjeeda arrinta dekedda Itoobiya ay tahay inay ka toobad keenaan khaladkooda oo ay la shaqeeyaan Itoobiya si codsigeeda loo hirgeliyo. Wuxuu xusay in horumarka Itoobiya uu yahay horumarka dalalka deriska ah, isla markaana aysan jirin sabab qof u diidi karo dan uu leeyahay qof kale, ama uu farta ugu fiiqi karo dhibta qof kale. Sidoo kale, wuxuu sheegay in dalalka taageersan xaqa Itoobiya ee dekeddu ay yihiin kuwo si buuxda u fahamsan sharciga caalamiga ah, waana sababta ay u garab taagan yihiin arrintan. Ugu dambeyntii, Danjire Dina wuxuu sheegay in Itoobiya ay diyaar u tahay inay si wadajir ah ula shaqeyso dalalka leh dekedaha badda si loo gaaro heshiis iyo qorshe la isku raacsan yahay. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Wafti ka socda Komishinka Wadatashiga Qaran ayaa kulan la qaatay ururrada Jaaliyadda Itoobiya ee Koonfur Afrika
Aug 6, 2025 35
Addis Ababa, Afagaal/Hamle 30/2017 (ENA): Wafti ka socda Komishinka Wadatashiga Qaran oo ku sugan dalka Koonfur Afrika ayaa la kulmay ururrada jaaliyadda Itoobiya ee ku nool halkaas. Ujeeddada safarka Wafti ka socda Komishinka Wadatashiga Qaran ee Koonfur Afrika ayaa ahayd sidii loo ururin lahaa aragtida iyo ajandaha muwaadiniinta Itoobiyaanka ah iyo kuwa asal ahaan ka soo jeeda Itoobiya ee halkaas ku nool. Sida uu u sheegay Retaa Geraa, madaxa waaxda deegaannada iyo dawladaha hoose ee komishinka, wakiilkaasiWafti ka socda Komishinka Wadatashiga Qaran waxay shalay kulan la yeesheen madaxda kala duwan ee ururrada jaaliyadda iyo hoggaamiyeyaasha bulshada Itoobiyaanka ah ee deggan Koonfur Afrika. Waxay sidoo kale subaxnimadii shalay kulankii ugu horreeyay ku qabteen safaaradda Itoobiya ee dalkaas, iyagoo la kulmay Danjire Daliil Khadiir iyo shaqaalaha safaaradda. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Danjire Suleeymaan Dhadafo ayaa warqaddiisa magacaabistiisa danjirenimo u gudbiyey Madaxweynaha Soomaaliya Xasan Sheekh Maxamuud
Aug 6, 2025 43
Addis Ababa, Afagaal/Hamle 29/2017 (ENA): Danjiraha Itoobiya u fadhiya Soomaaliya, Danjire Suleeymaan Dhadafo, ayaa maanta si rasmi ah u gaadhsiiyay warqadda magacaabistiisa Madaxweynaha Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya, Xasan Sheekh Maxamuud. Danjire Suleeymaan Dhadafo ayaa warqaddiisa xilka danjirenimo ee Soomaaliya u gudbiyey Madaxweyne Xasan Sheekh. Madaxweynaha ayaa si rasmi ah u aqbalay warqaddaasi, wuxuuna uga mahadceliyey shacabka iyo dowladda Itoobiya taageerada ay siiyeen Soomaaliya xilliyo adag oo dhismaha dowladnimada ah. Madaxweyne Xasan Sheekh ayaa carrabka ku adkeeyey in Itoobiya iyo Soomaaliya ay yihiin dalal walaalo ah oo wadaaga qiyam iyo dan guud. Wuxuu xusay in nabadda iyo horumarka labada dal ay si weyn isugu xiran yihiin. Madaxweynaha Soomaaliya wuxuu muujiyey qadarin gaar ah oo ku aaddan sida ay Itoobiya uga taageertay Soomaaliya dhinacyo kala duwan, isagoo bogaadiyey xiriirka istiraatiijiga ah ee labada dhinac. Danjire Suleeymaan Dhadafo wuxuu uga mahadceliyey madaxda Soomaaliya soo dhoweynta wanaagsan, isagoo sheegay inuu xoogga saari doono xoojinta xiriirka labada dal intii uu xilka hayo. Wasaaradda Arrimaha Dibadda ee Itoobiya ayaa sheegtay in Danjire Suleeymaan uu si dhab ah ugu hawlgelayo sidii xiriirka labada dal sare loogu qaadi lahaa, isla markaana la xoojin lahaa iskaashiga ku saleysan derisnimo, nabad, iyo dan-wadaag. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Madaxweynaha Itoobiya ayaa sagootiyey Danjirayaasha Jarmalka iyo Masar
Aug 6, 2025 34
Addis Ababa, Afagaal/Hamle 28/2017 (ENA): Madaxweynaha Federaalka Dimuqraadiyadda Itoobiya, Taye Asqasilaase, ayaa si rasmi ah u sagootiyey danjirayaashii Jarmalka iyo Masar ee dhamaystay muddadii shaqadooda ee dalka Itoobiya. Labada danjire ee la sagootiyey waxay kala yihiin Danjire Jens Hannefeld oo u fadhiyey Jarmalka, iyo Danjire Mohamed Omar Gad oo u fadhiyey Masar. Madaxweyne Taaye ayaa uga mahadceliyey labada danjire doorkii ay ka qaateen horumarinta xiriirka laba geesoodka ah ee dalalkooda iyo Itoobiya. Wuxuu xusay in ay kor u qaadeen iskaashiga saaxiibtinimo. Madaxweyne Taaye iyo Danjire Mohamed Omar Gad waxay si gaar ah uga wada hadleen xiriirka taariikhiga ah ee Itoobiya iyo Masar, iyaga oo muujiyey in labada dal ay yihiin kuwo uu si dabiici ah u xiriiriyo webiga Abay. Madaxweynaha wuxuu adkeeyey baahida loo qabo in kheyraadka dabiiciga ah si cadaalad ah loo wadaago. Danjirayaasha ayaa bogaadiyey Iskaashiga Labada danjire waxay u mahadceliyeen dowladda Itoobiya iyo shacabka, iyaga oo xusay in Itoobiya ay leedahay muhiimad istaraatiiji ah oo ku dhex leh Afrika. Waxay sidoo kale tilmaameen in ay ku dadaaleen xoojinta xiriirka intii ay joogeen. Danjire Jens Hannefeld wuxuu xusay in sanadkan ay Jarmalka iyo Itoobiya u dabaaldegayaan 120 sano oo xiriir diblumaasiyadeed ah. Wuxuu tilmaamay in xiriirka labada dal uu yahay mid qotodheer oo dhaxal gal ah, lana rabo in la sii xoojiyo mustaqbalka. Danjirayashii la sagootiyey waxay ballanqaadeen in ay sii wadi doonaan taageerada ay siiyaan Itoobiya xitaa marka ay dalkooda ku laabtaan. Waxay sidoo kale caddeeyeen in doodaha iyo kala duwanaanshaha laga dhex heli karo xal waara iyada oo aan la dhex galin dhinac saddexaad. Hadalkaasi wuxuu muujinayaa muhiimadda ay leedahay wadashaqeyn ku dhisan is-ixtiraam, dan-wadaag iyo wadahadal si looga gudbo caqabadaha ayna horey u socdaan xiriirka Itoobiya iyo dalalka caalamka. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Waa in la hagaajiyaa nidaamka ganacsiga caalamiga ah ee eexda ku dhisan oo dhib ku haya dalalka aan bada lahayn— Guterres
Aug 6, 2025 46
Addis Ababa, Afagaal/Hamle 29/2017 (ENA): Xoghayaha guud ee Qaramada Midoobay, António Guterres, ayaa sheegay in loo baahan yahay in dib loo habeeyo nidaamka ganacsiga caalamiga ah ee hadda jira oo si aan caddaalad ahayn u saameeya dalalka aan bad lahayn. Shirweynihii 3aad ee Qaramada Midoobay ee dalalka aan bada lahayn oo hadda ka socda dalka Turkmenistan ayuu Guterres kaga hadlay arrintan. Wuxuu xusay in in ka badan 30 waddan oo ka tirsan dalalka aan bad lahayn ay wajahaan caqabado dhaqaale oo ballaaran oo ka dhashay xaaladdooda juqraafiyeed. Xoghayaha guud wuxuu sheegay in dalalka aan bad lahayn aysan ahayn in lagu ciqaabo xadna looga dhigo ka qaybgalka dhaqaalaha adduunka, islamarkaana waa in laga qaado caqabadaha hortaagan sida kharashaadka badan ee gaadiidka iyo xannibaadaha kale ee ganacsi. Inkastoo dalalkan ay yihiin 7% dadka caalamka, haddana ka qaybgalka ay ku leeyihiin dhaqaalaha iyo ganacsiga caalamiga ah wuxuu ka yar yahay 1%, ayuu yiri Guterres. Wuxuu intaas ku daray in nidaamka ganacsiga adduunka ee hadda jira uu yahay dhaxal ka haray nidaamkii gumeysiga oo aan la jaanqaadin xaqiiqooyinka cusub ee adduunka maanta. Ujeeddada ugu weyn ee shirkan ayaa ah sidii loo heli lahaa nidaam ganacsi oo caddaalad ah oo faa'iido u leh dhamaan waddamada, lana furo fursado horumarineed oo la’eg, gaar ahaan kuwa aan bad lahayn. Shirka waxaa ka qaybgalaya wafdi sare oo Itoobiya u matalaya Dr. Alemu Sime, Wasiirka Gaadiidka iyo Lojsitikska. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Dr. Girma Amente ayaa loo magacaabay Ergeyga Joogtada ah ee Midowga Afrika ee u fadhiya Qaramada Midoobay iyo Ururka Ganacsiga Adduunka
Aug 6, 2025 33
Addis Ababa; Afagaal/Hamle 29/2017 (ENA): Wasaaradda Arrimaha Dibadda ayaa ku dhawaaqday in Girma Amente (Dr.) loo magacaabay Ergeyga joogtada ah ee Midowga Afrika u qaabilsan Qaramada Midoobay iyo Ururka Ganacsiga Adduunka. Wasaaradda Arrimaha Dibadda ayaa muujisay sida ay ugu faraxsan tahay magacaabista Girma Amente (Dr.) Uu u doortay Guddoomiyaha Guddiga Midowga Afrika, Maxamuud Cali Yusuf, oo ah xubin muhiim ah oo ka tirsan dadaallada Midowga Afrika ee ah in Afrika ay ku matasho masraxa caalamiga ah. Wasaaradda Arrimaha Dibadda ayaa kalsooni buuxda ka muujisay in Girma Amente (Dr.) Uu ka soo bixi karo mas’uuliyadda cusub ee loo magacaabay isagoo khibradiisa hoggaamineed ee ballaaran adeegsanaya. Warsaxaafadeedka ayaa lagu xusay in Dr. Girma Amente (Dr.) uu ka soo shaqeeyay xilal kala duwan oo ay ka mid tahay Wasiirka Wasaaradda Beeraha ee Itoobiya. #Itoobiya #Wakaalladda Wararka_Itoobiya
Siyaasada
Dalalka aan lahayn marin Baddeed waa in la xaqiijiyaa xuquuqdooda marin Baddeed – Dr. Alemu Sime
Aug 6, 2025 60
Addis Ababa, Afagaal/Hamle 30/2017 (ENA): Wasiirka Gaadiidka iyo Saadka Itoobiya, Dr. Alemu Sime, ayaa sheegay in dalalka soo koraya ee aan lahayn marin baddeed ay tahay in la xaqiijiyo xuquuqda ay u leeyihiin inay si nabad ah oo aan carqaladeysneyn ugu helaan marin badeed sugan oo joogto ah. Wasiirku wuxuu hadalkan ka jeediyey shir caalami ah oo ku saabsan xuquuqda dalalka aan badda lahayn ee soo koraya, kaasoo ka socda Turkimenistan, isagoo carabka ku dhuftay caqabadaha ay dalalkan kala kulmaan gaadiidka xad-dhaafka ah, kharashka sare ee dhoofinta, iyo la’aanta kaabayaal dhaqaale oo waxtar leh. Dr. Alemu wuxuu sheegay in arrimaha siyaasadda juqraafiyeed, isbeddelka cimilada, iyo deymaha culus ay sii xumeeyaan xaaladda dalalkaasi, isagoo xusay in Itoobiya si adag u aaminsan tahay in ilaalinta iyo sinaanta kheyraadka biyaha adduunka – oo 50% ka mid ah dhulka Itoobiya ka tirsan yihiin – ay tahay tiir dhexaadka nabadda iyo barwaaqada guud ee dalalka. Wasiirku wuxuu ku adkeystay in dalalka aan badda lahayn la siiyo xuquuq dhab ah oo ay kaga faa’iideysan karaan marin badeed xasiloon oo aan xannibnayn, taasoo uu sheegay inay saldhig u tahay iskaashi dhaqaale, ilaalinta deegaanka, iyo amniga gobolka. Sidoo kale, Dr. Alemu wuxuu tilmaamay in mabda'a ah in dalalka aan badda lahayn ay marin u helaan badda si xor ah uu yahay xuquuq caalami ah oo heshiisyo badan lagu caddeeyay, wuxuuna ku baaqay in fursadahaas lagu furo aragtiyo horumarineed iyo iskaashi dhaqaale. Dadaallo Lagu Xaqiijinayo Xuquuqda Marin Badeed Ee Dalalka Aan Badda Lahayn Waxaa la sheegay in la dhisayo koox khubaro ah oo heer sare ah oo bixin doonta talooyin xirfadeed ku saabsan sida dalalka aan badda lahayn uga faa’iideysan karaan fursadaha jira ee ay marin ugu helayaan badda, iyadoo loo marayo habraacyo ku dhisan wada-xaajood iyo nidaam sharciyeed. Itoobiya waxay aaminsan tahay in meesha ay kaga taallo khariidadda juqraafiyeed aysan ahayn caqabad, balse ay tahay in la xaqiijiyo sinnaanta xuquuqda marin-badeed ee ay la wadaagaan dalalka kale ee gobolka. Wasiirka ayaa sheegay in la baahan yahay in laga shaqeeyo horumarinta kaabayaal suurtagelinaya kororka ganacsiga iyo isku xirka xuduudaha, taasoo u baahan maalgalin xoog leh oo ka timaadda hay’adaha horumarineed iyo iskaashi caalami ah. Sidoo kale, wuxuu ugu baaqay bahwadaagta horumarka, gaar ahaan Afrika, inay maalgashadaan mashruucyo xoojinaya suuqyada iyo fududeynta ganacsiga, isagoo sheegay in ay muhiim tahay in la horumariyo nidaamka maaliyadeed ee caalamiga ah, gaar ahaan marka la eego tiknoolajiyada iyo xiriirka dhijitaalka ah. Waxa uu hoosta ka xariiqay baahida loo qabo iskaashi ballaaran iyo waara si xal loogu helo caqabadaha gaarka ah ee haysta dalalka aan lahayn badda, si ay u gaaraan horumar waara oo ku saleysan kartidooda. Waxaa la carrabka ku dhuftay in mabda’a maaraynta xuduudaha iyo kheyraadka biyaha si wadajir ah ay tahay in lagu saleeyo sinnaanta xuquuqda marin-badeed iyo ilaalinta deegaanka, si loo gaaro iskaashi iyo barwaaqo la wadaago. Ugu dambeyntii, Itoobiya waxay muujisay go’aankeeda ah in si buuxda loogu dhaqmo habraacyada iyo heshiisyada caalamiga ah ee xaqiijinaya xuquuqda marin badeed ee dalalka aan lahayn badda, iyadoo sidoo kale ku dhiirrigelisay dalalka kale inay la shaqeeyaan si loo xaqiijiyo hirgelinta heshiisyadaasi. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya #Marin_Badeed
Itoobiya iyo Turkmenistan oo ku heshiiya in si wadajir ah loo xalliyo caqabadaha ka dhasha marin badeed la’aanta
Aug 6, 2025 42
Addis Ababa, Afagaal/Hamle 30/2017 (ENA): Itoobiya iyo dalka Turkmenistan ayaa shaaca ka qaaday in ay ka go’an tahay in si wadajir ah ay uga wada shaqeeyaan xalinta caqabadaha la xiriira helitaan la’aanta marin badeed, iyo sidoo kale in ay xoojiyaan iskaashiga joogtada ah ee dhinacyada ganacsiga iyo xiriirka laba geesoodka ah. Shirka 3-aad ee Qaramada Midoobay u qabanayso wadamada aan dekedaha lahayn (UNLLDC3) oo hadda ka socda dalka Turkmenistan kuna saleysan hal-ku-dhegga “Iskaashi loogu beddelayo isbeddel” ayaa fursad u noqday wada hadalkan. Shirkan waxaa ka qeybgalaya Wasiirka Gaadiidka iyo Saadka ee Itoobiya Dr. Alemu Sime iyo Wasiirka Ganacsiga iyo Xiriirka Dhaqaalaha Caalamiga ah ee Turkmenistan Naasir Hallnasarooyj Aghahanof, kuwaas oo yeeshay wada-hadallo muhiim ah. Labada wasiir waxay isla qaateen in labada dal ay si wadajir ah uga shaqeeyaan xal u helidda caqabadaha la xiriira helitaanka dekedaha, iyo in ay abuuraan xalka gaadiidka raqiiska ah oo dardar geliya kobaca dhaqaale iyo ganacsi. Wasiirradu waxay xuseen in caqabadaha ay la kulmaan ay ka mid yihiin kharashka sare ee gaadiidka, ku tiirsanaanta buuxda ee waddamada dariska ah, iyo xasillooni darrada juqraafi siyaasadeed ee saamayn ku yeelata marinada ganacsiga. Dr. Alemu Sime ayaa sheegay in la’aanta marin badeed muddo dheer ay hor istaagtay horumarka waddamada qaar, isagoo tilmaamay in shirkan caalamiga ahi uu yahay fursad weyn oo caqabadahaas loogu beddeli karo fursado horumarineed. Wasiir Aghahanov ayaa dhinaciisa xusay in iskaashiga joogtada ah uu yahay furaha lagu xallin karo caqabadaha heysta waddamada aan dekedda lahayn, isla markaana uu horseedi karo xidhiidh ballaaran oo lagu sarrifayo badeecado, adeegyo iyo fikrado si xor ah. Wasiirkan ayaa sidoo kale xusay in dalkiisu uu ka go’an yahay in uu dhiso kaabayaal horumarsan iyo in uu fuliyo heshiisyada lagama maarmaanka u ah hirgelinta arrintan. Sidoo kale, Aghahanof wuxuu xusay in Itoobiya ay tahay waddan muhiim ah oo ku yaalla albaabka Afrika, halka dalkiisa uu yahay iridda laga galo bartamaha Aasiya, taas oo muhiimad u yeelaysa iskaashiga labada dhinac. Ugu dambayn, labada wasiir waxay muujiyeen kalsoonidooda ku aaddan in shirkan uu bixin doono xalal muhiim ah oo wax ku ool ah oo u furan waddamada aan dekedaha lahayn, iyagoo sheegay in ay ku heshiiyeen aasaaska iskaashi cusub oo ganacsi oo ku saleysan nidaam wax ku ool ah. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Inta uu jiro xeer caalami ah, diidmada Itoobiya ee codsigeeda marin badeedka ma ahan mid suurtagal ah – Danjire Dina Mufti
Aug 6, 2025 35
Addis Ababa, Afagaal/Hamle 2/2017 (ENA): Xildhibaan ka tirsan Guddiga Joogtada ah ee Arrimaha Dibadda iyo Nabadda ee Golaha Wakiilada Shacabka, Danjire Dina Mufti, ayaa sheegay in inta uu jiro xeer iyo nidaam caalami ah, aanay habboonayn in la diido codsiga Itoobiya ee helida marin badeed. Isagoo waraysi siinayay wargayska Gazeta Plus, Danjire Dina wuxuu sheegay in dal sida Itoobiya oo ah waddan aan bad lahayn, aysan la gudboon in lagu cadaadiyo arrintaas maadaama aanay wax dan ah ugu jirin dalalka kale. Wuxuu sheegay in sidaas awgeed, iyadoo uu jiro xeer iyo nidaam caalami ah, aanay jirin sabab sharci ah oo lagu diido xaqa Itoobiya ee marin badeed. Danjire Dina wuxuu intaas ku daray in hay’adaha iyo dalalka ka soo horjeeda arrinta dekedda Itoobiya ay tahay inay ka toobad keenaan khaladkooda oo ay la shaqeeyaan Itoobiya si codsigeeda loo hirgeliyo. Wuxuu xusay in horumarka Itoobiya uu yahay horumarka dalalka deriska ah, isla markaana aysan jirin sabab qof u diidi karo dan uu leeyahay qof kale, ama uu farta ugu fiiqi karo dhibta qof kale. Sidoo kale, wuxuu sheegay in dalalka taageersan xaqa Itoobiya ee dekeddu ay yihiin kuwo si buuxda u fahamsan sharciga caalamiga ah, waana sababta ay u garab taagan yihiin arrintan. Ugu dambeyntii, Danjire Dina wuxuu sheegay in Itoobiya ay diyaar u tahay inay si wadajir ah ula shaqeyso dalalka leh dekedaha badda si loo gaaro heshiis iyo qorshe la isku raacsan yahay. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Wafti ka socda Komishinka Wadatashiga Qaran ayaa kulan la qaatay ururrada Jaaliyadda Itoobiya ee Koonfur Afrika
Aug 6, 2025 35
Addis Ababa, Afagaal/Hamle 30/2017 (ENA): Wafti ka socda Komishinka Wadatashiga Qaran oo ku sugan dalka Koonfur Afrika ayaa la kulmay ururrada jaaliyadda Itoobiya ee ku nool halkaas. Ujeeddada safarka Wafti ka socda Komishinka Wadatashiga Qaran ee Koonfur Afrika ayaa ahayd sidii loo ururin lahaa aragtida iyo ajandaha muwaadiniinta Itoobiyaanka ah iyo kuwa asal ahaan ka soo jeeda Itoobiya ee halkaas ku nool. Sida uu u sheegay Retaa Geraa, madaxa waaxda deegaannada iyo dawladaha hoose ee komishinka, wakiilkaasiWafti ka socda Komishinka Wadatashiga Qaran waxay shalay kulan la yeesheen madaxda kala duwan ee ururrada jaaliyadda iyo hoggaamiyeyaasha bulshada Itoobiyaanka ah ee deggan Koonfur Afrika. Waxay sidoo kale subaxnimadii shalay kulankii ugu horreeyay ku qabteen safaaradda Itoobiya ee dalkaas, iyagoo la kulmay Danjire Daliil Khadiir iyo shaqaalaha safaaradda. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Danjire Suleeymaan Dhadafo ayaa warqaddiisa magacaabistiisa danjirenimo u gudbiyey Madaxweynaha Soomaaliya Xasan Sheekh Maxamuud
Aug 6, 2025 43
Addis Ababa, Afagaal/Hamle 29/2017 (ENA): Danjiraha Itoobiya u fadhiya Soomaaliya, Danjire Suleeymaan Dhadafo, ayaa maanta si rasmi ah u gaadhsiiyay warqadda magacaabistiisa Madaxweynaha Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya, Xasan Sheekh Maxamuud. Danjire Suleeymaan Dhadafo ayaa warqaddiisa xilka danjirenimo ee Soomaaliya u gudbiyey Madaxweyne Xasan Sheekh. Madaxweynaha ayaa si rasmi ah u aqbalay warqaddaasi, wuxuuna uga mahadceliyey shacabka iyo dowladda Itoobiya taageerada ay siiyeen Soomaaliya xilliyo adag oo dhismaha dowladnimada ah. Madaxweyne Xasan Sheekh ayaa carrabka ku adkeeyey in Itoobiya iyo Soomaaliya ay yihiin dalal walaalo ah oo wadaaga qiyam iyo dan guud. Wuxuu xusay in nabadda iyo horumarka labada dal ay si weyn isugu xiran yihiin. Madaxweynaha Soomaaliya wuxuu muujiyey qadarin gaar ah oo ku aaddan sida ay Itoobiya uga taageertay Soomaaliya dhinacyo kala duwan, isagoo bogaadiyey xiriirka istiraatiijiga ah ee labada dhinac. Danjire Suleeymaan Dhadafo wuxuu uga mahadceliyey madaxda Soomaaliya soo dhoweynta wanaagsan, isagoo sheegay inuu xoogga saari doono xoojinta xiriirka labada dal intii uu xilka hayo. Wasaaradda Arrimaha Dibadda ee Itoobiya ayaa sheegtay in Danjire Suleeymaan uu si dhab ah ugu hawlgelayo sidii xiriirka labada dal sare loogu qaadi lahaa, isla markaana la xoojin lahaa iskaashiga ku saleysan derisnimo, nabad, iyo dan-wadaag. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Madaxweynaha Itoobiya ayaa sagootiyey Danjirayaasha Jarmalka iyo Masar
Aug 6, 2025 34
Addis Ababa, Afagaal/Hamle 28/2017 (ENA): Madaxweynaha Federaalka Dimuqraadiyadda Itoobiya, Taye Asqasilaase, ayaa si rasmi ah u sagootiyey danjirayaashii Jarmalka iyo Masar ee dhamaystay muddadii shaqadooda ee dalka Itoobiya. Labada danjire ee la sagootiyey waxay kala yihiin Danjire Jens Hannefeld oo u fadhiyey Jarmalka, iyo Danjire Mohamed Omar Gad oo u fadhiyey Masar. Madaxweyne Taaye ayaa uga mahadceliyey labada danjire doorkii ay ka qaateen horumarinta xiriirka laba geesoodka ah ee dalalkooda iyo Itoobiya. Wuxuu xusay in ay kor u qaadeen iskaashiga saaxiibtinimo. Madaxweyne Taaye iyo Danjire Mohamed Omar Gad waxay si gaar ah uga wada hadleen xiriirka taariikhiga ah ee Itoobiya iyo Masar, iyaga oo muujiyey in labada dal ay yihiin kuwo uu si dabiici ah u xiriiriyo webiga Abay. Madaxweynaha wuxuu adkeeyey baahida loo qabo in kheyraadka dabiiciga ah si cadaalad ah loo wadaago. Danjirayaasha ayaa bogaadiyey Iskaashiga Labada danjire waxay u mahadceliyeen dowladda Itoobiya iyo shacabka, iyaga oo xusay in Itoobiya ay leedahay muhiimad istaraatiiji ah oo ku dhex leh Afrika. Waxay sidoo kale tilmaameen in ay ku dadaaleen xoojinta xiriirka intii ay joogeen. Danjire Jens Hannefeld wuxuu xusay in sanadkan ay Jarmalka iyo Itoobiya u dabaaldegayaan 120 sano oo xiriir diblumaasiyadeed ah. Wuxuu tilmaamay in xiriirka labada dal uu yahay mid qotodheer oo dhaxal gal ah, lana rabo in la sii xoojiyo mustaqbalka. Danjirayashii la sagootiyey waxay ballanqaadeen in ay sii wadi doonaan taageerada ay siiyaan Itoobiya xitaa marka ay dalkooda ku laabtaan. Waxay sidoo kale caddeeyeen in doodaha iyo kala duwanaanshaha laga dhex heli karo xal waara iyada oo aan la dhex galin dhinac saddexaad. Hadalkaasi wuxuu muujinayaa muhiimadda ay leedahay wadashaqeyn ku dhisan is-ixtiraam, dan-wadaag iyo wadahadal si looga gudbo caqabadaha ayna horey u socdaan xiriirka Itoobiya iyo dalalka caalamka. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Waa in la hagaajiyaa nidaamka ganacsiga caalamiga ah ee eexda ku dhisan oo dhib ku haya dalalka aan bada lahayn— Guterres
Aug 6, 2025 46
Addis Ababa, Afagaal/Hamle 29/2017 (ENA): Xoghayaha guud ee Qaramada Midoobay, António Guterres, ayaa sheegay in loo baahan yahay in dib loo habeeyo nidaamka ganacsiga caalamiga ah ee hadda jira oo si aan caddaalad ahayn u saameeya dalalka aan bad lahayn. Shirweynihii 3aad ee Qaramada Midoobay ee dalalka aan bada lahayn oo hadda ka socda dalka Turkmenistan ayuu Guterres kaga hadlay arrintan. Wuxuu xusay in in ka badan 30 waddan oo ka tirsan dalalka aan bad lahayn ay wajahaan caqabado dhaqaale oo ballaaran oo ka dhashay xaaladdooda juqraafiyeed. Xoghayaha guud wuxuu sheegay in dalalka aan bad lahayn aysan ahayn in lagu ciqaabo xadna looga dhigo ka qaybgalka dhaqaalaha adduunka, islamarkaana waa in laga qaado caqabadaha hortaagan sida kharashaadka badan ee gaadiidka iyo xannibaadaha kale ee ganacsi. Inkastoo dalalkan ay yihiin 7% dadka caalamka, haddana ka qaybgalka ay ku leeyihiin dhaqaalaha iyo ganacsiga caalamiga ah wuxuu ka yar yahay 1%, ayuu yiri Guterres. Wuxuu intaas ku daray in nidaamka ganacsiga adduunka ee hadda jira uu yahay dhaxal ka haray nidaamkii gumeysiga oo aan la jaanqaadin xaqiiqooyinka cusub ee adduunka maanta. Ujeeddada ugu weyn ee shirkan ayaa ah sidii loo heli lahaa nidaam ganacsi oo caddaalad ah oo faa'iido u leh dhamaan waddamada, lana furo fursado horumarineed oo la’eg, gaar ahaan kuwa aan bad lahayn. Shirka waxaa ka qaybgalaya wafdi sare oo Itoobiya u matalaya Dr. Alemu Sime, Wasiirka Gaadiidka iyo Lojsitikska. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Dr. Girma Amente ayaa loo magacaabay Ergeyga Joogtada ah ee Midowga Afrika ee u fadhiya Qaramada Midoobay iyo Ururka Ganacsiga Adduunka
Aug 6, 2025 33
Addis Ababa; Afagaal/Hamle 29/2017 (ENA): Wasaaradda Arrimaha Dibadda ayaa ku dhawaaqday in Girma Amente (Dr.) loo magacaabay Ergeyga joogtada ah ee Midowga Afrika u qaabilsan Qaramada Midoobay iyo Ururka Ganacsiga Adduunka. Wasaaradda Arrimaha Dibadda ayaa muujisay sida ay ugu faraxsan tahay magacaabista Girma Amente (Dr.) Uu u doortay Guddoomiyaha Guddiga Midowga Afrika, Maxamuud Cali Yusuf, oo ah xubin muhiim ah oo ka tirsan dadaallada Midowga Afrika ee ah in Afrika ay ku matasho masraxa caalamiga ah. Wasaaradda Arrimaha Dibadda ayaa kalsooni buuxda ka muujisay in Girma Amente (Dr.) Uu ka soo bixi karo mas’uuliyadda cusub ee loo magacaabay isagoo khibradiisa hoggaamineed ee ballaaran adeegsanaya. Warsaxaafadeedka ayaa lagu xusay in Dr. Girma Amente (Dr.) uu ka soo shaqeeyay xilal kala duwan oo ay ka mid tahay Wasiirka Wasaaradda Beeraha ee Itoobiya. #Itoobiya #Wakaalladda Wararka_Itoobiya
Arrimaha Bulshada
Mas’uuliyiin hore oo ka tirsanaa Hay’adda Socdaalka iyo Jinsiyadaha Itoobiya oo xukun lagu riday
Aug 6, 2025 36
Addis Ababa, Afagaal/Hamle 30/2017 (ENA): Maxkamadda Sare ee Federaalka Itoobiya ayaa xukun xabsi ku ridday laba mas’uul oo hore uga tirsanaa Hay’adda Socdaalka iyo Jinsiyaddaha, kuwaas oo lagu helay dambiyo la xiriira musuqmaasuq iyo ku takri-falka awoodeed. Tameru Ginbeto, oo horey u ahaa ku-xigeenka Agaasimaha Guud iyo madaxa waaxda diiwaangelinta iyo kormeerka, ayaa lagu helay inuu si sharci-darro ah hoos ugu dhigay ganaax lacageed oo lagu lahaa muwaadiniin ajaanib ah, isagoo u beddelay lacag doolar ahayd in lagu bixiyo birr, islamarkaana uu ka dhaafay $14,000 oo ganaax ah. Waxaa lagu xukumay 8 sano oo xabsi adag iyo ganaax dhan 1,000 birr. Sidoo kale, Jilalu Bedru, oo ahaa agaasimihii hore ee waaxda kormeerka muwaadiniinta ajnabiga ah, ayaa lagu helay inuu ku lug lahaa bixinta fiisayaal iyo rukhsado shaqo oo sharci-darro ah, waxaana lagu xukumay 4 sano oo xabsi adag ah. Maxkamaddu waxay sheegtay in falalkooda ay sabab u noqdeen in dowladda Itoobiya ay weydo lacag doolar ah oo gaaraysa $31,467, taas oo ahayd ganaaxyo la filayay in la bixiyo. Dacwado kale oo la xiriira bixinta fiisayaal been abuur ah oo la siiyay muwaadiniin u dhashay Shiinaha ayaa sidoo kale lagu soo oogay, iyadoo lagu eedeeyay in waraaqaha shaqada lagu helay fiisayaashaasi ay ahaayeen kuwo la been abuuray. Maxkamaddu waxay sheegtay in dambiyada lagu helay eedeysanayaasha lagu caddeeyay markhaatiyo iyo dukumenti rasmi ah, waxayna sheegtay in xukunka uu qeyb ka yahay dagaalka ay dowladda Itoobiya kula jirto musuqmaasuqa. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Tartanka Jaamacadaha waa inay ku salaysnaadaan tayada Waxbarashada – Brof. Birhaanu Nagaa
Aug 6, 2025 33
Addis Ababa, Afagaal/Hamle 30/2017 (ENA): Wasiirka Waxbarashada Brof. Birhaanu Nagaa ayaa sheegay in tartanka u dhexeeya jaamacadaha uu waajib ku yahay inuu ku salaysnaado tayada waxbarashada, halkii uu ka ahaan lahaa tiro dhismayaal ama qalab waxbarasho. Kulan socday laba maalmood oo lagu qabtay Jaamacadda Goondhar oo ciwaankiisu ahaa “Waxbarashada Sare oo Saameyn Sare leh” ayaa lagu soo gabagabeeyay shirkii Golaha Isuduwidda Isbeddelka Hay’adaha Waxbarashada Sare ee Itoobiya. Kulankaas waxaa lagu gaaray heshiis ku saabsan isbeddelka socda ee nidaamka waxbarashada, iyadoo laga arrinsaday sidii si wadajir ah looga shaqayn lahaa. Intii lagu jiray madashii xiritaanka, Wasiirka Waxbarashada Brof. Birhaanu Nagaa oo hadal ka jeediyay ayaa sheegay in jaamacaduhu ay tahay in tartankoodu noqdo mid ku salaysan tayada waxbarashada, halkii uu ka ahaan lahaa tirada qalabka ama dhismayaasha ay haystaan. Wuxuu carabka ku dhuftay muhiimadda ay leedahay in la wadaago fikradaha u dhexeeya jaamacadaha, isla markaana la fahmo si dhab ah ujeeddada ugu dambeysa ee isbeddelka waxbarasho. Wuxuu sidoo kale su’aalo muhiim ah ka keenay: Noocee arday ah ayay soo saarayaan jaamacaduhu? Cilmi-baaristooda ma tahay mid waqtiyeysan oo muhiim ah? Ma la jaanqaadaysaa xaaladda caalamka? Wuxuu sheegay in su’aalahan lagu salayn doono qiimeynta waxqabadka jaamacadaha. Brof. Birhaanu Nagaa wuxuu intaas ku daray in nidaamyada liita ee la xiriira hirgelinta mashaariicda iyo habka imtixaanka dhamaadka waxbarashada ay u baahan yihiin dib-u-habayn. Ugu dambeyntiina, wuxuu sheegay in saddexdii sano ee la soo dhaafay, in kasta oo la weydiiyay jaamacadaha inay keenaan xog sax ah oo dhab ah, aysan si buuxda u gudan waajibkooda, taasoo keeni doonta in sannadka soo socda lala xisaabtamo. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Wadahadal lagu xalliyo khilaafaadka waa mas’uuliyad Qaran oo qof walba saaran
Aug 6, 2025 33
Harar, Afagaal/Hamle 29/2017 (ENA): Golaha Wadajirka Ah Ee Ururrada Diimaha Itoobiya ayaa sheegay in xalinta khilaafaadka iyo dhibaatooyinka iyadoo loo marayo wadahadal ay tahay mas’uuliyad saaran qof walba si loo sugo nabadda iyo midnimada dalka. Golaha afaraad ee Golaha Ururrada Diimaha Itoobiya oo lagu qabtay shirweyne heer qaran ah oo ku saabsan nabadda ayaa lagu soo gunaanaday farriimo nabadeed iyo baaqyo ay gudbiyeen madaxda sare ee ururrada diimaha iyo wakiiladooda. Madaxda iyo wakiilada ururrada diimaha oo ka hadlayey xiritaanka shirka ayaa caddeeyey sida ay uga go’an tahay in ay sii xoojiyaan dadaallada nabadeed iyaga oo yiri: “Shaqada nabadda lagu xaqiijinayo waan sii labanlaabaynaa.” Waxay sidoo kale xuseen in ay diyaar u yihiin in ay door muuqda ka qaataan xalinta khilaafaadka iyo isfaham la’aanta iyadoo la adeegsanayo wadahadal si loo sugo nabad waarta. Goluhu wuxuu hoosta ka xariiqay in nabad iyo xasillooni waarta ay ka hirgasho dhammaan daafaha Itoobiya ay u baahan tahay in qof walba kaalin ka qaato, isla markaana uu diyaar u ahaado in uu ka shaqeeyo midnimo iyo nabad iyadoo la marayo wadahadal. Waxaa sidoo kale la shaaciyey in shirka shanaad ee Golaha Ururrada Diimaha Itoobiya lagu qaban doono Dowlad Deegaanka Koonfurta Itoobiya. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Shirkii Nabadda ee Hay’adaha Diimaha Itoobiya ayaa ka socda Garoonka Imaam Axmed ee Harar
Aug 6, 2025 37
Addis Ababa, Afagaal/Hamle 29/2017 (ENA): Shirweynihii afraad ee Qaran ee Hay’adaha Diimaha Itoobiya oo ah shir nabadeed ayaa maalintiisii labaad ka socda garoonka Imaam Axmed ee magaalada Harar. Shirkan nabadda oo cinwaankiisu yahay “Diimuhu ha noqdaan Nabadda, Midnimada iyo Wadajirka” ayaa si rasmi ah uga socda magaalada Harar, gaar ahaan garoonka weyn ee Imaam Axmed. Shirka waxaa kasoo qeybgalay hoggaamiyeyaasha sare iyo wakiillada hay’adaha diimaha, madaxweyne ku-xigeenka dawlad deegaanka Harar Marwo Roosa Cumar, Wasiirka Nabadda Dr. Khayradiin Tasaraa, iyo xoghayaha guud ee Golaha Hay’adaha Diimaha Itoobiya Qaasis Taagaay Taadhale. Sidoo kale waxaa ka qaybgalaya masuuliyiinta hay’adaha diimaha ee deegaannada iyo magaalooyinka, masuuliyiinta xafiisyada nabadda iyo amniga, saraakiil sare oo ka tirsan dawladda deegaannada, culimada, odayaasha dhaqanka, isimada iyo dadweyne kale. Shirka ayaa loogu talagalay in uu dhiirrigeliyo ilaalinta nabadda, doorka ay dadweynuhu ku leeyihiin nabad-dhisidda, iyo sidii nabad waarta uga dhalan lahayd guud ahaan dalka, iyada oo culimada iyo dadka caqiidada leh laga rabo inay sii xoojiyaan kaalintooda. Shirka sidoo kale wuxuu ujeedkiisu yahay in bulshada la baraarujiyo si Itoobiya ugu istaagto nabad, midnimo iyo wadajir waara. Waxaa la filayaa in hoggaamiyeyaasha diimaha ay soo jeediyaan fariimo iyo baaqyo nabadeed oo bulshada ku wajahan. Shirkan afraad ee Hay’adaha Diimaha Itoobiya oo ku saabsan nabadda ayaa waxaa si wadajir ah u soo qabanqaabiyay Golaha Hay’adaha Diimaha Itoobiya iyo kan deegaanka Hararida. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Dhaqaalaha
Bangiga Dhexe ee Itoobiya oo ka digay isticmaalka suuqyada sarifka lacagaha qalaad ee aan rasmiga ahayn
Aug 6, 2025 42
Addis Ababa, Afagaal/Hamle 30/2017 (ENA): Guddoomiyaha Bangiga Dhexe ee Itoobiya, Mudane Mamo Mihretu, ayaa ku boorriyey bulshada ganacsatada in ay ka fogaadaan isticmaalka suuqyada sarifka lacagaha qalaad ee aan rasmiga ahayn. Mudane Mamo ayaa tilmaamay in inkasta oo suuqyada sarifka lacagaha qalaad ee rasmiga ah ay sii shaqaynayaan, Bangigu uu sii wadi doono qabanqaabada suuqyada lacagaha qalaad si looga faa’iideeyo dalka, maaddaama kaydka lacagaha qalaad ee dalka uu saddex jibbaarmay sanadkii la soo dhaafay. Sidoo kale, guddoomiyuhu wuxuu sheegay in heerka koritaanka lacagaha qalaad ee dalka uu sarreeyo sannadkan cusub, taasoo keentay in la xoojiyo dhaq-dhaqaaqa suuqa lacagaha qalaad. Wuxuu xusay in qeyb muhiim ah oo ka mid ah dakhliga lacagaha qalaad ay iyada oo loo marayo tartan loo qeybiyo bangiyada, taas oo keeni doonta kororka helitaanka lacagaha qalaad iyo xasillooni qiimaha suuqyada. Tusaale ahaan, suuqii ugu dambeeyay ee lacagaha qalaad oo ay ka qayb galeen 28 bangi ayaa waxaa lagu kala iibsaday 150 milyan oo doolar, iyadoo qiimaha celceliska dollarku uu ahaa 138 birr. Bangiyada ayaa ballanqaaday in toddobaadyada soo socda ay si ku filan ugu adeegayaan macaamiishooda lacagaha qalaad. Mudane Mamo wuxuu xusay in hadda la filayo in bangiyada dalka ay bishii siiyaan ganacsatada lacag qalaad oo gaaraysa 500 milyan oo doolar, taasoo muujinaysa helitaanka sare ee lacagaha qalaad. Wuxuu sidoo kale ku dhiirrigeliyay ganacsatada inay si toos ah ula macaamilaan bangiyada iyo xafiisyada sarifka sharciga ah halkii ay ka aadi lahaayeen suuqyada sarifka lacagaha qalaad ee aan rasmiga ahayn. Guddoomiyuhu wuxuu uga digay ganacsatada inay ka fogaadaan ka qaybqaadashada suuqyada aan sharciyeysneyn ee lacagaha qalaad, isagoo intaa ku daray in kuwa arrintaas sameeya laga qaadi doono tallaabo sharci ah. Dhinaca kale, Bangiga Dhexe ayaa sheegay in cabashooyinka ganacsatada ee la xiriira helitaanka yar ee lacagaha qalaad la xallinayo, isla markaana bangiyada aysan u aqbalin macaamiil dalbanaya lacag doolar ah oo qiimo ka sarreeya kan suuqyada rasmiga ah. Sidoo kale, bangiyada sharciga jebiya ee sida sharci darrada ah u kala iibiya lacagaha qalaad ayaa lala xisaabtami doonaa, waxaana la sii xoojin doonaa tallaabooyinka lagula dagaallamayo dadka ka shaqeeya hawlgallada sharci darrada ah ee la xiriira lacagaha qalaad, gaar ahaan kuwa fadhigoodu yahay dibadda. Ugu dambayn, Guddoomiye Mamo ayaa xusay in dib-u-habeynta lagu sameeyay nidaamka lacagaha qalaad ee Itoobiya si wanaagsan u socda, isagoo xusay in bangiga uu u taagan yahay ilaalinta sumcadda iyo kalsoonida nidaamka maaliyadeed ee dalka. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Tignoolajiyada casriga ah oo loo keenayo dalka si loo horumariyo beeraha
Aug 6, 2025 39
Addis Ababa, Afagaal/Hamle 30/2017 (ENA): Itoobiya waxay dadaal ugu jirtaa sidii ay u xaqiijin lahayd isku filnaanshaha cuntada iyadoo dalka keeneysa tignoolajiyado casri ah oo lagu horumarinayo wax-soo-saarka beeraha. Mudane Gasahany Birru, Maareeyaha Guud ee Hay'adda Duulimaadka Qaranka, ayaa sheegay in diyaarado casri ah oo loogu talagalay buufinta kiimikada lagu soo dejiyey dalka iyadoo lala kaashanayo Wasaaradda Beeraha. Diyaaradahaasi waxay beddelayaan hababkii hore ee dib u dhigayey wax-soo-saarka, waxayna sare u qaadayaan tayada buufinta kiimikada. Waxa uu intaa ku daray in diyaaradahaasi ay door muhiim ah ka ciyaarayaan dadaallada lagu horumarinayo beeraha, gaar ahaan xallinta dhibaatooyinka ay sababaan haramaha iyo cayayaanka oo hoos u dhigaya wax-soo-saarka beeraleyda. Adeegsiga diyaaradaha waxa uu kordhinayaa waxtarka wax-soo-saarka iyo yareynta dhibaatooyinka ka dhasha buufinta kiimikada ee lagu sameeyo dhulka. Tani waxay yeelan doontaa saameyn togan oo weyn. Sidoo kale, diyaaradahaasi ayaa si gaar ah ugu habboon in si fudud looga shaqeeyo dhul beereed ballaaran, taasoo muhiim u ah dalalka leh dhul-beereed weyn sida Itoobiya. Beeraleyda iyo khubarada ka shaqeeya degmooyinka ay adeegyadaasi gaareen ayaa tilmaamay in diyaaradahaasi ay badbaadiyeen xoog iyo waqti badan oo hore loogu bixin jiray buufinta kiimikada ee gacanta lagu samayn jiray. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Magaalooyinka Afrika ayaa si gaar ah diiradda loogu saarayaa sidii loo dhisi lahaa u adkeysiga masiibooyinka - Midowga Afrika
Aug 6, 2025 52
Addis Ababa; Afagaal/Hamle 30/2017 (ENA): Ururka Midowga Afrika ayaa shaaca ka qaaday inay ka go’an tahay sidii loo dhisi lahaa magaalooyin Afrikaan ah oo adkaysi u leh masiibooyinka dabiiciga iyo kuwa kale. Barnaamijka The African Resilient Cities Program (AURP) ayaa lagu daah furay shirkii ugu horeeyay ee magaalooyinka Afrika ee Addis Ababa sannadkii 2016 T.I. Guddiga hagida Shirka iyo Kooxda Farsamada ee ugu horeeya ee Barnaamijka Magaalooyinka waxaa lagu qaban doonaa Keep tawn ee Koonfur Africa, laga bilaabo 8 ilaa 10ka Naaf/Nahase 2017 T.I. Kulanka ayaa waxaa soo qaban qaabiyay Guddiga Midowga Afrika oo kaashanaya Dowladda Koonfur Afrika, Shirka Horumarinta Horumarinta Afrikada Koonfureed (SADEC) iyo saaxiibada horumarinta caalamiga ah. Madaxda hay’adaha iyo Midowga Afrika, madaxda bulshooyinka dhaqaalaha gobolka, wakiillo ka socda dowladaha xubnaha ka ah Midowga Afrika, hay’adaha horumarinta, hay’adaha maaliyadda iyo khubarada horumarinta magaalooyinka ayaa ka qeyb galaya kulanka. Kulankan oo socon doona muddo saddex maalmood ah ayaa waxaa diiradda lagu saari doonaa sidii magaalooyinka Afrika ay u dhisi lahaayeen u adkeysiga isbeddelka cimilada, masiibooyinka, khatarta kaabayaasha dhaqaalaha iyo kobaca degdegga ah. Shirkan oo socon doona muddo saddex maalmood ah ayaa ah tallaabo weyn oo hore loogu qaaday dadaallada lagu dhisayo dib u soo kabashada magaalooyinka qaaradda Afrika, sida ay sheegayaan xog laga helay Midowga Afrika. Shirkii ugu horreeyay ee Magaallooyinka Afrika ayaa lagu qabtay Addis Ababa Naaf/Nahase 29 ilaa 1, 2016 T.I, iyadoo halkudhiggiisu yahay “Magaaleynta Joogtada ah ee lagu fulinayo Ajendaha Isbeddelka Afrika 2063”. Madashu waxay sidoo kale calaamad u noqon doontaa furitaanka Barnaamijka Cities Resilient Africa (AURP). Kulanka ka dhacaya magaalada Keep Tawn ayaa lagu eegi doonaa habsami u socodka barnaamijka tan iyo markii la bilaabay. Talooyin ayaa lagu soo jeedin doonaa isticmaalka ikhtiyaaro cusub oo ka baxsan maalgelinta dhaqameed si loo dhiso magaalooyin adkaysi leh. Waxaa lagu wadaa in laga wadahadlo sidii loo xoojin lahaa iskaashiga ka dhexeeya bulshooyinka dhaqaalaha gobolka iyo dalalka xubnaha ka ah Midowga Afrika. Waxa uu sheegay in Midowga Afrika ay ka taageerayaan magaalooyinka si ay u xoojiyaan u adkeysiga aafooyinka dabiiciga ah iyo kuwa ay dadku sameeyaan, isla markaana barnaamijka magaalooyinka adkeysiga ay qeyb ka tahay howshan. Waxa kale oo uu xusay in kulanka barnaamijkan uu qaybtiisa ka qaadan doono halganka socda ee lagu dhisayo magaalooyin u adkaysta masiibooyinka Afrika. #Itoobiya_Wakaalladda_Wakaalladda #Itoobiya
Shirkadda Diyaaradaha Itoobiya ayaa heshay dakhli ka badan 7.6 Bilyan oo doollar
Aug 6, 2025 42
Addis Ababa, Afagaal/Hamle 29/2017 (ENA): Shirkadda diyaaradaha Itoobiya ayaa sheegtay inay sanad-miisaaniyadeedkii 2017 ay soo xaraysay dakhli dhan 7.6 bilyan oo doollar. Maareeyaha guud ee shirkadda, Mudane Mesfin Taasew, ayaa sheegay in shirkaddu si joogto ah u bixiso adeeg lagu kalsoonaan karo oo la jaanqaadaya waayaha casriga ah. Wuxuu sidoo kale xusay in shirkaddu ay sanadkan furtay 6 xarumood oo caalami ah, isla markaana adeegga ay bilaabeen 13 diyaaradood oo cusub. Sanad miisaaniyadeedkan, tirada dadka rakaabka ah ee adeegsatay shirkadda waxay gaarayaan 19 milyan oo qof, sida uu sheegay Mesfin. Dakhligan 7.6 bilyan ee doollar ah wuxuu ka yimid adeegyada rakaabka iyo xamuulka ee shirkaddu bixiso. Inkasta oo ay jireen caqabado kala duwan oo saameeyay warshadaha duulista sanadkan — sida dagaallada dalal kala duwan — shirkaddu waxay sheegtay in arrimahaasi ay sababeen dib u habeyn ku yimid duulimaadyada, haddana shirkaddu way u adkaysatay xaaladahaasi. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Muuqaalo
Sayniska Iyo Teknoloojiyada
Waxaan arkay Itoobiya oo ku jirta socdaal cajiib ah oo cilmiyeed iyo hal-abuurnimo – Ra’iisul wasaare ku xigeenka Kuuba Horkhe Lueis
Jul 29, 2025 101
Addis Ababa; Afagaal/Hamle 22/2017 (ENA): Ra'iisul Wasaare ku xigeenka Kuuba Horkhe Luwis ayaa sheegay inuu ku afkay Matxafka Sayniska Itoobiya oo ku jirta socdaal cajiib ah oo cilmiyeed iyo hal-abuurnimo. Ra'iisul Wasaare ku xigeenka Kuuba Horkhe Luwis Tapia Fonseka ayaa booqday Matxafka Sayniska isaga uu wehelinayo Ra'iisul Wasaare kuxigeen Temesgen Tiruneh. Waxay soo kormeereen bandhigyada joogtada ah ee madxafka oo ku saabsan garaadka macmalka, ka hortagga isbedelka cimilada, beeraha, biyaha iyo tamarta, iyo sidoo kale la xiriira diyaaradaha iyo duulista. Ra’iisul Wasaare ku xigeen Horkhe ayaa sheegay in madxafka Sayniska uu ku soo arkay Itoobiya oo socdaal la yaab leh oo dhanka cilmiga iyo hal-abuurka ku socda. Waxa uu sheegay in Itoobiya ay tusaale cad u tahay sida Afrika ay u bedelayso dhaqamada xun ee dib u dhaca iyada oo la adeegsanayo farsamooyin la taaban karo oo tignoolajiyadeed iyo hal-abuurnimo. Waxa kale oo uu xusay in Matxafka Saynisku aanu ka tarjumayn xaaladda Afrika ee hadda jirta kaliya balse uu sidoo kale ka tarjumayo aragtidiisa ku aaddan waayaha tignoolajiyada ee mustaqbalka. Waxaa la sheegay in Itoobiya iyo Kuuba ay ku heshiiyeen in ay iska kaashadaan xoojinta iskaashiga ka dhexeeya arrimaha kor u qaadaya faa'iidooyinka labada dhinac ee dhinaca tignoolajiyada. #Itoobiya #Wakaalladda Wararka_Itoobiya
Wasaarada iyo hay'adaha ay khusayso ayaa fulin doona adrrgyada iskaa wax u qabso ah oo ay ka faa'iidaysanayaan bulshada ku dhaqan deegaanka Hararida
Jul 23, 2025 137
Harar; Afagaal/Hamle 16/2017 (ENA):- Wasaaradda Hal-abuurka iyo Tignoolajiyada ayaa shaacisay in ay ka hirgelinayso adeeegyada iskaa wax u qabso ee xagaaga oo ay ka faa'ideysan doonaan aqaybaha kala duwan ee bulshada deegaanka Harari. Wasiirka Wasaaradda Hal-abuurka iyo Tignoolajiyada Mudane Belete Molla (Dr.) iyo Madaxa Hay'adaha ay khusayso ayaa booqday adeegyada laga bixinayo xarunta daaweynta kaansarka ee fannaan cali birraa. Xaruntu waxa ay ku fhex taallaa cusbitaalka weyn ee hiwet faana ee ku yaalla magaalada Harar. Wasiir Belete Molla (Dr.) ayaa booqashadaas ku sheegay in ay wasaaraddu gacan ka geysan doonto xoojinta adeegyada caafimaadka ee laga bixiyo xaruntaas. Roza Cumer oo ah Guddoomiye ku xigeenka dregaanka hararida ayaa sheegtay in xaruntan loogu talagalay adeegyada caafimaadka iyo buktaanka cudirka kaansarka ah, sidaas darteedna loo baahan yahay si la horumariyo adeegyada hadda jira. Wasiirka Wasaaradda Hal-abuurka iyo Tignoolajiyada ayaa sheegay in ay ka go’an tahay in ay dib u dayactiraan guryo ay degan yihiin danyarta ah ee ku dhaqan deegaanka Harari, waxayna ugu deeqeen agabka waxbarashada 500 oo arday. Madaxda ayaa sidoo kale kormeeray howlaha horumarineed ee ka socda magaalada Harar, waxayna dhir beerista raadka cagaarana ka beereen magaalada harar. #Wakaalladda_ Wararka_Itoobiya #Itoobiya
Itoobiya iyo Shiinaha ayaa xoojin doona iskaashigooda dhinaca Tignoolajiyada Cilmi-baarista Beeraha
Jul 23, 2025 139
Addis Ababa; Afagaal/Hamle/2017 (ENA): Itoobiya iyo Shiinaha ayaa ku dhawaaqay inay sii xoojinayaan iskaashigooda dhanka tignoolajiyada cusub ee cilmi baarista beeraha taasoo kor u qaadi doonta wax soo saarka beeraha. Machadka Cilmi-baarista Beeraha ee Itoobiya (EARI) ayaa wadahadal la yeeshay wafdi ka socday Jaamacadda Shanghai Jiaotong ee dalka Shiinaha, iyagoo ka wada hadlay arrimo sii xoojin kara iskaashiga. Wada-hadalladan ayaa diiradda lagu saaray is-dhaafsiga aqoonta, cilmi-baarista, horumarinta shaqaalaha, tignoolajiyada iyo dhinacyada kale ee iskaashiga, waxaana la saxiixay heshiis is-afgarad ah oo labada dhinac ah. Agaasimaha Guud ee Machadka Cilmi-baadhista Beeraha ee Itoobiya Brofessor Nigusse Dejaasa, ayaa sheegay in awoodda Itoobiya ee dhinaca beeraha iyo sida ay diiradda u saarto cilmi-baarista kor u qaadi doonta wax soo saarka. Wuxuuna u faahfaahiyay wafdiga guulaha laga gaaray beerista qamadiga, isagoo xusay in isbedel lagu sameeyay barnaamijyadii la hirgeliyay ee isku filnaansho dhanka cuntada ah iyadoo la sameeyay go’aamo siyaasadeed oo cilmi baaris ku saleysan. Waxa kale oo uu sheegay in tignoolajiyada cilmi-baadhista ee laga helay jaamacadda Shanghai Jiao Tong ee dalka Shiinaha ay laba jibaartay wax-soo-saarka beeraha. Wuxuuna sheegay in machadka cilmi baadhista beeraha Itoobiya uu sii xoojin doono wada shaqaynta uu la leeyahay jaamacada si kor loogu qaado shaqada uu u hayo si kor loogu qaado wax soo saarka beeraha iyo horumarinta tignoolajiyada cusub. Brofessor Jun Sui oo ah madaxa waftiga ka socda jaamacadda Shanghai Jiao Tong ee dalka Shiinaha ayaa sheegay inay doonayaan inay sii xoojiyaan wada shaqaynta ay la leeyihiin machadka cilmi baadhista beeraha ee Itoobiya. Waxa uu tilmaamay in Itoobiya ay leedahay dalagyo kala duwan oo dhanka beeraha ah, isagoo sheegay in ay iska kaashan doonaan cilmi baarista iyo teknolojiyadda si kor loogu qaado tayada iyo qiimaha. Waxa uu sheegay in ay jiraan dhinacyo labada dal ay ka abuuri karaan aqoon is dhaafsi, isla markaana ay Itoobiya wax ka baran karto guulaha uu Shiinuhu ka gaaray xaqiijinta sugnaanta cunnada oo joogto ah. Alganesh Tola (PhD), oo ah Agaasimaha Cilmi-baarista Cunnada iyo Nafaqada ee Machadka Cilmi-baarista Beeraha ee Itoobiya, ayaa sheegay in iskaashigan uu gacan ka geysan doono abuuritaanka teknoolojiyadda cusub ee sayniska cuntada. Waxaa la sheegay in Machadka Cilmi-baarista Beeraha Itoobiya iyo Jaamacadda Shanghai Jiao Tong ee Shiinaha ay wada-shaqeyn lahaayeen in ka badan 6 sano. #Wakaalladda Wararka_Itoobiya #Itoobiya
Xeerka hal-abuurka bilowga ah wuxuu fududeynayaa in fikradaha muwaadiniinta loo beddelo natiijooyin wax-ku-ool ah – Dr. Belete Molla
Jul 19, 2025 160
Addis Ababa, Afagaal/Hamle 12/2017 (ENA): Wasiirka Hal-abuurka iyo Tiknoolojiyadda ee Itoobiya, Dr. Belete Molla, ayaa sheegay in xeerka hal-abuurka bilowga ah uu yahay mid muhiim ah oo suurtagelinaya in fikradaha hal-abuurka ee muwaadiniinta loo beddelo natiijooyin la taaban karo. Wasiirku wuxuu hadalkan ka sheegay warbixin uu siiyey wakaaladda wararka Itoobiya ee ENA kadib markii Golaha Wakiillada Shacabka uu Khamiistii ansixiyay xeerka hal-abuurka bilowga ah intii lagu jiray fadhigiisii labaad ee degdegga ahaa. Isagoo sharaxaad ka bixinaya muhiimadda xeerkan, Wasiir Belete Molla wuxuu sheegay in Itoobiya ay si adag uga shaqaynayso dhisidda dhaqaale ku dhisan hal-abuur iyo farsamooyin kala duwan, islamarkaana guulo la taaban karo laga diiwaangeliyay. Wuxuu tilmaamay in xeerka loo diyaariyay si uu u noqdo saldhig u ah sidii fikradaha hal-abuurka loogu beddeli lahaa awood dhaqaale oo wax-ku-ool ah, sida ay uga yihiin qeybaha kale ee horumarka. Sidoo kale, xeerkan wuxuu gundhig u noqonayaa dhismaha dhaqaalaha dhijitaalka ah iyada oo la abuurayo nidaam ku habboon kobcinta dhaqanka hal-abuurka bilowga ah ee dalka. Wasiirku wuxuu intaas ku daray in xeerku uu dhiirigelinayo dhalinyarada Itoobiyaanka ah si ay u muujiyaan kartidooda hal-abuurka ayna ugu biiraan horumarka qaranka. Xeerkan ayaa lagu saleeyay abuuridda jawi habboon oo kor u qaadaya dhaqanka hal-abuurka bilowga ah si loo xoojiyo fikradaha hal-abuurka leh, loona beddelo shirkado waaweyn oo tiknoolajiyadeed. Waxaa kale oo uu wasiirku sheegay in xeerku uu dhalinyarada ka caawinayo inay ka faa’iidaystaan fursadaha jira iyaga oo ka adkaanaya caqabadaha horyaalla. Wuxuu xusay in xeerku abuurayo jawi suurtagelinaya in fikradaha muwaadiniinta si toos ah loogu beddelo natiijooyin wax-ku-ool ah oo la taaban karo. Dr. Belete Molla wuxuu sidoo kale sheegay in xeerkan uu Itoobiya ka caawin doono in ay ka mid noqoto dalalka hormuudka ka ah dhaqanka hal-abuurka bilowga ah caalamka, isagoo xusay in xeerku fursad siinayo abuuridda shirkado tiknoolajiyadeed oo waaweyn. Ugu dambeyn, wuxuu sheegay in xeerkan uu wax badan ku soo kordhinayo dalka, islamarkaana si taxadar leh loo hirgelin doono si looga gaaro natiijooyin muuqda. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Ciyaaraha
Itoobiya oo ka qaybgaleysa shan ciyaar oo kala dambays ah oo muhiim ah— Tartanka Kubadda Cagta ee Dhallinyarada Afrika
Jul 19, 2025 152
Addis Ababa, Afagaal/Hamle 12/2017 (ENA): Tartanka 3aad ee orodada ciyaartooyda ka yar da’da 18 iyo 20 sano ee Afrika oo ka socda magaalada Abakha ee dalka Nayjeeriya ayaa maanta galay maalintiisii afraad. Jadwalka tartanka maanta, orodyahanada Itoobiya ayaa ka qeybgalaya shan tartan oo kama dambeys ah. 12:00 duhurnimo: Natchok Choll ayaa u matalaysa Itoobiya tartanka gabdhaha orodka 3,000m ee da'doodu ka yar tahay 20 sano. 12:15 duhurnimo: Warkaanahe Aynalem ayaa ordaya orodka 3,000m ee wiilasha da'doodu ka yar tahay 20 sano. 3:20 galabnimo: Tartanka 5,000m ee wiilasha ka yar 20 sano ayaa la qabanayaa, waxaana Itoobiya u metelaya Nibret Kinde iyo Getahun Belaajew. 3:45 galabnimo: Tartanka gabdhaha Medley Relay ee da’doodu ka yar tahay 18 sano, waxaa Itoobiya u ordaya Senbone Tesfa, Genet Ayele, Banjalem Biks, iyo Bontu Dani'eel. 4:05 galabnimo: Tartanka 4x100m ee gabdhaha ka yar 20 sano, waxaa Itoobiya u matalaya Selamawit Kokeb, Dhamitu Sheferahu, Ajajiba Aliye, iyo Ti’igist Bantiyideru. Ilaa hadda, xulka Itoobiya wuxuu ku guuleystay 7 billadood oo kala ah 3 billadood oo qallin ah iyo 4 billadood oo naxaas ah, sida ay sheegtay Xiriirka Orodada Itoobiya. Tartankan ciyaaraha fudud ee 3aad ee ciyaartooyda ka yar 18 iyo 20 sano ee Afrika ayaa lagu wadaa inuu si rasmi ah u soo gebageboobo berri. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Orodiyahanka Solomon Barega Ayaa Ku Guuleystay Tartanka 10-KM ee Manjester
May 19, 2025 510
Addis Ababa, Miicaad/Ginbood 10, 2017 (ENA) – Orodiyahanka Itoobiyaanka ah ee Solomon Barega ayaa ku guuleystay tartanka ragga ee 10-kiloo mitir ee lagu qabtay magaalada Manchester. Solomon Barega ayaa kaalinta koowaad galay isagoo tartanka ku dhammaystay waqti dhan 27 daqiiqo iyo 49 ilbiriqsi. Orodiyahanka kale oo Itoobiyaanka ah, ee Mosinet Geremew, ayaa galay kaalinta afraad isagoo ku dhameeyay 28 daqiiqo iyo 21 ilbiriqsi, sida ay sheegtayso xogta laga helayo Xiriirka orodka Itoobiya. #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya#ENA
Tigist Assefa ayaa heshay Buugga Diwaanka Dhacdooyinka Cajiibka ah ee Caalamiga ah
Apr 28, 2025 675
Addis Ababa, Duugato/ Miyaasiya 20/2017 (ENA): Orodyahannad Tigist Assefa, oo jebisay rikoodhka tartanka Marathon-ka London, ayaa heshay aqoonsi rasmi ah oo uga yimid Buugga Diwaanka Dhacdooyinka Cajiibka ah ee Caalamiga ah (World Guinness Book of Records). Tigist ayaa dhigtay rikoodh cusub iyadoo ku orodday 2 saacadood, 15 daqiiqo iyo 50 ilbiriqsi tartanka Marathon-ka ee ay haweenka oo keliya ka qayb galeen, iyadoo aysan jirin rag tartanka ka qayb qaadanayay.
Liifarbuul ayaa markii 20-aad xaqiijisay hanashada Horyaalka Briimar Liigga Ingiriiska.
Apr 28, 2025 677
Addis Ababa; Duugato/Miyaaziya 19/2017 (ENA): Kooxda kubadda cagta Liifarbuul ayaa 5-1 ku garaacday Tootanhaam Hotspar kulan ka tirsan todobaadkii 34-aad ee horyaalka Briimar Liigga. Goolasha guusha ayaa waxaa u dhaliyay Luwiis Diyas, Muxammed Salaax, Koodhi Gakbo, Aleeksis Makalistar iyo goolkii shanaad uu iska dhaliy laacibka Tootanham Odujee, oo Tottenham u ciyaara, halka uu Solanke goolka qura u dhaliyay Tootanhaam. Natiijadii ka dib, Liifarbuul ayaa xaqiijisay hanashada horyaalkeedii 20-aad iyadoo leh 82 dhibcood iyo afar ciyaarood ka hadhan yahay gabagabda horyaalkaas. Tani waxa ay ka dhigeysaa in Liifarbuul ay ku jirto rikoorka ah in ay ku guuleysato horyaalka marar badan iyada oo ay iska mid ka tahay, kooxda ay xafiiltamaan ee Manjistar Yunaytidh.
Ilaalinta Deegaanka
Itoobiya oo martigalinaysa shirka isbedelka cimilada ayaa ka qaybgalayaasha tusinaysa waxqabadkeeda ku saabsan isbeddelka cimilada
Aug 6, 2025 35
Addis Ababa, Afagaal/Hamle 30/2017 (ENA): Itoobiya, oo ah waddanka martigelinaya shir weyn oo ku saabsan isbeddelka cimilada, ayaa muujin doonta waxqabadkeeda ku aaddan la tacaalidda isbeddelka hawada, sida uu sheegay Wasiiru Diwlaha Qorsheynta iyo Horumarinta, Siyum Mekonnen. Wasiiru Diwlaha ayaa sheegay in Itoobiya ay shirkan ku soo bandhigi doonto natiijooyinkii ay ka gaadhay dadaalladeeda la xiriira ilaalinta deegaanka, adeegsiga tamarta la cusboonaysiin karo, iyo hawlo kale oo la xiriira horumarinta cagaaran. Shirka, oo ah kii labaad ee Afrika ee ku saabsan isbeddelka cimilada, ayaa dalalka Afrikaanka ah fursad u siin doona in ay soo bandhigaan fikrado xal u noqon kara isbeddelka cimilada iyo sidii ay u wadaagi lahaayeen khibradahooda. Wasiiru Dowluhu wuxuu xusay in shirka uu Afrikaanka ka dhigi doono kuwo leh doorkooda muhiimka ah ee ka hortagga cimilada, kuna hogaamin kara dadaallada xal raadinta heer caalami. Waxaa la filayaa in shirka ay kasoo qayb galaan madax ka socota 45 waddan iyo in ka badan 25,000 oo qof. Markuu shirku soo gabagaboobo, waxaa la filayaa in dalalka Afrikaanka ah ay soo saaraan mowqif mideysan oo ay ku wajahaan isbeddelka cimilada. Mowqifka Afrika ayaa lagu soo bandhigi doonaa shirka caalamiga ah ee COP30 ee dhici doona bisha saddexaad ee 2018TI, si uu u noqdo aragtida iyo mowqifka guud ee Qaaradda Afrika. Itoobiya waxay shirkaas u martigalin doontaa iyada oo kaashanaysa Midowga Afrika, waxaana la qaban doonaa laga bilaabo bisha Baagumē 3 ilaa 5 Sebtember 9–11, 2025. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Raadka cagaaran waa hindise faa'idoonyin dhinacyo badan leh oo ka faa'iidaysan doonaan Itoobiya iyo gobolku.
Aug 6, 2025 35
Diridhaba; Afagaal/Hamle 29/2017 (ENA):- Barnaamijka Raadka Cagaaran ayaa lagu dhawaaqay inuu yahay hindise dhinacyo badan leh oo waxtar u leh Itoobiya iyo gobolkaba. Wasaaradda arrimaha dibadda iyo hay’adaha ay khusayso ayaa daah-furay adeeg samafalka xagaaga oo ay geedo ku beerayaan magaalada Diridhaba iyo booqashooyin horumarineed. Madax sare iyo safiiro ayaa ka qeyb galay barnaamijkan oo socday saddexdii maalmood ee la soo dhaafay. Sida laga soo xigtay ka qaybgalayaashu waraysigooda ENA ayaa sheegay in raadka cagaaran uu yahay mashruuc heer qaran ah oo cajiib ah oo u sahlay Itoobiyaanku inay is-gacal iyo midnimo dalka dartii ugu istaagaan. Danjire Nebiyat Getaajew, Afhayeenka Wasaaradda Arrimaha Dibadda, ayaa sheegtay in raadka Cagaaran uu dardargelinayo socdaalka dhaqaalaha cagaaran isagoo la dagaallamaya saameynta isbeddelka cimilada. Mashruuca Cagaaran ee loo yaqaan 'Green Belt Project' oo ah isku xidhka iyo buundada horumarka dhinacyada badan leh ee dalkeena, wuxuu ku socdaa si guul leh, ayay tidhi. Cabdi Zenebe (Dr.) oo ah ku xigeenka agaasimaha guud ee machadka arrimaha dibadda ayaa sheegay in shaqada ku dayashada leh ee dalkeenu uu ka wado mashruuca cagaaran ay kaalin mug leh ka qaadan doonto sidii gobolka iyo Afrika loo gaari lahaa barwaaqo. Waxa kale oo uu sheegay in raadka Cagaaran aanu ahayn oo kaliya in la beero geedo; waa mashruuc balaadhan oo dhisaya jacaylka, nabadda iyo midnimada dhammaan dalalka gobolka iyo Afrika. Sidaa darteed, dhammaanteen waa waajib ina wada saaran inaan si taxadar leh u daryeelno oo u beerno geedaha wejiyo badan leh ee la beero, ayuu yiri. Safiirka Itoobiya u fadhiya Kiinya, janaraal Baaja Dhebele; Waxa uu sheegay in Mashruuca Qaran ee raadka Cagaaran uu yahay mid muhiim u ah sidii loo sii wadi lahaa natiijadii ka soo baxday Diridhaba ka dib is bedelkii qaran. #Itoobiya #Wakaalladda Wararka_Itoobiya
Ololaha Raadka Cagaaran ee Itoobiya ayaa noqday mif faa’iido badan leh— Aadan Faarax
Jul 31, 2025 89
Addis Ababa, Afagaal/Hamle 24/2017 (ENA): Ololaha sannadlaha ah ee Itoobiya ay ku beerto dhirta cagaaran ayaa loo arkay mid si qoto dheer looga faa’iidaysto, sida uu sheegay Ra'iisul Wasaare Kuxigeenka Itoobiya ahna Madaxweyne ku xigeenka xisbiga Barwaaqo Aadan Faarax. Aadan Faarax ayaa ololaha sanadkan ka daahfuray magaalada Jigjiga, isagoo sheegay in la bilaabay beerista 700 milyan oo geed, taasoo qayb ka ah qorshaha qaran ee sannadlaha ah. Wuxuu sheegay in ololahan uu leeyahay faa’iidooyin badan oo ay ka mid yihiin la dagaalanka isbedelka cimilada, abuurista shaqooyin cusub, iyo kor u qaadidda wax-soosaarka dalka. Shacabka ayaa la sheegay inay si firfircoon uga qeyb qaadanayaan ololaha maadaama ay fahmeen faa’iidooyinkiisa waaweyn. Ugu dambayntii, ololahan ayaa sidoo kale lagu tilmaamay mid kaalin weyn ka qaadanaya xallinta isbeddelka cimilada ee caalamiga ah, loona baahan yahay in qof walba doorkiisa ka qaato. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Ololaha Raadka Cagaaran ayaa door muhiim ah ka ciyaara horumarka dhaqaale ee Itoobiya – Ra’iisul Wasaare Ku-xigeen Tamasgan Tirunah
Jul 31, 2025 86
Addis Ababa, Afagaal/Hamle 24/2017 (ENA): Ra’iisul Wasaare Ku-xigeenka JDFI, Mudane Tamesgen Tiruneh, Mudane Aadan Faarax, Madaxweyne Ku-xigeenka Xisbiga Barwaaqo, lehna awood Ra’iisul Wasaare Ku-xigeen, Madaxweynaha DDS, Mudane Mustafe Muxummed, masuuliyiin iyo shaqaalaha dawladda ayaa dhir-beeris qayb ka ah barnaamijkani ka sameeyay xaafadda Dul-qabow ee magaalada Jigjiga. Sanadkan 2017 T.I, waxaa la qorsheeyay in deegaanka laga beero dhir dhan 14 milyan oo geed, taasoo maanta qaybo ka mid ah oo dhan 2.5 milyan oo geed si guud loo beeri doono; kuwaasi oo isugu jira geedaha kaymaha, geed midhoodka, geedaha calafka iyo geedaha qurxinta. Barnaamijka Dhaxal-reebka Cagaaran ayaa laga dhaxlay faa’iidooyin badan oo muhiim ah, kuwaas oo ka mid ah soo nooleynta dhulka nabaad-guuray, shaqo abuurka, kor-u-qaadidda cunnada iyo qurxinta magaalooyinka. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya #Raadka_Cagaaran
Wararka Caalamka
Qalabka Duubista Codka (Sanduuqa Madow) ee Diyaaraddii ku Burburtay Hindiya ayaa la Helay – Tallaabo Muhiim ah oo Laga Gaaray Baaritaanka
Jun 16, 2025 351
Addis Ababa, Agaali/Sane 9/2017 (ENA):Waxaa la xaqiijiyay in la helay qalabka duubista codka ee diyaaraddii dhawaan ku burburtay dalka Hindiya, arrintan oo muhiim u ah baaritaanka lagu ogaanayo sababta keentay shilkaas. Diyaaradda nooca Boeing 787-8 ah oo ka duushay magaalada Axmedabaad kuna socotay London, ayaa shil ku gashay gudaha Hindiya, taas oo sababtay dhimashada 270 qof oo saarnaa diyaaradda. Kooxda baaritaanka ee ku hawlan baadhista sababta shilka ayaa sheegtay in ay heleen qalabka duubista codka ee loo yaqaano Cockpit, kaas oo ku jiray qeybta kontoroolka ee diyaaradda. Sida ay ku warrantay BBC, qeybta la helay ee diyaaradda waxay ka kooban tahay laba qalab muhiim ah oo loogu yeero “Sanduuqa Madow” – kuwaas oo kaydiya macluumaadka duulimaadka iyo wada sheekaysiga duuliyayaasha. Helitaanka qalabkan ayaa loo arkaa horumar weyn oo lagu gaaray baaritaanka socda, waxaana baaritaankaas si wadajir ah u wadda khubaro ka kala socda Hindiya, Mareykanka iyo Boqortooyada Ingiriiska. Qalabkan ayaa fure u noqon doona fahamka dhabta ah ee sababta keentay shilka diyaaradda, waxaana la filayaa in natiijadiisu ay wax badan iftiimin doonto. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Donald Trump ayaa gaadhay Boqortooyada Sacuudi Carabiya
May 13, 2025 604
Addis Ababa, Miicaad/ Ginboot 5/2017 (ENA): Madaxweynaha Mareykanka, Donald Trump, ayaa booqasho diblomaasiyadeed oo ballaaran ku tegay Boqortooyada Sacuudi Carabiya, taasoo ah safarkiisii ugu horreeyay ee caalami ah tan iyo markii uu markale xilka qabtay. Donald Trump wuxuu booqashadiisa afar maalmood ah ku tegi doonaa Sacuudi Carabiya, Qatar iyo Imaaraadka Carabta, isagoo rajeynaya in safarkani uu horseedi doono maalgashi cusub oo weyn oo uu Mareykanka ka helo. BBC ayaa ku warrantay in Trump uu jebiyay dhaqankii hore ee madaxda Mareykanka ay marka ay xilka qabtaan ugu horreyn u safri jireen dalal ay kamid yihiin Ingiriiska, Kanada iyo Meksiko, isagoo doortay inuu safarkiisii ugu horreeyay ee dibloomaasiyadeed ku tago Sacuudi Carabiya.
Dhulgariir Cabirkiisu Yahay 6.2 ayaa ku Dhuftay magaalada Istanbul ee dalka Türkiga
Apr 23, 2025 732
Addis Ababa, Duugato/Miyaasiya 15, 2017 (ENA) – Dhulgariir cabirkiisa lagu qiyaasay 6.2 ayaa maanta ku dhuftay magaalada Istanbul ee dalka Türkiye. Sida lagu sheegay warbixin kasoo baxday wakaaladda wararka Anadolu, dhulgariirka ayaa dhacay waaberigii hore ee saaka, taasoo keentay in dadweynaha ku nool Istanbul iyo deegaannada ku xeeran ay si cabsi leh uga cararaan guryahooda. Sidoo kale, dhulgariir kale oo cabirkiisu gaarayo 4.9 ayaa laga diiwaangeliyey agagaarka xeebta Büyükçekmece oo u dhow magaalada Istanbul. Anadolu waxay xustay in maamulka gurmadka degdegga ah ee dalka uu xaqiijiyey dhul gariirka labaad. Illaa hadda wax khasaare ah lagama soo sheegin Balse, hay’adaha ammaanku waxay shacabka kula taliyeen in aanay dib ugu noqon dhismayaasha waxyeelladu soo gaartay haddii aysan muhiim ahayn, in aysan isticmaalin gaadiidka haddii aysan muhiim ahayn, iyo in ay raacaan tallaabooyinka taxaddarka ah ee la bixinayo. Madaxweyne Recep Tayyip Erdoğan ayaa la sheegayaa inuu si dhow ula socdo xaaladda, islamarkaana uu muujiyey dareenkiisa ku aaddan badbaadada iyo wanaagga muwaadiniinta dalka. Warbixinta sidoo kale waxa lagu sheegay in Madaxweynaha si joogto ah u helayo warbixinno la xiriira xaaladda, iyadoo ay siinayaan mas’uuliyiinta maamulka gurmadka degdegga ah iyo hay’adaha kale ee ay khuseeya. #Ethiopia #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya #ENA #Türkiye
Madaxweyne Musefeni ayaa booqday Juba xilli xiisad ay ka taagan tahay dalka hodanka ku ah Saliidda ee Bariga Afrika
Apr 4, 2025 836
Addis Ababa, Cuur/ Magaabiit 26/2017 (ENA): Madaxweynaha Uganda, Yoweri Musefeni, ayaa Khamiistii gaaray caasimadda Koonfurta Suudaan ee Juba si uu booqasho rasmi ah ugu sameeyo. Booqashada Musefeni ee Juba waxay ku soo beegmaysaa xilli xiisad ay ka taagan tahay dalka hodanka ku ah saliidda ee Bariga Afrika, kadib markii Riek Majaar, oo ka mid ah madaxweyne ku xigeennada dalka, la xiray dhammaadkii bishii hore. Musefeni waxaa garoonka caalamiga ah ee Juba ku soo dhaweeyay Madaxweynaha Koonfurta Suudaan, Salfa Kiir. Labada hoggaamiye ayaa yeeshay kulan gaar ah ka hor inta uusan Musefeni dib ugu laaban Uganda. Toddobaadyadii u dambeeyay, xiisadda dalka ayaa sii kordhayay kadib xarigga Majaar. Kooxda siyaasadeed ee Majaar ayaa sheegtay in heshiiskii 2018-kii, oo saldhig u ahaa xasilloonida dalka kadib dagaalkii sokeeye ee naxdinta lahaa, uu gebi ahaanba burburay, taasoo cabsi gelisay in dib loogu laabto dagaal, maadaama ciidamada dawladda ee taabacsan Kiir ay dagaal kula jiraan askar iyo maleeshiyaad daacad u ah Majaar. Booqashada Musefeni ayaa sidoo kale ku soo beegantay xilli dhexdhexaadiyeyaasha Midowga Afrika ay gaareen caasimadda Koonfurta Suudaan si ay u qiimeeyaan xaaladda dalka. #Uganda #KoonfurtaSuudaan #XiisaddaKoonfurtaSuudaan
Faalooyin
Iilaha dhaqaalaha kala duwan ee dalxiiska (Koyisha Chabera Chur churaa Maroodiga Danaa Lodgi, Halaalaa Kelaa, Wanchi Dandi, Gorgora...)
Jan 17, 2024 3047
Addis Ababa Tir 8 /2016 -Horumarinta gobaha dalxiiska dhaqaale ee kala duwan ayaa kaalin mug leh ku leh faa'iidada caalamiga ah ee muwaadiniinta dakhliga kahelaan . Hantida tooska ah iyo tan dadbanba waxaa laga abuuri karaa fursado badan oo ka abuurma dhinacyada kala duwan ee dhaqaalaha. Sannadihii u dambeeyay, Itoobiya waxa ay diiwaangelinaysay isbeddel wax ku ool ah iyada oo ahmiyad gaar ah siinaysa dhismaha dhaqaale kala duwan. Sannad maaliyadeedka 2015-ka ee dhammaaday, waxa ay diiwaangelisay kobaca dhaqaalaha boqolkiiba 6.4. Warbixinta Bangiga Adduunka ayaa muujisay in kobaca Itoobiya ee 2023 uu ka dhigay midda koowaad ee Bariga Afrika iyo tan saddexaad ee ka hooseeya Saxaraha. Dhinacyada Beeraha, Warshadaha, Macdanta iyo Dalxiiska ayaa ah tiirarka hormuudka u ah koboca dhaqaale. Ku darida tan dadaalka lagu dhisayo dhaqaalaha dhijitaalka ah, aragtida dhaqaalaha badan ayaa ah mid wax ku ool ah. Tusaale ahaan, beerta beeralayda ayaa leh saamiga ugu horreeya ee 6.1 boqolkiiba wadarta kobaca qaranka ee la diiwaan geliyey sannadkii hore. Warshadaha boqolkiiba 4.9; Qaybta adeeggu waxay lahayd door muhiim ah oo leh 7.6 boqolkiiba. Kobaca dhaqaalaha ee boqolkiiba 7.5 ayaa la filayaa in la diiwaan geliyo sanad maaliyadeedka 2016ka. Tan, waxaa si weyn loo xusay doorka shaqooyinka laga qabtay kaabayaasha dalxiiska ee sanadihii la soo dhaafay. Itoobiya waxa ay hay’adda Qaramada Midoobay u qaabilsan waxbarashada, Sayniska iyo dhaqanka ee UNESCO ka diwaangelisay guud ahaan 16 goobood oo la taaban karo. Dhaxalka diiwaangashan ayaa soo jiita dadka soo booqda gudaha iyo dibadda waxayna si weyn uga qayb qaataan horumarka dalka iyo sarifka lacagaha qalaad. Dalxiiska iyo adeegga oo dhaqan ahaan loogu yeero warshadaha ka caagan qiiqa ayaa ka qayb qaadan doona horumarka dalka iyadoo si toos ah iyo si dadbanba ay uga faa’iidaysan doonaan muwaadiniin badan. Boqolkiiba 7.6 kobaca guud ee qaranka ay Itoobiya gaadhay 2015 waa daliil cad. Xaqiiqda ah in dalxiisku yahay mid ka mid ah shanta tiir ee dhaqaalaha ee qorshaha horumarinta 10-ka sano ayaa si cad u muujinaya fiirada la siiyay qaybta. In si sax ah loo ogaado loona horumariyo hantida dalxiiska ee dalka, xoojinta kaabayaasha dhaqaalaha ee goobaha dalxiiska iyo dhisidda kaabayaal cusub oo badan; Horumarinta goobaha cusub ee dalxiiska ee dalka iyo horumarinta goobaha hadda jira ayaa ka mid ah hawlaha laga fuliyay waaxda dalxiiska ee qorshaha horumarinta. Kordhinta tartanka iyada oo la balaadhinayo nooca iyo qaybaha wax soo saarka dalxiiska, abuurista suuqyo cusub oo dalxiis iyo kordhinta saamiga suuqa iyada oo la fulinayo isku xidhka suuqa oo wax ku ool ah, calaamadaynta iyo kor u qaadista waxqabadyada horumarinta, iyo kordhinta waxtarka qaybta ee dhaqaalaha qaranka iyada oo la taageerayo tiknoolajiyada, cilmi-baarista iyo horumarinta. . Hadafyada ayaa la dejiyay in la kordhiyo tirada adeeg bixiyayaasha dalxiiska ee ka ahaa 1,348 sanad miisaaniyeedka 2012 ilaa 2,696 sanad xisaabeedka 2022, iyo in kor loo qaado heerka qanacsanaanta booqdayaasha 50 boqolkiiba ilaa 75 boqolkiiba. Intaa waxaa dheer, waxaa la qorsheeyay in la horumariyo 59 goob dalxiis oo cusub oo lagu kordhinayo 40 goobood oo hadda jira si loo helo suuqa. Iyadoo la horumarinayo dalxiiska gudaha iyo horumarinta dhaqanka booqashooyinka, hadafku waa in la kordhiyo tirada dadka soo booqda oo ahaa 23.7 milyan sanad misanyeedka 2012 oo la gaarsiiyo 70 milyan sanadka 2022, iyo in la kordhiyo tirada shaqaalaha tababaran ee hoteelada iyo dalxiiska 23 ilaa 59 boqolkiiba. Sidoo kale, waxa la qorsheeyey in la kordhiyo tirada shaqa abuurka ee loo abuurayo muwaadiniinta iyadoo la horumarinayo laguna kordhinayo qaybta 1.64 milyan ee sanad miisaaniyadeedka 2012, lana gaadhsiiyo 5.2 milyan sanad miisaaniyeedka 2022. Hadafka ayaa la qorsheeyay in la kordhiyo tirada dadka soo booqda dalka oo ka ahaa 850,000 ilaa 7.3 milyan isla mar ahaantaana si kor loogu qaado dakhliga ka soo gala dalxiiska. Si loo gaaro yoolkaas, waxaa lagu sameyn doonaa horumarro dhanka habraaca shaqada ah, waxaana qorshuhu uu yahay in la sameeyo machadka maaraynta goobaha iyo kor u qaadista hoteellada iyo xarunta tababarka dalxiiska oo laga dhigo machad. Isla sahankaas, dawladdu waxa ay waddaa meelo badan oo soo jiidasho leh iyo dhismo kaabeyaasha dhaqaalaha ah si loo soo nooleeyo waaxda loona abuuro jawi raaxo leh oo soo booqda. Sannadkii 2011, istaraatijiyadda dalxiiska gudaha waa la dejiyay oo la hawl galiyay. Addis Ababa, oo leh taariikh in ka badan 130 sano, ayaa waday shaqo ay ku ballaarinayso goobta dalxiiska iyada oo loo marayo mashruuca Gebeta Le Sheger. Sida la og yahay "Map for Sheger" waa qorshe 29 bilyan oo birr ah oo lagu horumarinayo dooxoyina webiyada iyo seeraha Addis Ababa. Waxaa xusid mudan in Ra’iisul Wasaare Dr. Abiy Axmed uu bishii miyaziya 2011 diyaariyey barnaamijka “Map For Migration” si dhaqaale loogu soo saaro mashaariicda ka dhigi doona Addis Ababa mid ku habboon dalxiiska magaalooyinka. Waxaan la tilmaami karin in ka badan 200 oo qof, hay’ado iyo hay’ado caalami ah iyo kuwo maxalli ah ayaa ka soo qeyb galay barnaamijka casho sharafta loo soo agaasimay. Mashaariicda lagu fuliyay barnaamijka, waxaa sidoo kale lagu xusay Beerta Enteto, Midnimada iyo Saaxiibtinimada ee laga dhisay Addis Ababa. Waxa la sheegay in mashaariicdani aanay ahayn mid balaadhinta dalxiiska balse ay abuureen fursado shaqo oo badan, isla markaana ay wax weyn ka tartay kor u kaca dhaqaalaha adeegyada iyo wax ka bedelka bilicda magaalada. Sannadkii 2013-kii, Mashruuca Gegeta Le Sheger waxa uu u koray Shaxda Dalka waxaana la fuliyay mashaariic kala duwan. Mashaariicda Gorgora, Wonchi-Dandina Koisha ayaa qayb ka ah mashruuca Gebeta Le Egar, kaas oo wax badan u abuuri doona Itoobiya oo ah mulkiilaha dalxiiska badan. Gorgora Gorgora waa magaalo qurux badan oo ku taal banka harada Tana oo masaafo dhan 61.4 km u jirta magaalada qadiimiga ah ee Gonder. Waxa caddaymo muujinaya in Imbaraadoor Susnyos uu caasimaddiisii ka raray Guzara una guuray Gorgora sannadkii 1604tii. Kaniisadaha ku xeeran, kaniisadaha, burburka daaraha boqortooyadu iyo dhirta doogga ah ayaa caddayn u ah in magaaladu ay taariikhda ku duugan tahay. Haddi ay ahaan lahayd hilmaan ama feejignaan la'aan, Gorgora waxa ay ku hoos jirtay cidhiidhiga da'da. Si kastaba ha ahaatee, mashruuca Jaantuska Qaranka oo uu daah-furay Ra’iisul Wasaare Dr. Abiy Axmed, ayaa arrinkaas wax ka beddelay oo la soo baxay sarakicidda Gorgora. Kaabayaal dalxiis ayaa loo dhisayaa, kaas oo dib u cusbooneysiin doona taariikhdiisa, magaciisana ku rinjinaya midabyo dhalaalaya. Shacabka magaalada ayaa bilaabay in ay isku amaanaan “Gorgora – Aroosadii waagii Alle”, iyagoo u maleynaya in arrin cajiib ah ay ku timid, taas oo laga jawaabay niyad jabkii ay mudada dheer ku jireen. Ra’iisul Wasaare Abiy Axmed ayaa mar uu ka hadlayay mashruucan ku sheegay in mashruuca Gorgora uu ku jiro taariikhdii hore ee Itoobiya, fursadaha maanta jira iyo riyada berrito. Sheekadan, fursada iyo riyadu waxay ku dhowdahay inay rumoobaan; Sababtoo ah mashruuca Gorgora ayaa gabagabo ku dhow. Harta wanchii Harada Wonchi waa muuqaal kale oo ifaya oo Itoobiya ah. Waxay ku taal meel 150 kiiloomitir u jirta Addis Ababa ee Degmada Wonchi, Soonka Koonfur Galbeed Showa ee Gobolka Oromia, waa meesha ugu quruxda badan ee dabiiciga ah. Wonchi waa haro iyo il kulul oo jooggeedu yahay 3,380 mitir, aagguna wuxuu hoy u yahay kaymo, shimbiro naadir ah, iyo keniisadda caanka ah ee St. Kirk waxay ku taal jasiiradda harada. Mid ka mid ah harooyinka uu sameeyay Folkaanaha, harada Wonchi ee quustay ayaa ka mid ah mashaariicda ay dowladdu u qorsheysay dalka. Waxaa lagu naaneysaa "Switzerland of Africa" ee booqdayaasha, Wenchi Lake waxay hoy u tahay kaymo dabiici ah, ilo kulul iyo biyo-dhacyo, iyo sidoo kale wax soo saarka malabka ee caanka ah. Ka dib muuqaalka soo jiidashada leh ee aagga. Harada Wonchi waxaa loo doortay tuulada dalxiiska ugu wanaagsan shirkii 24-aad ee Ururka Dalxiiska Adduunka ee lagu qabtay Madrid, Spain sanadka 2021. Tuuladan quruxda badan ee loo dalxiis tago oo ku taalla meel aan ka fogayn caasimadda Addis Ababa, ayaan helin dareenkii ay mudnayd. Hadda, fursadda uu abuuray mashruuca Ra’iisul Wasaare Dr. Abiy ee Gegeta Le Heger, waxay u beddeshay kheyraadkii dabiiciga ahaa iyo bilicda harada Dandi iyo nawaaxigeeda faa’iidooyin dhaqaale. Kooisha Koisha Eco- Dalxiiska waa haro macmal ah oo uu sameeyay biyo xireen weyn oo koronto oo ku yaal wabiga Omo. Waxay ku taalaa aagga Dauro ee Ismaamulka Koonfur Galbeed Itoobiya, waxaana laga furay goob loo dalxiis tago oo lagu magacaabo Halala Kela oo lagu magacaabo Kooisha. Deegaanka Daurona Contan waa mashruuc weyn oo heer qaran ah oo isku dhafan kheyraadka dabiiciga ah iyo kuwa bani-aadmiga. Mashruucan ayaa isku xiri doona xarunta koronto oo Gibe-3 ah, harada dabiiciga ah ee Dauro King Kao Halala, Beerta Qaranka ee Chobera Churchura ilaa Koisha iyo kaabayaasha kala duwan ayaa laga dhisay beerta. Dalxiiska Halala Kela sidoo kale waa fursad weyn oo lagu booqdo goob dalxiis oo suurtagal ah oo ku taal aagga. Mashruuca Koisha ayaa mar uu yiri Ra’iisul Wasaare Dr. Abiy Axmed, wuxuu daliil u yahay in Itoobiya ay sii wadi doonto horumarka dhanka barwaaqada mustaqbalka iyadoo la dardargelinayo horumarkeeda. Shaxda jiilka xiga. . . Waxa aan joogsanayn mashaariicda horumarineed ee dalka loo qabtay ee loo samaynayo shaxda dawladnimo iyo shaxda dalka iyadoo la dhamaystirayo wakhtiga iyo miisaaniyada loo qorsheeyay si ay kaalintooda uga qaataan horumarinta dhaqaalaha dalka. . Waxay ku bilaabantay shaxda waddan, waxay ku kortay shaxda waddan, waxayna u gudbi doontaa jiilba jiil. Horumarinta iyo horumarinta meelaha quruxda badan ee la ilaaway ama aan indhaha laga qarsanin, waxay dawladu ka tagaysaa raad kale oo aanay taariikhdu hilmaami doonin, si ay u ilaashato, uguna gudbiso jiilka danbe. Mashruuca "Be Gebeta Le Atorim" ayaa sidoo kale la fuliyay si loo horumariyo siddeed goobood oo dalxiis oo kale oo dalka oo dhan ah. Mashaariicdan ayaa laga dhisi doonaa Gera Alta oo ka tirsan degaanka Tigray, Jimma oo ka tirsan degaanka Oromia, Harada Arba Moshan ee degaanka Axmaarada, Beerta Palm ee degaanka Canfarta iyo magaalada Jigjiga ee ismaamulka Soomaalida. Marka mashaariicda mustaqbalka Jiilka la dhammeeyo, waxay kaalin mug leh ka qaadan doonaan abuurista deegaan qurux badan oo dalxiiska deegaanka ah iyagoo beddelaya muuqaalka agagaarka deegaanka. Waxay sidoo kale si cad u xaqiijinayaan in aragtida dhaqaale ee dhinacyada badan ay tahay mid sax ah oo isku xiran. Guud ahaan hawlaha horumarineed ee baaxadda leh ee laga fulinayo heer qaran ayaa ah kuwo muhiim u ah horumarinta dhaqaalaha qaranka. Way fiicantahay in la caawiyo mashaariicda waaweyn ee la bilaabay si loo xaqiijiyo dadaalka Itoobiya si ay u noqdaan calaamad muujinaysa barwaaqada Afrika.
Falanqayn
Itoobiya waa aasaasihii ururrada caalamiga ah iyo hay’adaha diblomaasiyada ee dhinacyada badan leh – Madaxweyne Sahlework Zewde
Jan 12, 2024 2766
Addis Ababa; Tir 3/2016 (ENA): Itoobiya waxay kamid tahay waddan saxiixay heshisy iyo axdiyo badan oo diblomaasiyadeed oo dhinacyo badan leh, aasaasaha hay'adaha iyo hay'adaha caalamiga ah. “Diblamaasiyadayada waa Danteena Qaran” waa halkudhig logumagac daray munaasibada todobaadka ee Deblomaasyada dalka . Laga soo bilaabo caasimada Afrika ilaa heer caalami, waxaa si habsami leh uga socda barnaamijka furitaanka todobaadka dublamaasiyada Itoobiya. Ugu horeyn waxa ka hadashay furitaanka munaasibada Madaxweyne Sahlework Zewde oo sheegtay in diblumaasiyadda Itoobiya ay soo martay marxalado kala duwan. Waxa kale oo ay sheegtay in Itoobiya ay leedahay taariikh dheer oo dastuuri ah, isla markaana ay xornimadeeda ilaalinaysay qarniyo badan, isla markaana ay tahay aasaasaha hay’ado iyo ururo badan oo caalami ah. Waxna ay tilmaamay in siyaasadda arrimaha dibadda ee dalalku ay tahay mid loga danleyah in lagu muujiyo dadalka u dalku somaray , waxayna sheegay in carwo bandhiggaka dublamaasiyadeed uu muujinayo sida ay Itoobiya u faca weyn tahay. Madax wayne Slwarqi Zade sheegay in madaxda iyo dublamaasiyiinta ay dadaal dheer u galeen sidii loo ilaalin lahaa danta qaranka Itoobiya iyo sharafta qaranka. Waxa ay intaa kusodartay in guulo dublamaasiyadeed oo ay Itoobiya ka faa’iidaysteen sannadihii la soo dhaafay, wuxuuna sheegay in si bari wanaag loo sameeyo ay tahay in la iska kaashado sidii loo xallin lahaa dhibaatooyinka nala soo wajahay. Sida uu sheegay ra’iisul wasaare ku xigeenka ahna wasiirka arrimaha dibadda mudane Demeke Mekonon, bandhiggan dublamaasiyadeed waxaa loogu talagalay in lagu xuso taariikhda diblumaasiyadeed ee Itoobiya, lagana sheekeeyo waxa hadda jira, laguna tilmaamo jihada mustaqbalka. Wuxuu sheegay in taariikhda dheer ee diblumaasiyadda Itoobiya ay muhiim u tahay in la ilaaliyo danaha qarankeena. Wuxuu sheegay in sida aan taariikhda ka baranay ay jiraan waxyaabo dalkeena ka jira oo aan si wanaagsan aan u ilaashano. Mudane Demeke ayaa sheegay in Itoobiya ay tahay dal awood leh oo shacab ay kunoolyihin leh, wuxuuna sheegay in midnimadeena gudaha ay tahay inaynu sii xoojino ugan hortagno cadaadiska caalamiga ah.
Warbixino Gaar Ah
Tallaabooyinka lagu xoojinayo nidaamka siyaasadeed lagu horumarinayo dhaqanka dimuqraadiyadeed ayaa guulo wax ku ool ah laga gaaray— Ra’iisul Wasaare Abiy Axmed (Dr)
Jun 5, 2025 379
Addis Ababa, Miicaad/ Ginboot 28/2017 (ENA): Ra’iisul Wasaare Abiy Axmed (Dr) ayaa sheegay in tallaabooyinka ay dowladda qaaday si ay u ballaariso nidaamka siyaasadeed looguna horumariyo dhaqanka dimuqraadiyadeed ayaa natiijooyin wanaagsan laga gaaay. Ra’iisul Wasaaraha oo u waramay Telefishinka Qaran ee Itoobiya ETV ayaa si faahfaahsan uga warramay caqabadihii iyo duruufihii adkaa ee ku hor gudbanaa xukuumaddiisa markii ay xilka la wareegeen. Wuxuu xusay in xilligaasi Itoobiya ay ahayd dal deyn xooggan lagu leeyahay, mashaariic waaweyn oo hakad ahaa ay jireen, hay’ado awooddou daciiftay, sharciyo dhib keeni kara iyo musuqmaasuq baahsan oo hareeyay dalka. Wuxuu sheegay in kala duwanaanta aragtida siyaasadeed uu xilligaasi sabab u noqday xaalado fowdo iyo khalkhal siyaasadeed. Tallaabooyinka adag ee xukuumaddu qaaday ayuu sheegay inay ahaayeen kuwo lagama maarmaan u ah sidii looga bixi lahaa caqabadahaasi culus. Wuxuu si gaar ah u xusay in dowladda ay awoodday in ay bixiso lacag qalaad oo badan si loo sii wado dhismaha biyo-xireenka weyn ee Abaay (GERD), taasoo ay ka go’nayd in aan la joojin. Ra’iisul Wasaaruhu wuxuu sidoo kale muujiyey in tallaabooyinka lagu ballaarinayo madasha siyaasadeed iyo horumarinta dimuqraadiyadda aysan ahayn kuwo sahlan. Wuxuu sheegay in xabsiyada laga sii daayay maxaabiis siyaasadeed iyo in xoogag mucaarad ah oo dibadda joogay la keeno gudaha dalka, taas oo ka mid ahayd go’aamadii adkaa ee la qaatay. Wuxuu tilmaamay in go’aamadaas aysan ahayn kuwo khasaare wata, balse ay ka dhasheen faa’iidooyin la taaban karo. Ugu dambayntii, wuxuu sheegay in tallaabooyinkaasi ay door weyn ka ciyaareen sidii Itoobiya u noqon lahayd dal leh hannaan xasilloon, haybad iyo jiho siyaasadeed oo la hubo. #Itoobiya #Wakaaladda_Wararka_Itoobiya
Degaanada hela xilliga robka guga ayaa heli doona 11ka maalmood ee soo socda roob fudud iyo mid dhexdhexaad ah - Haayada Saadaasha Hawada Itoobiya
Mar 22, 2024 2948
Addis Ababa; magaabid 12/2016 (ENA): Haayada Saadaasha Hawada Itoobiya ayaa shaaca ka qaaday in 11-ka maalmood ee soo socda inta badan dhulalka hela robka diraacda ay heli doonaan roobab fudud iyo kuwo dhexdhexaad ah. Qoraal ay haayada saadaasha hawada Itoobiya u sodirtay ENA oo ku saabsan saadaasha 11 maalmood ee soo socdainlafilaayo in ay da’aan roobab fudud ama dhexdhexaad ah. Gobalda lafilaayo in ay robabkani kad’aan waxa kamid ah degaanka herarida , Galbeedka iyo Bariga Hararge iyo Diredawa . Sidokale melha lafilaayo in u roob fiican kada’o ee Degaanka Soomaalida, waxa kamid ah deegaanada Daawa, Liibaan, Afdheer, Erer iyo Negob. roobab fudud iyo kuwo culus ee ka da'aya qaybo kala duwan ee Itoobiya ah ayaawaxa u waxtar u leyahay calafka xoolha iyo helida biyaha la cabbo,gaarahaana goobaha ay kunoolyihiin xoolo-dhaqatada iyo xoolo-dhaqata beralayda .
Golaha Wasiirada ayaa dib u eegis ku sameeyay waxqabadka rubuci labaad ee shaqada ee sanadka 2016-ka
Mar 5, 2024 2664
Addis Ababa;yakaatiit 26/2016 (ENA): Golaha Wasiirada oo uu shir gudoominaayo Ra’iisal Wasaare Abiy Axmed (Dr.), ayaa bilaabay qiimaynta waxqabadka rubuci labaad ee sanadkan 2016-ka. Xogta aan ka helnay Xafiiska Ra’iisul Wasaaraha ayaa sheegeysa in dib u eegista lagu bilaabay afarta waaxood ee kala ah maamulka , cadaalada, bulshada iyo dhaqaalaha. Waxaa hubaal ah in Ra’iisul Wasaare Abiy Axmed (Dr.) uu horay u bilaabay kulamo qiimeyn ah oo lagu lagu eegaayo dhaqanka waxqabad ee hay’adaha dowladda.
munaasibad aroos oo ay kasoqayb qaaten kun lamaana ah ayaa laguqabtay magaalada Addis Ababa.
Jan 16, 2024 2719
Addis Ababa, Tir 7, 2016 (ENA) 2016 -Kun guur Cruus lamaana ah oo ka kala yimid gobolada dalka Itoobiya ayaa waxaa lagu soo bandhigay heeso dhaqameed iyo bandhigyo kala duwan, waxaana lagu qabtay hoolka Millennium Hall iyo fagaaraha bi cook. Wasiirka dhaqanka iyo isboortiga Kejela Merdasa oo khudbad ka jeediyay xafladda ayaa sheegtay in guurka kun uu yahay madal kor u qaadaysa guurka, kaasoo ah aasaaska ugu weyn ee bulshada, isla markaana muujisa qiimaha dhaqanka. Waxa kale oo uu xusay in kun caruus meel ay isku guursadaan oo keliya, balse ay soo saaraan dhaqanka deegaan kasta, isla markaana ay abuuraan fursad ay isku bartaan. Warkan oo aan kahelay FBC Waxa tilmaamay in ay wasaarada dhaqanka iyo isbortigu ka shaqeyn doonoto sidii loo abuuri lahaa hanaan lagu aqal galiyo lamaanaha taasi oo muujineysa guud ahaan hanaanka guurka.
Inbadan la arkay
Xafiiska Waxbarashada DDS ayaa shaaciyay natiijada imtixaanka fasallada 8aad iyo 6aad ee la qaaday bishii sane 2016-ka T.I.
Aug 26, 2024 5137
Addis Ababa, Naaf/Nahaase, 17/2016T.I.(ENA): Kuxigeenka Madaxa Xafiiska Waxbarashada DDS Mudane Guuleed Axmed oo la hadlay warbaahinta ayaa sheegay in imtixaanka fasalka 8aad ay u fadhiisteen arday dhan 34,073 ayna gudbeen arday dhan 19,977 kana dhigan 50.8% halka ay fasalka 6aad u fadhiisteen 28,483 arday waxaana gudbay arday dhan 22,828 taasi oo ka dhigan 80.1% ardayda baahiyaha gaarka qabta ayaa iyagu ku baasay dhibco ka hooseeya ka loo qabtay ardayda kale. Shahaadooyinka fasallada 8aad iyo 6aad ayaa sanadkan ka duwan kuwii hore, wasiir kuxigeenka ayaana sheegay in ay casriyeeyeen, ayna adag tahay in la been abuuro.
Iilaha dhaqaalaha kala duwan ee dalxiiska (Koyisha Chabera Chur churaa Maroodiga Danaa Lodgi, Halaalaa Kelaa, Wanchi Dandi, Gorgora...)
Jan 17, 2024 3047
Addis Ababa Tir 8 /2016 -Horumarinta gobaha dalxiiska dhaqaale ee kala duwan ayaa kaalin mug leh ku leh faa'iidada caalamiga ah ee muwaadiniinta dakhliga kahelaan . Hantida tooska ah iyo tan dadbanba waxaa laga abuuri karaa fursado badan oo ka abuurma dhinacyada kala duwan ee dhaqaalaha. Sannadihii u dambeeyay, Itoobiya waxa ay diiwaangelinaysay isbeddel wax ku ool ah iyada oo ahmiyad gaar ah siinaysa dhismaha dhaqaale kala duwan. Sannad maaliyadeedka 2015-ka ee dhammaaday, waxa ay diiwaangelisay kobaca dhaqaalaha boqolkiiba 6.4. Warbixinta Bangiga Adduunka ayaa muujisay in kobaca Itoobiya ee 2023 uu ka dhigay midda koowaad ee Bariga Afrika iyo tan saddexaad ee ka hooseeya Saxaraha. Dhinacyada Beeraha, Warshadaha, Macdanta iyo Dalxiiska ayaa ah tiirarka hormuudka u ah koboca dhaqaale. Ku darida tan dadaalka lagu dhisayo dhaqaalaha dhijitaalka ah, aragtida dhaqaalaha badan ayaa ah mid wax ku ool ah. Tusaale ahaan, beerta beeralayda ayaa leh saamiga ugu horreeya ee 6.1 boqolkiiba wadarta kobaca qaranka ee la diiwaan geliyey sannadkii hore. Warshadaha boqolkiiba 4.9; Qaybta adeeggu waxay lahayd door muhiim ah oo leh 7.6 boqolkiiba. Kobaca dhaqaalaha ee boqolkiiba 7.5 ayaa la filayaa in la diiwaan geliyo sanad maaliyadeedka 2016ka. Tan, waxaa si weyn loo xusay doorka shaqooyinka laga qabtay kaabayaasha dalxiiska ee sanadihii la soo dhaafay. Itoobiya waxa ay hay’adda Qaramada Midoobay u qaabilsan waxbarashada, Sayniska iyo dhaqanka ee UNESCO ka diwaangelisay guud ahaan 16 goobood oo la taaban karo. Dhaxalka diiwaangashan ayaa soo jiita dadka soo booqda gudaha iyo dibadda waxayna si weyn uga qayb qaataan horumarka dalka iyo sarifka lacagaha qalaad. Dalxiiska iyo adeegga oo dhaqan ahaan loogu yeero warshadaha ka caagan qiiqa ayaa ka qayb qaadan doona horumarka dalka iyadoo si toos ah iyo si dadbanba ay uga faa’iidaysan doonaan muwaadiniin badan. Boqolkiiba 7.6 kobaca guud ee qaranka ay Itoobiya gaadhay 2015 waa daliil cad. Xaqiiqda ah in dalxiisku yahay mid ka mid ah shanta tiir ee dhaqaalaha ee qorshaha horumarinta 10-ka sano ayaa si cad u muujinaya fiirada la siiyay qaybta. In si sax ah loo ogaado loona horumariyo hantida dalxiiska ee dalka, xoojinta kaabayaasha dhaqaalaha ee goobaha dalxiiska iyo dhisidda kaabayaal cusub oo badan; Horumarinta goobaha cusub ee dalxiiska ee dalka iyo horumarinta goobaha hadda jira ayaa ka mid ah hawlaha laga fuliyay waaxda dalxiiska ee qorshaha horumarinta. Kordhinta tartanka iyada oo la balaadhinayo nooca iyo qaybaha wax soo saarka dalxiiska, abuurista suuqyo cusub oo dalxiis iyo kordhinta saamiga suuqa iyada oo la fulinayo isku xidhka suuqa oo wax ku ool ah, calaamadaynta iyo kor u qaadista waxqabadyada horumarinta, iyo kordhinta waxtarka qaybta ee dhaqaalaha qaranka iyada oo la taageerayo tiknoolajiyada, cilmi-baarista iyo horumarinta. . Hadafyada ayaa la dejiyay in la kordhiyo tirada adeeg bixiyayaasha dalxiiska ee ka ahaa 1,348 sanad miisaaniyeedka 2012 ilaa 2,696 sanad xisaabeedka 2022, iyo in kor loo qaado heerka qanacsanaanta booqdayaasha 50 boqolkiiba ilaa 75 boqolkiiba. Intaa waxaa dheer, waxaa la qorsheeyay in la horumariyo 59 goob dalxiis oo cusub oo lagu kordhinayo 40 goobood oo hadda jira si loo helo suuqa. Iyadoo la horumarinayo dalxiiska gudaha iyo horumarinta dhaqanka booqashooyinka, hadafku waa in la kordhiyo tirada dadka soo booqda oo ahaa 23.7 milyan sanad misanyeedka 2012 oo la gaarsiiyo 70 milyan sanadka 2022, iyo in la kordhiyo tirada shaqaalaha tababaran ee hoteelada iyo dalxiiska 23 ilaa 59 boqolkiiba. Sidoo kale, waxa la qorsheeyey in la kordhiyo tirada shaqa abuurka ee loo abuurayo muwaadiniinta iyadoo la horumarinayo laguna kordhinayo qaybta 1.64 milyan ee sanad miisaaniyadeedka 2012, lana gaadhsiiyo 5.2 milyan sanad miisaaniyeedka 2022. Hadafka ayaa la qorsheeyay in la kordhiyo tirada dadka soo booqda dalka oo ka ahaa 850,000 ilaa 7.3 milyan isla mar ahaantaana si kor loogu qaado dakhliga ka soo gala dalxiiska. Si loo gaaro yoolkaas, waxaa lagu sameyn doonaa horumarro dhanka habraaca shaqada ah, waxaana qorshuhu uu yahay in la sameeyo machadka maaraynta goobaha iyo kor u qaadista hoteellada iyo xarunta tababarka dalxiiska oo laga dhigo machad. Isla sahankaas, dawladdu waxa ay waddaa meelo badan oo soo jiidasho leh iyo dhismo kaabeyaasha dhaqaalaha ah si loo soo nooleeyo waaxda loona abuuro jawi raaxo leh oo soo booqda. Sannadkii 2011, istaraatijiyadda dalxiiska gudaha waa la dejiyay oo la hawl galiyay. Addis Ababa, oo leh taariikh in ka badan 130 sano, ayaa waday shaqo ay ku ballaarinayso goobta dalxiiska iyada oo loo marayo mashruuca Gebeta Le Sheger. Sida la og yahay "Map for Sheger" waa qorshe 29 bilyan oo birr ah oo lagu horumarinayo dooxoyina webiyada iyo seeraha Addis Ababa. Waxaa xusid mudan in Ra’iisul Wasaare Dr. Abiy Axmed uu bishii miyaziya 2011 diyaariyey barnaamijka “Map For Migration” si dhaqaale loogu soo saaro mashaariicda ka dhigi doona Addis Ababa mid ku habboon dalxiiska magaalooyinka. Waxaan la tilmaami karin in ka badan 200 oo qof, hay’ado iyo hay’ado caalami ah iyo kuwo maxalli ah ayaa ka soo qeyb galay barnaamijka casho sharafta loo soo agaasimay. Mashaariicda lagu fuliyay barnaamijka, waxaa sidoo kale lagu xusay Beerta Enteto, Midnimada iyo Saaxiibtinimada ee laga dhisay Addis Ababa. Waxa la sheegay in mashaariicdani aanay ahayn mid balaadhinta dalxiiska balse ay abuureen fursado shaqo oo badan, isla markaana ay wax weyn ka tartay kor u kaca dhaqaalaha adeegyada iyo wax ka bedelka bilicda magaalada. Sannadkii 2013-kii, Mashruuca Gegeta Le Sheger waxa uu u koray Shaxda Dalka waxaana la fuliyay mashaariic kala duwan. Mashaariicda Gorgora, Wonchi-Dandina Koisha ayaa qayb ka ah mashruuca Gebeta Le Egar, kaas oo wax badan u abuuri doona Itoobiya oo ah mulkiilaha dalxiiska badan. Gorgora Gorgora waa magaalo qurux badan oo ku taal banka harada Tana oo masaafo dhan 61.4 km u jirta magaalada qadiimiga ah ee Gonder. Waxa caddaymo muujinaya in Imbaraadoor Susnyos uu caasimaddiisii ka raray Guzara una guuray Gorgora sannadkii 1604tii. Kaniisadaha ku xeeran, kaniisadaha, burburka daaraha boqortooyadu iyo dhirta doogga ah ayaa caddayn u ah in magaaladu ay taariikhda ku duugan tahay. Haddi ay ahaan lahayd hilmaan ama feejignaan la'aan, Gorgora waxa ay ku hoos jirtay cidhiidhiga da'da. Si kastaba ha ahaatee, mashruuca Jaantuska Qaranka oo uu daah-furay Ra’iisul Wasaare Dr. Abiy Axmed, ayaa arrinkaas wax ka beddelay oo la soo baxay sarakicidda Gorgora. Kaabayaal dalxiis ayaa loo dhisayaa, kaas oo dib u cusbooneysiin doona taariikhdiisa, magaciisana ku rinjinaya midabyo dhalaalaya. Shacabka magaalada ayaa bilaabay in ay isku amaanaan “Gorgora – Aroosadii waagii Alle”, iyagoo u maleynaya in arrin cajiib ah ay ku timid, taas oo laga jawaabay niyad jabkii ay mudada dheer ku jireen. Ra’iisul Wasaare Abiy Axmed ayaa mar uu ka hadlayay mashruucan ku sheegay in mashruuca Gorgora uu ku jiro taariikhdii hore ee Itoobiya, fursadaha maanta jira iyo riyada berrito. Sheekadan, fursada iyo riyadu waxay ku dhowdahay inay rumoobaan; Sababtoo ah mashruuca Gorgora ayaa gabagabo ku dhow. Harta wanchii Harada Wonchi waa muuqaal kale oo ifaya oo Itoobiya ah. Waxay ku taal meel 150 kiiloomitir u jirta Addis Ababa ee Degmada Wonchi, Soonka Koonfur Galbeed Showa ee Gobolka Oromia, waa meesha ugu quruxda badan ee dabiiciga ah. Wonchi waa haro iyo il kulul oo jooggeedu yahay 3,380 mitir, aagguna wuxuu hoy u yahay kaymo, shimbiro naadir ah, iyo keniisadda caanka ah ee St. Kirk waxay ku taal jasiiradda harada. Mid ka mid ah harooyinka uu sameeyay Folkaanaha, harada Wonchi ee quustay ayaa ka mid ah mashaariicda ay dowladdu u qorsheysay dalka. Waxaa lagu naaneysaa "Switzerland of Africa" ee booqdayaasha, Wenchi Lake waxay hoy u tahay kaymo dabiici ah, ilo kulul iyo biyo-dhacyo, iyo sidoo kale wax soo saarka malabka ee caanka ah. Ka dib muuqaalka soo jiidashada leh ee aagga. Harada Wonchi waxaa loo doortay tuulada dalxiiska ugu wanaagsan shirkii 24-aad ee Ururka Dalxiiska Adduunka ee lagu qabtay Madrid, Spain sanadka 2021. Tuuladan quruxda badan ee loo dalxiis tago oo ku taalla meel aan ka fogayn caasimadda Addis Ababa, ayaan helin dareenkii ay mudnayd. Hadda, fursadda uu abuuray mashruuca Ra’iisul Wasaare Dr. Abiy ee Gegeta Le Heger, waxay u beddeshay kheyraadkii dabiiciga ahaa iyo bilicda harada Dandi iyo nawaaxigeeda faa’iidooyin dhaqaale. Kooisha Koisha Eco- Dalxiiska waa haro macmal ah oo uu sameeyay biyo xireen weyn oo koronto oo ku yaal wabiga Omo. Waxay ku taalaa aagga Dauro ee Ismaamulka Koonfur Galbeed Itoobiya, waxaana laga furay goob loo dalxiis tago oo lagu magacaabo Halala Kela oo lagu magacaabo Kooisha. Deegaanka Daurona Contan waa mashruuc weyn oo heer qaran ah oo isku dhafan kheyraadka dabiiciga ah iyo kuwa bani-aadmiga. Mashruucan ayaa isku xiri doona xarunta koronto oo Gibe-3 ah, harada dabiiciga ah ee Dauro King Kao Halala, Beerta Qaranka ee Chobera Churchura ilaa Koisha iyo kaabayaasha kala duwan ayaa laga dhisay beerta. Dalxiiska Halala Kela sidoo kale waa fursad weyn oo lagu booqdo goob dalxiis oo suurtagal ah oo ku taal aagga. Mashruuca Koisha ayaa mar uu yiri Ra’iisul Wasaare Dr. Abiy Axmed, wuxuu daliil u yahay in Itoobiya ay sii wadi doonto horumarka dhanka barwaaqada mustaqbalka iyadoo la dardargelinayo horumarkeeda. Shaxda jiilka xiga. . . Waxa aan joogsanayn mashaariicda horumarineed ee dalka loo qabtay ee loo samaynayo shaxda dawladnimo iyo shaxda dalka iyadoo la dhamaystirayo wakhtiga iyo miisaaniyada loo qorsheeyay si ay kaalintooda uga qaataan horumarinta dhaqaalaha dalka. . Waxay ku bilaabantay shaxda waddan, waxay ku kortay shaxda waddan, waxayna u gudbi doontaa jiilba jiil. Horumarinta iyo horumarinta meelaha quruxda badan ee la ilaaway ama aan indhaha laga qarsanin, waxay dawladu ka tagaysaa raad kale oo aanay taariikhdu hilmaami doonin, si ay u ilaashato, uguna gudbiso jiilka danbe. Mashruuca "Be Gebeta Le Atorim" ayaa sidoo kale la fuliyay si loo horumariyo siddeed goobood oo dalxiis oo kale oo dalka oo dhan ah. Mashaariicdan ayaa laga dhisi doonaa Gera Alta oo ka tirsan degaanka Tigray, Jimma oo ka tirsan degaanka Oromia, Harada Arba Moshan ee degaanka Axmaarada, Beerta Palm ee degaanka Canfarta iyo magaalada Jigjiga ee ismaamulka Soomaalida. Marka mashaariicda mustaqbalka Jiilka la dhammeeyo, waxay kaalin mug leh ka qaadan doonaan abuurista deegaan qurux badan oo dalxiiska deegaanka ah iyagoo beddelaya muuqaalka agagaarka deegaanka. Waxay sidoo kale si cad u xaqiijinayaan in aragtida dhaqaale ee dhinacyada badan ay tahay mid sax ah oo isku xiran. Guud ahaan hawlaha horumarineed ee baaxadda leh ee laga fulinayo heer qaran ayaa ah kuwo muhiim u ah horumarinta dhaqaalaha qaranka. Way fiicantahay in la caawiyo mashaariicda waaweyn ee la bilaabay si loo xaqiijiyo dadaalka Itoobiya si ay u noqdaan calaamad muujinaysa barwaaqada Afrika.
, Nigeria iyo Angola ayaa u gudbka taranka Koobka Qaramada Afrika ee 34-aad ee wareega 4 koox caawa utartamidoona
Feb 2, 2024 3020
Addis Ababa; Tir 24/2016 (SNN):-Kulanka 34-aad ee Koobka kubada cagta ee Qaramada Afrika, ayaa lafilaya koxda Najeerya ku sobaxdo warega 4 koxood ee utartamidoona kobka qaranka ee Afirika. Koobka qaramada Afrika oo ah kii 34-aad oo ay martigelinayso Côte d'Ivoire ayaa caawa dib ubilaabmidoona kaddib labo maalmood oo fasax ah. Nigeria iyo Angola ayaa ciyaari doona kulankooda sideed dhamaadka caawa saacadu marka ay tahay 2 pm ee fidnimo waa markii ugu horreysay oo ay Nigeria iyo Angola ku kulmaan koobka qaramada ee Afrika. Ciyaarta kale ee wareega 8da waxa ay dhexmari doontaa Jamhuuriyadda Dimuqraadiga ah ee Congo iyo Guinea garoonka Alisan Otara 5 saco ee caawa.
Itoobiya ayaa kaalinta labaad gashay tartanka ciyaaraha fudud ee wadamada Afrika.
Feb 26, 2024 2977
Addis Ababa; Yakaatiiti 17/2016 (ENA): Waxaa maanta magaalada Hammam ee dalka Tunisia lagu sogabagabeyay tartankii 6-aad ee ciyaaraha fudud ee wadamada Afrika. 11 wadan oo ay ku jirto Itoobiya ayaa ka qayb galay tartanka. Dalka Itoobiya waxa ugaga qaybgalay 28 ciyaartoyin oo ukala tartamaayay 6 km ee haweenka da'da yar, 8 km ragga da'da yar, 10 km oo loogu talagalay haweenka iyo ragga waaweyn iyo kuwa isku dhafan. Sida xogta aan kuhelayno Xidhiidhka Ciyaaraha Fudud waxa ay ityoobya gashay kaalinta 2-aad ee tartanka iyada oo haysatay laba Biladood oo Dahab ah,Shan Qalin ah iyo Saddex Maar ah oo Shakhsi iyo Kooxba ah. Kenya ayaa kaalinta koowaad gashay.
Degaanada hela xilliga robka guga ayaa heli doona 11ka maalmood ee soo socda roob fudud iyo mid dhexdhexaad ah - Haayada Saadaasha Hawada Itoobiya
Mar 22, 2024 2948
Addis Ababa; magaabid 12/2016 (ENA): Haayada Saadaasha Hawada Itoobiya ayaa shaaca ka qaaday in 11-ka maalmood ee soo socda inta badan dhulalka hela robka diraacda ay heli doonaan roobab fudud iyo kuwo dhexdhexaad ah. Qoraal ay haayada saadaasha hawada Itoobiya u sodirtay ENA oo ku saabsan saadaasha 11 maalmood ee soo socdainlafilaayo in ay da’aan roobab fudud ama dhexdhexaad ah. Gobalda lafilaayo in ay robabkani kad’aan waxa kamid ah degaanka herarida , Galbeedka iyo Bariga Hararge iyo Diredawa . Sidokale melha lafilaayo in u roob fiican kada’o ee Degaanka Soomaalida, waxa kamid ah deegaanada Daawa, Liibaan, Afdheer, Erer iyo Negob. roobab fudud iyo kuwo culus ee ka da'aya qaybo kala duwan ee Itoobiya ah ayaawaxa u waxtar u leyahay calafka xoolha iyo helida biyaha la cabbo,gaarahaana goobaha ay kunoolyihiin xoolo-dhaqatada iyo xoolo-dhaqata beralayda .
Inbadan la arkay
Xafiiska Waxbarashada DDS ayaa shaaciyay natiijada imtixaanka fasallada 8aad iyo 6aad ee la qaaday bishii sane 2016-ka T.I.
Aug 26, 2024 5137
Addis Ababa, Naaf/Nahaase, 17/2016T.I.(ENA): Kuxigeenka Madaxa Xafiiska Waxbarashada DDS Mudane Guuleed Axmed oo la hadlay warbaahinta ayaa sheegay in imtixaanka fasalka 8aad ay u fadhiisteen arday dhan 34,073 ayna gudbeen arday dhan 19,977 kana dhigan 50.8% halka ay fasalka 6aad u fadhiisteen 28,483 arday waxaana gudbay arday dhan 22,828 taasi oo ka dhigan 80.1% ardayda baahiyaha gaarka qabta ayaa iyagu ku baasay dhibco ka hooseeya ka loo qabtay ardayda kale. Shahaadooyinka fasallada 8aad iyo 6aad ayaa sanadkan ka duwan kuwii hore, wasiir kuxigeenka ayaana sheegay in ay casriyeeyeen, ayna adag tahay in la been abuuro.
Iilaha dhaqaalaha kala duwan ee dalxiiska (Koyisha Chabera Chur churaa Maroodiga Danaa Lodgi, Halaalaa Kelaa, Wanchi Dandi, Gorgora...)
Jan 17, 2024 3047
Addis Ababa Tir 8 /2016 -Horumarinta gobaha dalxiiska dhaqaale ee kala duwan ayaa kaalin mug leh ku leh faa'iidada caalamiga ah ee muwaadiniinta dakhliga kahelaan . Hantida tooska ah iyo tan dadbanba waxaa laga abuuri karaa fursado badan oo ka abuurma dhinacyada kala duwan ee dhaqaalaha. Sannadihii u dambeeyay, Itoobiya waxa ay diiwaangelinaysay isbeddel wax ku ool ah iyada oo ahmiyad gaar ah siinaysa dhismaha dhaqaale kala duwan. Sannad maaliyadeedka 2015-ka ee dhammaaday, waxa ay diiwaangelisay kobaca dhaqaalaha boqolkiiba 6.4. Warbixinta Bangiga Adduunka ayaa muujisay in kobaca Itoobiya ee 2023 uu ka dhigay midda koowaad ee Bariga Afrika iyo tan saddexaad ee ka hooseeya Saxaraha. Dhinacyada Beeraha, Warshadaha, Macdanta iyo Dalxiiska ayaa ah tiirarka hormuudka u ah koboca dhaqaale. Ku darida tan dadaalka lagu dhisayo dhaqaalaha dhijitaalka ah, aragtida dhaqaalaha badan ayaa ah mid wax ku ool ah. Tusaale ahaan, beerta beeralayda ayaa leh saamiga ugu horreeya ee 6.1 boqolkiiba wadarta kobaca qaranka ee la diiwaan geliyey sannadkii hore. Warshadaha boqolkiiba 4.9; Qaybta adeeggu waxay lahayd door muhiim ah oo leh 7.6 boqolkiiba. Kobaca dhaqaalaha ee boqolkiiba 7.5 ayaa la filayaa in la diiwaan geliyo sanad maaliyadeedka 2016ka. Tan, waxaa si weyn loo xusay doorka shaqooyinka laga qabtay kaabayaasha dalxiiska ee sanadihii la soo dhaafay. Itoobiya waxa ay hay’adda Qaramada Midoobay u qaabilsan waxbarashada, Sayniska iyo dhaqanka ee UNESCO ka diwaangelisay guud ahaan 16 goobood oo la taaban karo. Dhaxalka diiwaangashan ayaa soo jiita dadka soo booqda gudaha iyo dibadda waxayna si weyn uga qayb qaataan horumarka dalka iyo sarifka lacagaha qalaad. Dalxiiska iyo adeegga oo dhaqan ahaan loogu yeero warshadaha ka caagan qiiqa ayaa ka qayb qaadan doona horumarka dalka iyadoo si toos ah iyo si dadbanba ay uga faa’iidaysan doonaan muwaadiniin badan. Boqolkiiba 7.6 kobaca guud ee qaranka ay Itoobiya gaadhay 2015 waa daliil cad. Xaqiiqda ah in dalxiisku yahay mid ka mid ah shanta tiir ee dhaqaalaha ee qorshaha horumarinta 10-ka sano ayaa si cad u muujinaya fiirada la siiyay qaybta. In si sax ah loo ogaado loona horumariyo hantida dalxiiska ee dalka, xoojinta kaabayaasha dhaqaalaha ee goobaha dalxiiska iyo dhisidda kaabayaal cusub oo badan; Horumarinta goobaha cusub ee dalxiiska ee dalka iyo horumarinta goobaha hadda jira ayaa ka mid ah hawlaha laga fuliyay waaxda dalxiiska ee qorshaha horumarinta. Kordhinta tartanka iyada oo la balaadhinayo nooca iyo qaybaha wax soo saarka dalxiiska, abuurista suuqyo cusub oo dalxiis iyo kordhinta saamiga suuqa iyada oo la fulinayo isku xidhka suuqa oo wax ku ool ah, calaamadaynta iyo kor u qaadista waxqabadyada horumarinta, iyo kordhinta waxtarka qaybta ee dhaqaalaha qaranka iyada oo la taageerayo tiknoolajiyada, cilmi-baarista iyo horumarinta. . Hadafyada ayaa la dejiyay in la kordhiyo tirada adeeg bixiyayaasha dalxiiska ee ka ahaa 1,348 sanad miisaaniyeedka 2012 ilaa 2,696 sanad xisaabeedka 2022, iyo in kor loo qaado heerka qanacsanaanta booqdayaasha 50 boqolkiiba ilaa 75 boqolkiiba. Intaa waxaa dheer, waxaa la qorsheeyay in la horumariyo 59 goob dalxiis oo cusub oo lagu kordhinayo 40 goobood oo hadda jira si loo helo suuqa. Iyadoo la horumarinayo dalxiiska gudaha iyo horumarinta dhaqanka booqashooyinka, hadafku waa in la kordhiyo tirada dadka soo booqda oo ahaa 23.7 milyan sanad misanyeedka 2012 oo la gaarsiiyo 70 milyan sanadka 2022, iyo in la kordhiyo tirada shaqaalaha tababaran ee hoteelada iyo dalxiiska 23 ilaa 59 boqolkiiba. Sidoo kale, waxa la qorsheeyey in la kordhiyo tirada shaqa abuurka ee loo abuurayo muwaadiniinta iyadoo la horumarinayo laguna kordhinayo qaybta 1.64 milyan ee sanad miisaaniyadeedka 2012, lana gaadhsiiyo 5.2 milyan sanad miisaaniyeedka 2022. Hadafka ayaa la qorsheeyay in la kordhiyo tirada dadka soo booqda dalka oo ka ahaa 850,000 ilaa 7.3 milyan isla mar ahaantaana si kor loogu qaado dakhliga ka soo gala dalxiiska. Si loo gaaro yoolkaas, waxaa lagu sameyn doonaa horumarro dhanka habraaca shaqada ah, waxaana qorshuhu uu yahay in la sameeyo machadka maaraynta goobaha iyo kor u qaadista hoteellada iyo xarunta tababarka dalxiiska oo laga dhigo machad. Isla sahankaas, dawladdu waxa ay waddaa meelo badan oo soo jiidasho leh iyo dhismo kaabeyaasha dhaqaalaha ah si loo soo nooleeyo waaxda loona abuuro jawi raaxo leh oo soo booqda. Sannadkii 2011, istaraatijiyadda dalxiiska gudaha waa la dejiyay oo la hawl galiyay. Addis Ababa, oo leh taariikh in ka badan 130 sano, ayaa waday shaqo ay ku ballaarinayso goobta dalxiiska iyada oo loo marayo mashruuca Gebeta Le Sheger. Sida la og yahay "Map for Sheger" waa qorshe 29 bilyan oo birr ah oo lagu horumarinayo dooxoyina webiyada iyo seeraha Addis Ababa. Waxaa xusid mudan in Ra’iisul Wasaare Dr. Abiy Axmed uu bishii miyaziya 2011 diyaariyey barnaamijka “Map For Migration” si dhaqaale loogu soo saaro mashaariicda ka dhigi doona Addis Ababa mid ku habboon dalxiiska magaalooyinka. Waxaan la tilmaami karin in ka badan 200 oo qof, hay’ado iyo hay’ado caalami ah iyo kuwo maxalli ah ayaa ka soo qeyb galay barnaamijka casho sharafta loo soo agaasimay. Mashaariicda lagu fuliyay barnaamijka, waxaa sidoo kale lagu xusay Beerta Enteto, Midnimada iyo Saaxiibtinimada ee laga dhisay Addis Ababa. Waxa la sheegay in mashaariicdani aanay ahayn mid balaadhinta dalxiiska balse ay abuureen fursado shaqo oo badan, isla markaana ay wax weyn ka tartay kor u kaca dhaqaalaha adeegyada iyo wax ka bedelka bilicda magaalada. Sannadkii 2013-kii, Mashruuca Gegeta Le Sheger waxa uu u koray Shaxda Dalka waxaana la fuliyay mashaariic kala duwan. Mashaariicda Gorgora, Wonchi-Dandina Koisha ayaa qayb ka ah mashruuca Gebeta Le Egar, kaas oo wax badan u abuuri doona Itoobiya oo ah mulkiilaha dalxiiska badan. Gorgora Gorgora waa magaalo qurux badan oo ku taal banka harada Tana oo masaafo dhan 61.4 km u jirta magaalada qadiimiga ah ee Gonder. Waxa caddaymo muujinaya in Imbaraadoor Susnyos uu caasimaddiisii ka raray Guzara una guuray Gorgora sannadkii 1604tii. Kaniisadaha ku xeeran, kaniisadaha, burburka daaraha boqortooyadu iyo dhirta doogga ah ayaa caddayn u ah in magaaladu ay taariikhda ku duugan tahay. Haddi ay ahaan lahayd hilmaan ama feejignaan la'aan, Gorgora waxa ay ku hoos jirtay cidhiidhiga da'da. Si kastaba ha ahaatee, mashruuca Jaantuska Qaranka oo uu daah-furay Ra’iisul Wasaare Dr. Abiy Axmed, ayaa arrinkaas wax ka beddelay oo la soo baxay sarakicidda Gorgora. Kaabayaal dalxiis ayaa loo dhisayaa, kaas oo dib u cusbooneysiin doona taariikhdiisa, magaciisana ku rinjinaya midabyo dhalaalaya. Shacabka magaalada ayaa bilaabay in ay isku amaanaan “Gorgora – Aroosadii waagii Alle”, iyagoo u maleynaya in arrin cajiib ah ay ku timid, taas oo laga jawaabay niyad jabkii ay mudada dheer ku jireen. Ra’iisul Wasaare Abiy Axmed ayaa mar uu ka hadlayay mashruucan ku sheegay in mashruuca Gorgora uu ku jiro taariikhdii hore ee Itoobiya, fursadaha maanta jira iyo riyada berrito. Sheekadan, fursada iyo riyadu waxay ku dhowdahay inay rumoobaan; Sababtoo ah mashruuca Gorgora ayaa gabagabo ku dhow. Harta wanchii Harada Wonchi waa muuqaal kale oo ifaya oo Itoobiya ah. Waxay ku taal meel 150 kiiloomitir u jirta Addis Ababa ee Degmada Wonchi, Soonka Koonfur Galbeed Showa ee Gobolka Oromia, waa meesha ugu quruxda badan ee dabiiciga ah. Wonchi waa haro iyo il kulul oo jooggeedu yahay 3,380 mitir, aagguna wuxuu hoy u yahay kaymo, shimbiro naadir ah, iyo keniisadda caanka ah ee St. Kirk waxay ku taal jasiiradda harada. Mid ka mid ah harooyinka uu sameeyay Folkaanaha, harada Wonchi ee quustay ayaa ka mid ah mashaariicda ay dowladdu u qorsheysay dalka. Waxaa lagu naaneysaa "Switzerland of Africa" ee booqdayaasha, Wenchi Lake waxay hoy u tahay kaymo dabiici ah, ilo kulul iyo biyo-dhacyo, iyo sidoo kale wax soo saarka malabka ee caanka ah. Ka dib muuqaalka soo jiidashada leh ee aagga. Harada Wonchi waxaa loo doortay tuulada dalxiiska ugu wanaagsan shirkii 24-aad ee Ururka Dalxiiska Adduunka ee lagu qabtay Madrid, Spain sanadka 2021. Tuuladan quruxda badan ee loo dalxiis tago oo ku taalla meel aan ka fogayn caasimadda Addis Ababa, ayaan helin dareenkii ay mudnayd. Hadda, fursadda uu abuuray mashruuca Ra’iisul Wasaare Dr. Abiy ee Gegeta Le Heger, waxay u beddeshay kheyraadkii dabiiciga ahaa iyo bilicda harada Dandi iyo nawaaxigeeda faa’iidooyin dhaqaale. Kooisha Koisha Eco- Dalxiiska waa haro macmal ah oo uu sameeyay biyo xireen weyn oo koronto oo ku yaal wabiga Omo. Waxay ku taalaa aagga Dauro ee Ismaamulka Koonfur Galbeed Itoobiya, waxaana laga furay goob loo dalxiis tago oo lagu magacaabo Halala Kela oo lagu magacaabo Kooisha. Deegaanka Daurona Contan waa mashruuc weyn oo heer qaran ah oo isku dhafan kheyraadka dabiiciga ah iyo kuwa bani-aadmiga. Mashruucan ayaa isku xiri doona xarunta koronto oo Gibe-3 ah, harada dabiiciga ah ee Dauro King Kao Halala, Beerta Qaranka ee Chobera Churchura ilaa Koisha iyo kaabayaasha kala duwan ayaa laga dhisay beerta. Dalxiiska Halala Kela sidoo kale waa fursad weyn oo lagu booqdo goob dalxiis oo suurtagal ah oo ku taal aagga. Mashruuca Koisha ayaa mar uu yiri Ra’iisul Wasaare Dr. Abiy Axmed, wuxuu daliil u yahay in Itoobiya ay sii wadi doonto horumarka dhanka barwaaqada mustaqbalka iyadoo la dardargelinayo horumarkeeda. Shaxda jiilka xiga. . . Waxa aan joogsanayn mashaariicda horumarineed ee dalka loo qabtay ee loo samaynayo shaxda dawladnimo iyo shaxda dalka iyadoo la dhamaystirayo wakhtiga iyo miisaaniyada loo qorsheeyay si ay kaalintooda uga qaataan horumarinta dhaqaalaha dalka. . Waxay ku bilaabantay shaxda waddan, waxay ku kortay shaxda waddan, waxayna u gudbi doontaa jiilba jiil. Horumarinta iyo horumarinta meelaha quruxda badan ee la ilaaway ama aan indhaha laga qarsanin, waxay dawladu ka tagaysaa raad kale oo aanay taariikhdu hilmaami doonin, si ay u ilaashato, uguna gudbiso jiilka danbe. Mashruuca "Be Gebeta Le Atorim" ayaa sidoo kale la fuliyay si loo horumariyo siddeed goobood oo dalxiis oo kale oo dalka oo dhan ah. Mashaariicdan ayaa laga dhisi doonaa Gera Alta oo ka tirsan degaanka Tigray, Jimma oo ka tirsan degaanka Oromia, Harada Arba Moshan ee degaanka Axmaarada, Beerta Palm ee degaanka Canfarta iyo magaalada Jigjiga ee ismaamulka Soomaalida. Marka mashaariicda mustaqbalka Jiilka la dhammeeyo, waxay kaalin mug leh ka qaadan doonaan abuurista deegaan qurux badan oo dalxiiska deegaanka ah iyagoo beddelaya muuqaalka agagaarka deegaanka. Waxay sidoo kale si cad u xaqiijinayaan in aragtida dhaqaale ee dhinacyada badan ay tahay mid sax ah oo isku xiran. Guud ahaan hawlaha horumarineed ee baaxadda leh ee laga fulinayo heer qaran ayaa ah kuwo muhiim u ah horumarinta dhaqaalaha qaranka. Way fiicantahay in la caawiyo mashaariicda waaweyn ee la bilaabay si loo xaqiijiyo dadaalka Itoobiya si ay u noqdaan calaamad muujinaysa barwaaqada Afrika.
, Nigeria iyo Angola ayaa u gudbka taranka Koobka Qaramada Afrika ee 34-aad ee wareega 4 koox caawa utartamidoona
Feb 2, 2024 3020
Addis Ababa; Tir 24/2016 (SNN):-Kulanka 34-aad ee Koobka kubada cagta ee Qaramada Afrika, ayaa lafilaya koxda Najeerya ku sobaxdo warega 4 koxood ee utartamidoona kobka qaranka ee Afirika. Koobka qaramada Afrika oo ah kii 34-aad oo ay martigelinayso Côte d'Ivoire ayaa caawa dib ubilaabmidoona kaddib labo maalmood oo fasax ah. Nigeria iyo Angola ayaa ciyaari doona kulankooda sideed dhamaadka caawa saacadu marka ay tahay 2 pm ee fidnimo waa markii ugu horreysay oo ay Nigeria iyo Angola ku kulmaan koobka qaramada ee Afrika. Ciyaarta kale ee wareega 8da waxa ay dhexmari doontaa Jamhuuriyadda Dimuqraadiga ah ee Congo iyo Guinea garoonka Alisan Otara 5 saco ee caawa.
Itoobiya ayaa kaalinta labaad gashay tartanka ciyaaraha fudud ee wadamada Afrika.
Feb 26, 2024 2977
Addis Ababa; Yakaatiiti 17/2016 (ENA): Waxaa maanta magaalada Hammam ee dalka Tunisia lagu sogabagabeyay tartankii 6-aad ee ciyaaraha fudud ee wadamada Afrika. 11 wadan oo ay ku jirto Itoobiya ayaa ka qayb galay tartanka. Dalka Itoobiya waxa ugaga qaybgalay 28 ciyaartoyin oo ukala tartamaayay 6 km ee haweenka da'da yar, 8 km ragga da'da yar, 10 km oo loogu talagalay haweenka iyo ragga waaweyn iyo kuwa isku dhafan. Sida xogta aan kuhelayno Xidhiidhka Ciyaaraha Fudud waxa ay ityoobya gashay kaalinta 2-aad ee tartanka iyada oo haysatay laba Biladood oo Dahab ah,Shan Qalin ah iyo Saddex Maar ah oo Shakhsi iyo Kooxba ah. Kenya ayaa kaalinta koowaad gashay.
Qodobada Tilmaamaha